بررسی تنوع زراعی و تنوع باغی محصولات کشاورزی بر میزان تخلیه آب¬های زیرزمینی در کشور ایران : با رویکردی پانل فضایی
محورهای موضوعی : علوم آب
جعفر عزیزی
1
*
,
نسیبه زارعی
2
1 - دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد، واحد تهران شمال، تهران، تهران ( نویسنده مسئول)،
2 - دانشگاه کردستان
کلید واژه: تنوع زراعی, آب زیر زمینی, سیاست کشاورزی, الگوی کشت,
چکیده مقاله :
در این مقاله تأثیر تنوع زراعی و باغی را بر تخلیه سطح آب¬های زیرزمینی کشور ایران به تفکیک استان¬ها مورد مطالعه قرار گرفته شده است. در این راستا از داده¬های دوره زمانی 1400-1390 برای 30 استان در مدل پانل فضایی استفاده شده است. جهت محاسبه تنوع زراعی و باغی محصولات کشاورزی ایران در هر استان نیز از شاخص آنتروپی مرکب استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است متغیرهای تنوع زراعی و تنوع باغی دارای اثر مثبت و معنی¬داری بر میزان تخلیه آب¬های زیرزمینی استان¬ها دارد. این یافته¬ها حاکی از آن است، با بالا رفتن تعداد تنوع و نوع محصولات زراعی و باغی، نیاز آبی محصولات نیز افزایش می¬یابد در نتیجه باعث کاهش سطح آب¬های زیرزمینی می¬شود. بعلاوه متغیر تنوع زراعی در هر استان، دارای اثر غیر مستقیم منفی و بی¬معنی می¬باشد. این متغیر دارای اثر مستقیم و اثر کل مثبت و معنی¬داری است. با افزایش یک درصدی تنوع زراعی در یک استان، تخلیه آب زیرزمینی در آن استان و استان¬های مجاور 0.45 درصد افزایش می¬یابد. در نهایت متغیر تنوع باغی دارای اثر غیرمستقیم منفی و معنی¬داری بر متغیر وابسته و اثر مستقیم و اثر کل مثبت و معنی¬دار می¬باشد. با فرض ثابت بودن شرایط، به ازای هر یک درصد افزایش تنوع باغی یک استان، تخلیه آب زیرزمینی در آن استان و استان¬های مجارو آن به طور متوسط حدود 0.64 درصد افزایش می¬یابد. بنابراین پیشنهاد می¬شود بخش کشاورزی جهت استفاده بهینه آب¬های زیرزمینی به سمت کشت تخصصی در سطح وسیع مطابق با شرایط محیطی پیش روند.
This research studied the effect of agronomic and horticultural diversity on groundwater depletion in different provinces of Iran. So, we used data for 30 provinces over the timespan of 2001-2021 within a spatial panel model. The agronomic and horticultural diversities of crop production were calculated for each province using the composite entropy index. The results show that the agronomic and horticultural diversity indices have positive and significant effects on the logarithm of groundwater depletion of the provinces. This means that as the number of agronomic and horticultural crops increases, the water demand increases, resulting in a decline in groundwater level. Furthermore, the variable of agronomic diversity in each province has a negative and insignificant indirect effect. The direct and overall effects of this variable are positive and significant. A 1% increase in the agronomic diversity in each province results in 0.45% higher groundwater depletion in the same province and the neighboring provinces. Finally, the variable of horticultural diversity has negative and significant indirect effects on the dependent variable. It, also, has positive and significant direct and overall effects. If all conditions are supposed to be constant, a 1% increase in the horticultural diversity in one province will increase groundwater depletion in the same province and the neighboring provinces by, on average, 0.64%. The agricultural sector is, therefore, recommended to move toward specialized cultivation in wide areas consistent with environmental conditions in order to use groundwater resources optimally.
1) جلیلی، ج. جلیلی، خ. حصادی، ه. حدیدی، م. (1393). تغذیه مصنوعی سفره¬های آب زیرزمیمی از طریق کانال¬های زهکش سطحی با استفاده از روش AHP، 8(24): ص 36-30.
2) جمشیدی، ر. سلیمی¬فر، م. احمد شادمهری، م.ط. قربانی، م. (1396). درجه تأثیرگذاری سهم بخش کشاورزی بر توزیع بودجه عمرانی استانی: کاربرد رگرسیون فضایی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی. 31(2): ص 136-148.
3) خلیلی عراقی، س.م. کمیجانی، الف. مهرآرا، م. عظیمی، س.ر. (1392). اثر انتشار فضایی تغییرات قیمت مسکن در ایران با استفاده از مدل وقفه فضایی و داده¬های ترکیبی. فصلنامه پژوهش¬ها و سیاست¬های اقتصادی. 21(67): ص 48-25.
4) فتحی، ف. زیبایی، م. (1389). عوامل مؤثر در مدیریت بهره¬برداری از آب¬های زیرزمینی با استفاده از مدل برنامه¬ریزی چند هدفه: مطالعه موردی دشت فیروزآباد. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 14(53): ص 162-157.
5) قضاوی، ر. رمضانی¬سربندی، م. (1396). بررسی تأثیر تغییرات میزان بارش و برداشت از آب¬های زیرزمینی بر تغییرات کمی و کیفی آب آبخوان (مطالعه موردی: دشت رفسنجان). هیدروژئومورفولوژی. 12: ص 129-111.
6) کالیراد، ز. ملکیان، آ.، معتمدوزیری، ب. (1392). تعیین الگوی توزیع منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز الشتر، استان لرستان). پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز. 4(7): ص 69-57.
7) کوچکی، ع. نصیری محلاتی، م. حسن¬زاده اول، ف. منصوری، ح. امیری، س.ر. زرقانی، ه. کریمیان، م. (1392). ارزیابی تنوع زیستی سبزیجات در بوم نظام¬های زراعی ایران. اکولوژی کاربردی. 2(4): ص 11-2.
8) گلدانی، م. بنایان، م. نادری، م. (1396). پهنه¬بندی استان اصفهان از لحاظ تنوع طیستی گیاهان زراعی طی سال¬های 1390-1381. مجله پژوهش¬های گیاهی. 30(1). ص 101-89.
9) محمدیان، ف. یزدانی، س. سلامی، ح. صالح، الف. (1396). بررسی ارتباط بین مقیاس و تنوع فعالیت¬های تولیدی با بهره¬وری عامل¬های تولید مطالعه موردی: دشت ماهیدشت. فصلنامه اقتصاد کشاورزی. 1(11): ص 28-1.
10) مرادی، ر. سامی، م. (1393). بررسی تنوع زیستی محصولات زراعی، باغی ودامی در استان کرمان. نشریه بوم شناسی کشاورزی. 6(3): ص 656-667.
11) نوذری، ح. زالی، ع. (1392). بررسی وضعیت برداشت از آب زیرزمینی آبخوان دشت همدان-بهار. نشریه دانش آب و خاک. 23(4): ص 290-277.
12) هاشمی شادگان، ف. خوشبخت، ک. مهدوی دامغانی، ع. ویسی، ه. لیاقتی، ه. (1389). بررسی تنوع زیستی کشاورزی شهرستان گچساران و تأثیر عوامل اقلیمی بر آن. نشریه بوم شناسی کشاورزی. 2(1): ص11-1.
13) Abiye, T., Masindi, K., Mengistu, H. and Demlie, M. (2018). Understanding the Groundwater-Level Fluctuations for Better Management of Groundwater Resource: A Case in the Johannesburg Region. Groundwater for Sustainable. 7: pp 1-7.
14) Acharya, S.P. Basavaraja, H. Kunnal, L.B. Mahajanashetti, S.B. Bhat, A.R.S. (2011). Crop Diversification in Karnatake: An Economic Analysis. Agricultural Economics Research Review. 24: pp 351-357.
15) Ahmed salem, G.S., Kazama, S., Shahid, S. and Dey, N.c. (2018). Impacts of climate change on groundwater level and Irrigation Cost in a Groundwater Dependent Irrigated Region. Agricultural Water Management. 208: pp 33-42.
16) Donfouet, H.P.P., Barczak, A., Destang-Dessendre, C. and Maigne, E. (2017). Crop Production and Crop diversity in France: a Spatial Analysis. Ecological Economics. 134: pp 29-39.
17) Pal, S. Kar, S. (2012). Implications of the Methods of Agricultural Diversification in Reference with Malda District: Drawback and Rationale. International Journal of Food, Agriculture and Veterinary Science. 2(2): pp 97-105.