نثر اعتدالی در نیمه اوّلِ دوره قاجاریه
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
قهرمان شیری
1
(استاد دانشگاه بوعلی سینای همدان)
کلید واژه: نثر فارسی, دوره قاجار, نثر اعتدالی, ادبیات بازگشت,
چکیده مقاله :
اگرچه آغاز حکومت قاجاریه تداعی کننده ادبیات بازگشت است و پایان آن یادآور شعر و نثر صریح و سیاسی و ساده مشروطه، اما به‌طور کلی نثر دوره قاجار را می‌توان نثر اعتدالی نام‌گذاری کرد؛ یعنی نثری که قسمت‌هایی از خصوصیات نثرهای گذشته را با پاره‌هایی از ویژگی‌های زبان ساده و گفتاری دوره قاجار درهم می‌آمیزد. آن‌چه از این اختلاط و ترکیب پدید می‌آید شیوه متفاوتی از نوشتن است که ترکیب‌سازی و تقارن گزاره‌ها و عبارت‌های ادبی و کنایی را از نثر مصنوع و موزون اقتباس کرده و سادگی عبارت‌ها و فعل‌ها و صراحت‌گویی و تعبیرات گفتاری را از نثر مرسل و زبان روزمره گرفته است. در کنار یک جریان بازگشت‌گرا در نثرنویسی که شامل تاریخ‌نگاران گذشته‌گرایی چون محمدصادق نامی، محمدتقی سپهر و رضاقلی خان هدایت است، دو جریان به نسبت نیرومند نیز وجود دارد که تقلید را با نوآوری همراه کرده‌اند. نخست بخش مهمی از جریان تاریخ‌نگاری در دوره قاجار، یعنی نویسندگانی چون بدایع‌نگار، حقایق‌نگار، میرزا رضی تبریزی، محمود میرزا قاجار و زین العابدین شیروانی است که رویکرد به نثر بینابین مصنوع و مرسل و ترکیب آن با عبارت‌هایی از زبان زمانه را هدف نوشته‌های خود قرار داده است؛ و دوم تبدیل منشآت‌نویسی‌های مصنوع پیشین به وسیله قائم مقام و فاضل‌خان گروسی به نوشته‌هایی معتدل و منعطف و هنرمندانه و درآمیختن آن با اشعار و امثال و تعبیرات گفتاری است که فرجام نهایی همه این فعالیت‌ها به نثر ساده و صریح و تحلیلی دوره ناصری منتهی می‌شود.
Although the beginning of the Qajar rule evokes the literature of return and its end is reminiscent of clear, political and simple constitutional poetry and prose, in general, the prose of the Qajar period can be called moderate prose; That is, a prose that mixes parts of the characteristics of the past prose with parts of the characteristics of the simple and spoken language of the Qajar period. What emerges from this mixing and combination is a different way of writing that has adapted the composition and symmetry of propositions and literary and ironic phrases from artificial and rhythmic prose, and has taken the simplicity of phrases and verbs, frankness, and spoken interpretations from prose and everyday language. . Along with a regressive trend in prose writing that includes historical historians such as Mohammad Sadegh Nami, Mohammad Taghi Sepehar and Reza Qoli Khan Hedayat, there are two relatively strong trends that combine imitation with innovation. First, it is an important part of the historiography in the Qajar period, that is, writers such as Badainagar, Khaqatnagar, Mirza Razi Tabrizi, Mahmoud Mirza Qajar and Zain al-Abidin Shirvani, who made the approach to prose between the creator and the sender and combining it with phrases from the language of the time the goal of their writings. have given; And the second is the transformation of the construction writings of the previous artefact by Qaim Maqam and Fadel Khan Grossi into moderate, flexible and artistic writings and mixing it with poems, proverbs and speech interpretations, the final outcome of all these activities leads to the simple, clear and analytical prose of the Naseri period.
_||_