ارزیابی و تحلیلی بر موانع طبیعی و انسانی توسعه فیزیکی شهر سنندج

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مجید گودرزی ^{1 *} , زهرا سلطانی ² , علی اشکبوس ³

1 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز
2 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
3 - گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه چمران، اهواز، ایران

تاریخ دریافت : 1402/03/25 تاریخ پذیرش : 1403/02/01 تاریخ انتشار : 1403/02/03

کلید واژه: توسعه فیزیکی, AHP, سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS), شهر سنندج,

چکیده مقاله :

یکی از مسائل تمام شهرها، رشـد شهرنـشینی و به‌تبع آن گسترش شاخک‌های خزنده شهری بـر اراضـی پیـرا شـهری اسـت کـه پیامـدهایی چـون حاشیه‌نشینی، نابودی اراضی کشاورزی، افزایش جمعیـت شـهرها، عـدم امکـان پاسـخگویی برخـی از خدمات و کاربری‌ها در شهر، گسستگی بافـت‌هـای فیزیکـی، مـشکلات زیست‌محیطی خـصوصاً آلودگی و نابسامانی سیمای شهری را داشته است. به همین منظور، پژوهش حاضر باهدف ارزیابی موانع طبیعی و انسانی توسعه فیزیکی شهر سنندج انجام شده است. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و ازنظر نوع، توصیفی- تحلیلی می‌باشد. در ابتدا با مطالعات کتابخانه‌ای، بررسی‌های میدانی و ابزار پرسشنامه، موانع دخیل در توسعه فیزیکی شهر (معیارها) یعنی توپوگرافی، اراضی زراعی، رودخانه، صنایع، تأسیسات نظامی و گورستان این شهر شناسایی و گزینش‌شده است. کار تحلیل پرسشنامه‌ها در نرم‌افزار SPSS. 26 انجام و از معیارها میانگین استفاده شد؛ سپس با توجه به میانگین تأثیر آن‌ها از دیدگاه مردم در قالب مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) به هرکدام وزنی داده شد. در جهت فرآیند محاسباتی مدل AHP از نرم‌افزار Expert Choice استفاده شد. با استفاده از این نرم‌افزار وزن مذکور مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت و وزن نهایی معیارها مؤثر مشخص شد. با توجه به وزن نهایی معیارها مؤثر، در محیط نرم‌افزار ArcG1S لایه‌های اطلاعاتی موانع تهیه و از آن‌ها پهنه‌بندی گردیده است. سپس با استفاده از وزن هر لایه در محیط نرم‌افزار ArcGIS و با مدل همپوشانی وزنی، این لایه‌ها باهم ترکیب‌شده است؛ و درنتیجه، خروجی حاصل نمایانگر تأثیر معیارهای موردنظر به‌منظور انتخاب مکان بهینه برای استقرار آتی شهر می‌باشد. نتایج به‌دست‌آمده از تجزیه‌وتحلیل بیانگر آن است که بهترین جهات برای رشد آتی شهر در قسمت شمال و جنوب شهر و به‌طور متوسط جنوب شرقی می‌باشد در مقابل در جهت شرق و جنوب شرق صنایع، گورستان، اراضی کشاورزی مانع توسعه، در قسمت شمال غرب پادگان نظامی، در غرب و جنوب غرب نیز توپوگرافی تنگناهایی را به وجود آورده‌اند.

چکیده انگلیسی:

Urbanization growth, and consequently the spread of urban creeping tentacles in the peri-urban areas, is a problem for all cities. They have consequences such as marginalization, agricultural land use destruction, an increase in the population of cities, the impossibility of responding to some services and land uses in the city, the disintegration of physical structures, and environmental problems, especially pollution and disorder of the urban image. The present study aimed to evaluate the natural and human obstacles to the physical development of Sanandaj city. The applied study employed a descriptive-analytical research method. At first, via library and field study (questionnaire) techniques, the obstacles involved in the physical development of the city (criteria) i.e. topography, agricultural land use, rivers, industries, military facilities, and cemeteries of the city were identified and selected. Analyzing the questionnaires was done in SPSS v.26 software. Among the measurement criteria, the mean was chosen. Then, according to the mean of their effect from the citizens’ viewpoints, a weight was given to each of them in the form of the Analytic Hierarchy Model (AHP). Expert Choice decision-making software was employed for the AHP model calculation process. The mentioned weight was analyzed and the final weight of the effective criteria was determined using Expert Choice software. According to the final weight of the effective criteria, in the ArcGIS software, the information layers of the obstacles were prepared and zoned from them. Next, using the weight of each layer in the ArcGIS software and with the Overlap weighting method, the layers were combined. As a result, the output demonstrated the effect of the desired criteria to choose the optimal location for the future establishment of the city. The results indicated that the best directions for the future growth of Sanandaj city are in the north and south, and on average in the southeast of the city. Nevertheless, industries, cemeteries, and agricultural land use hinder development, and in the east and southeast direction in the northwest part of the military barracks, in the west and southwest, the topography has created bottlenecks.