نثر تزئینی در ادبیات ایران
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
قهرمان شیری
1
(استاد دانشگاه بوعلی سینای همدان.)
کلید واژه: نثر فارسی, سجع, نثر موزون, نثر تزئینی, خواجه عبدالله انصاری,
چکیده مقاله :
طبیعی‌ترین نثر موجود در هر زبان متعلّق به قدیمی‌ترین دوره‌ای است که زبان گفتار، خود به خود و در یک روال طبیعی، از بافت شفاهی به بافت مکتوب تبدیل شده است. در فرهنگ ایرانی، نثر مرسل به‌عنوان قدیمی‌ترین گونة نوشتاری از زبان فارسی دری، طبیعی‌ترین نوع نثری است که بر جای مانده است. پس از آن نثر موزون پا به عرصة وجود گذاشته که ساختار آن از همة امکانات موجود در نثر مرسل تشکیل شده و تنها، عنصر موسیقی با آن هم‌راه شده است. برای افزودن بر جنبه‌های موسیقایی زبان، شیوة گزینش و طرز چینش واژگان دچار تغییرات جدّی شده است تا در موقعیت‌های مناسب، هم جلوه‌های لازم موسیقایی در کلامِ منثور، تأمین شود و هم به فراخور کلام موزون، جنبه‌هایی از بافت عاطفی زبان نیز بر آن افزوده شود. به این طریق، نثر تزئینی در برابر دربار غزنه که اغلب شاعران را در اختیار خود گرفته است، امکان دیگری از زبان را ـ که نثر موزون یا شعر منثور باشد ـ به توده‌های مردم عرضه می‌کند تا آن‌ها را بیشتر مجذوب آموزه‌های الهی و عرفانی نماید.