بررسی رابطه ی بین سطح توسعه یافتگی با میزان اعتبارات و منابع مالی در کلان شهر تهران

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

رحمان جهانی دولت آباد ¹ , علی اسدی ² , اسماعیل جهانی دولت آباد ³ , جعفر موسی وند ⁴

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه اقتصاد و مدیریت، دانشگاه جامع امام حسین، تهران، ایران
3 - استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
4 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1393/08/12 تاریخ پذیرش : 1395/02/30 تاریخ انتشار : 1395/02/01

کلید واژه: کلانشهر تهران, منابع مالی, عدالت توزیعی, سطح توسعه یافتگی, اعتبارات,

چکیده مقاله :

       امروزه تخصیص و توزیع نامناسب اعتبارات در مناطق شهری بویژه در کلان­شهرها به یک مسئله حاد اقتصادی-  اجتماعی بدل گشته است. به گونه­ای که بخشی از نابرابری­ها در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و در مجموع توسعه­نیافتگی مناطق، اغلب متأثر از توزیع ناعادلانه اعتبارات بوده است. این پژوهش با هدف سنجش و مقایسه مناطق 22 گانه کلان­شهر تهران از منظر رابطه بین سطح توسعه­یافتگی و میزان اعتبارات و منابع متمرکز هر منطقه در راستای عدالت توزیعی انجام یافته است. بنابراین از نظر هدف، تحقیقی کاربردی و بر حسب ماهیت تحقیقی توصیفی- تحلیلی می‌باشد. محدوده جغرافیایی مورد پژوهش، کلان­شهر تهران و جامعه آماری آن مناطق 22 گانه شهرداری تهران است. تعداد نمونه این پژوهش بر حسب ماهیت موضوع و حجم پایین تعداد جامعه آماری، همان 22 منطقه در نظر گرفته شد. گردآوری داده­ها بصورت کتابخانه­ای بوده است. برای سطح­بندی مناطق بر اساس شاخص­های توسعه­یافتگی (شاخص­های کاربری زمین، عناصر خدماتی و اقتصادی شهر)، از مدل تاپسیس استفاده شده است. همچنین از روش­های آماری نظیر ضرایب رابطه دو متغیره ترتیبی از جمله گاما و جدول تقاطعی برای نشان دادن نوع و چگونگی رابطه بین متغیرهای تحقیق استفاده گردیده است. از نرم­افزارهای تجزیه­ و تحلیل مورد استفاده در این رابطه نیز می­توان به نرم­افزارهای EXCEL، SPSS، GIS اشاره کرد. نتایج این پژوهش نشان داد بین سطح توسعه یافتگی و میزان اعتبارات در بین مناطق 22 گانه کلان شهر تهران رابطه معنی­دار وجود دارد. بدین ترتیب که مناطق توسعه­یافته اعتبارات زیادتری نسبت به مناطق در حال توسعه و یا توسعه نیافته به خود اختصاص می­دهند. اما این موضوع با عدالت توزیعی منافات داشته و در واقع وضعیت حاکم بر مناطق 22 گانه کلان­شهر تهران از این منظر رضایتبخش نبوده و در راستای عدالت نیست.

چکیده انگلیسی:

Today allocation and distribution of credits in urban areas especially in Metropolises has become a serious socio-economic issue. So, it has been part of the inequalities in different aspects of social, economic, political, and overall areas underdevelopment affected by the unfair distribution of credits. This study was conducted to assess, evaluate and compare 22 districts of Tehran metropolis in terms of the relationship between the development, the amount of funds and focused resources on each region in order to distributive justice. Therefore, this research in terms of target is applied research and based on a nature is descriptive – analytical research. The geographical area of the study is Tehran metropolitan and its Statistical population is 22-fold regions of Tehran Metropolis. The sample for this study by nature of subject and volume of the low number of statistical population was considered the 22 the region. Technique for data collection has been a library study. In order to ranking of regions based on indicators of development (indicators of land use, and urban economic and services elements) is used TOPSIS model. Also statistical methods such as ordinal bivariate correlation coefficients including gamma and cross table is used to indicate the type and how the relationship between the variables. Also analysis software such as EXCEL, SPSS, GIS are used in this regard. The results showed that there was a significant relationship between development level and the amount of credit among the 22 regions of metropolitan Tehran. So, developed areas allocate their more funds than developing or underdeveloped areas. But, this is incompatible with distributive justice and in fact the situation in 22 districts of Tehran metropolis is not satisfactory in this respect and in line justice. Therefore, credit and focused financial resources as a major parameters could have a significant role in 22 regions of metropolitan development.

منابع و مأخذ:

1. ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری (1388): جامعه شناسی توسعه، انتشارات کیهان، چاپ هشتم، تهران.


2. اسدی، علی (1369):«جامعه­شناسی و توسعه»، فصلنامه مدیریت دولتی، شماره 8، تهران، صص 68- 51.


3. آهنگری، عبدالمجید (1386): «مطالعه تطبیقی سطح توسعه یافتگی شهرستان­های استان لرستان به تفکیک بخشهای اقتصادی و اجتماعی»، مجله دانش و توسعه، شماره 21، مشهد، صص 169- 161.


4. باصری، بیژن و علیرضا فرهادی­کیا (1387): «تحلیل عوامل مؤثر بر شاخص توسعه انسانی در استان زنجان»، فصلنامه پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، سال شانزدهم، شماره 47، تهران، صص 24-5.


5. بختیاری، صادق و همکاران (1390): «سنجش وضعیت توسعه­یافتگی شهرستان­های استان یزد با بهره­گیری از رویکردهای تصمیم­گیری با معیارهای چندگانه و تحلیل عاملی»، فصلنامه برنامه­ریزی و بودجه، سال هفدهم، شماره 3، تهران، صص 159-131.


6. بدری، سید علی و سعید­رضا اکبریان رونیزی (1385): «مطالعه تطبیقی کاربرد روش­های سنجش توسعه­ یافتگی در مطالعات ناحیه­ای (مورد شهرستان اسفراین)»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال سوم، شماره 9، زاهدان، صص22-5.


7. تقوایی، مسعود و مریم صالحی (1392): «سنجش سطوح توسعه یافتگی شهرستان های استان همدان (با تأکید بر رویکرد تحلیل منطقه­ای)»،فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال سوم، شماره 11، مرودشت، صص 30-19.  


8. تقوایی، مسعود و صفر قائد رحمتی (1385): «تحلیل شاخص­های توسعه فرهنگی استان­های کشور»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 7، مشهد، 132- 117.


9. تقیلو، علی اکبر (1393): «تحلیل علی توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی سکونتگاههای روستایی مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان ارومیه»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 4، شماره 15، مرودشت، صص 102-85.


10. تودارو، مایکل (1370): توسعه اقتصادى در جهان سوم، ترجمه غلامعلى فرجادى، جلد یک، سازمان برنامه و بودجه، چاپ پنجم، تهران.


11. الحق، محبوب (1368): «مردم و توسعه»، ترجمه غریر کیاوند، نشریه اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 29، تهران، صص 43-40.


12. زیاری، کرامت ا... و اسحاق جلالیان (1387): «مقایسه شهرستانهای استان فارس براساس شاخص­های توسعه 1375-1355»، نشریه جغرافیا و توسعه، دوره 6، شماره 11، زاهدان، صص 96- 77. 


13. سلیمی فر، مصطفی (1381): «مطالعه روند تغییرات سطح توسعه صنعتی و توسعه منطقه­ای در ایران طی دوره 1375-1355»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 61، تهران، صص 106- 77.


14. صادقی آرانی، زهرا و سید حبیب­الله میر غفوری (1388): «تجزیه و تحلیل وضعیت توسعه­یافتگی ورزشی استان­های ایران طی سال­های 1384- 1385»، مجله پژوهش در علوم ورزشی، شماره 24، تهران، صص 103- 120.


15. صدقی بوکانی، ناصر و صلاح صوفی (1389): «نقش آموزش عالی در توسعه ملی با تأکید بر آمایش سرزمین»، مجموعه مقالات همایش منطقه­ای بومی­سازی مدل پیشرفت آموزش عالی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، صص 120- 107.   


16. فرجادی، غلامعلی (1373): توسعه و نیازهای اساتید، مجموعه مقالات سمینار جامعه شناسی، جلد اوّل، انتشارات سازمان سمت، چاپ اول، تهران.


17. قائد رحمتی، صفر و همکاران (1389): «تحلیلی بر درجه توسعه­یافتگی شهرستان­های استان سیستان و بلوچستان»، نشریه آمایش محیط، دوره 3، شماره 9، ملایر، صص 113-97.


18. مرصوصی (1383): «توسعه یافتگی و عدالت اجتماعی شهر تهران»، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، دوره 4، شماره 14، تهران، صص 32-19.


19. مرکز آمار ایران، (1390): نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن.   


20. مصلی نژاد، غلام­عباس (1384):  دولت و توسعه اقتصادی ایران، نشر قومس، چاپ اول، تهران.


21. معاونت برنامه­ریزی و توسعه شهری، اداره کل  برنامه و بودجه (1391): بودجه مصوب سال 1391 شهرداری تهران، انتشارات پیام­رسا وابسته به شهرداری تهران.


22. منتظری، رسول و عباس ملازداده (1391): «تنوع و پایداری درآمدی در اقتصاد شهری با تأکید بر مشارکت­های شهروندی»، نشریه اقتصاد شهر، بخش ویژه، شماره 15، تهران، صص 54- 44.


23. منفردیان سروستانی، محسن (1386): «رتبه بندی مناطق مختلفشهری شهر شیراز از لحاظ درجه توسعه یافتگی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد اقتصاد رشته توسعه و برنامه­ریزی، دانشگاه اصفهان.


24. مولایی، محمد (1368): «مقایسه درجه توسعه یافتگی بخش خدمات و رفاه اجتماعی استان­های ایران طی سالهای 1373و 1383»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، دوره 6، شماره 24، تهران، صص 258- 241.


25. هاروی، دیوید (1379): «عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان و همکاران، انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری، چاپ دوم، تهران.


26. Chakrabarty, B. K (1998):Urban Management and Optimizing Urban Development Models, Habitat International, 4, pp: 503- 522.


27. Davies, B. (1968): Social Needs and Resources in Local Services: A Study of Variations in Provision of Social Services between Local Authority Areas, Social Policy & Administration, 4, pp: 284- 295.


28. Hadder, R. (2000): Development Geography. Routledge puplication, London & New York.  


29. Shorrocks, A. and W. Guanghua, (2004): Spatial Decomposition of Inequality, World Institute for Development Economics”,United Nation University,1, pp: 1- 2


30. United Nation (2006): social justice in an open world, The Role of the united nations, United Nations publication, New York.