تصرفات زبانی مولانا در غزلیات شمس
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
حجت الله بهمنی مطلق
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شرق تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
کلید واژه: غزلیات شمس. مولانا/ مولوی. تصرفات زبانی. برجسته‌سازی,
چکیده مقاله :
شعر حادثه‌ای است در زبان، بنابراین مهم‌ترین عنصر شعر زبان است. شاعران با تصرف در زبان عادی و زیر پا گذاشتن قواعد آن، ساخت‌های نو و بدیع خلق می‌کنند و شعر می‌آفرینند. در این پژوهش تصرفات زبانی مولانا در غزلیات شمس بررسی و تحلیل شده است. برای این منظور غزلیات شمس تبریز با مقدمه، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی‌کدکنی که مشتمل بر 1075 غزل مولاناست، به‌عنوان جامعه آماری پژوهش انتخاب شد و برای شناسایی نمونه‌های تصرفات زبانی همه این مجموعه غزلیات با دقت مطالعه شد و پس از استخراج نمونه‌ها به طبقه‌بندی و تحلیل‌ها آن‌ها پرداختیم. ابتدا یافته‌ها را به دودسته تصرفات ِ واژگانی و نحوی تقسیم کردیم و سپس تصرفات واژگانی را در سه دسته ساختمانی، آوایی و معنایی بررسی کردیم. نتیجه تحلیل‌ها نشان می‌دهد که مولانا برای رسیدن به شعر ناب قواعد آوایی، صرفی و نحوی زبان را زیر پا می‌گذارد و با نبوغ هنری که از آن برخوردار است، ساخت‌هایی تازه و بدیع می‌آفریند. این دخل و تصرف مولانا در زبان منجر به: توسع زبان، برجسته‌سازی زبان و نیز تقویت جانب موسیقایی کلام او شده است. بسامد و فراوانی بعضی از این تصرفات به حدی است که می‌توان آن را یک ویژگی سبکی غزل مولانا به شمار آورد.
Poetry is an incident in language. Poets create innovative constructions by seizing the normal language. In this research, Rumi's linguistic changes in Shams lyrical poems have been analyzed. For this purpose, Shams Tabrizi Sonnets with Kadkani introduction and selection, were selected as the statistical sample of the research and were studied to identify the instances of linguistic changes which were then classified to two categories: lexical and syntactic changes. Subsequently, the lexical changes were categorized to three classes: structural, phonetic, and semantic. The results show that Rumi has violated the phonetic, morphological, and syntactic rules of the language and has created a novel work. This involvement of Rumi in language has led to: expanding and highlighting the language, and strengthening the musical side of his speech. The abundance of some of these changes is so high that it can be considered a stylistic feature of Rumi's sonnet.
_||_