تبیین عوامل موثر بر بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز با بهره گیری از نظریه داده بنیاد
سعیده قادری
1
(
شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران جنوب، تهران، ایران
)
زهرا سادات سعیده زرآبادی
2
(
مدیر پژوهش، دانشکده هنر ومعماری، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
)
مجتبی رفیعیان
3
(
استاد دانشگاه
)
کلید واژه: شیراز, نظریه داده بنیاد, بازآفرینی شهری, بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی,
چکیده مقاله :
مقدمه: بزرگترین شاخصه بافت های تاریخی دارا بودن میراث ملموس و ناملموس واجد ارزش و پتانسیل های قابل عرضه است اما مهمترین چالش در مواجه با این بافت ها، اتخاذ مداخله ای میانه است که حفاظت و توسعه آن ها را مدنظر قرار دهد. بافت های تاریخی با جاذبه های کالبدی، فرهنگی-اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی که از گذشته داشته اند. بازآفرینی شهری رویکردی پایدار و فراگیر است که سعی در حل مشکلات و بهبود کلی وضعیت شهرها داشته است و توجه به برنامه ریزی بازآفرینی کالبدی امکان مناسبی را برای به دست آوردن جایگاه مناسب بافت های تاریخی فراهم می سازد.
هدف: بافت تاریخی ارزشمند شیراز، ظرفیت ویژه ای جهت نگاهداشت و ارتقاء ارزش ها توأمان با پاسخگویی به نیازهای زندگی روزمره مردم را در خود جای داده است، به همین سبب پژوهش حاضر درصدد است الگوی عوامل موثر بر بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز را تبیین نماید.
روش: این پژوهش برگرفته از پارادایم تفسیرگرایی است و در دسته اهداف توسعه ای و در زمره رویکردهای کیفی قرار می گیرد، روش گردآوری داده ها پیمایشی و شیوه نمونه گیری آن به صورت هدفمند است. برای تبیین الگو از راهبردهای نظریه داده بنیاد استفاده گردیده است. در این پژوهش جهت دستیابی به اهداف آن با 27 نفر از افراد متخصص که شامل بهره وران و استفاده کنندگان، ذی نفوذان و ذی مدخلان بافت بودند مصاحبه های نیمه ساختار یافته عمیق انجام گردید. بر اساس نظریه داده بنیاد، اسناد گردآوری شده در 165 کد باز، 127 مفهوم، 53 مقوله فرعی و 9 مقوله اصلی تحلیل شدند و الگوی موردنظر تبیین گردید.
نتیجه گیری: الگوی به دست آمده بیانگر این است که در بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شهر شیراز با میراث غیرقابل جایگزین، ملموس و ناملموس شامل آثار تاریخی، بناهای مسکونی تاریخی، باید مرمت و تعمیر، زیباسازی کالبد و تقویت گردشگری را در دستور کار قرار داد، همچنین همزمان با ساماندهی کالبدی و عملکردی در بستر تدوین ضوابط و قواعد بومی متناسب با بافت، زمینه بروز خلاقیت و مشارکت ها و فعالیت های اقتصادی فراهم گردد تا منتج به تقویت هویت و حس تعلق به مکان در این بافت ارزشمند گردد.
چکیده انگلیسی :
Introduction: The biggest characteristic of historical textures is having valuable and intangible heritage and potentials that can be offered, but the most important challenge in facing these textures is adopting intervention. Is the middle to consider their protection and development. Historical textures with physical, socio-cultural, economic and environmental attractions of the past. Urban regeneration is a sustainable and comprehensive approach that has tried to solve problems and improve the overall situation of cities, and paying attention to physical regeneration planning provides a good opportunity to obtain a suitable place for historical textures.
Aim: The valuable historical textures of Shiraz has a special capacity to maintain and promote values while meeting the needs of people's daily lives. Therefore, the present study seeks to explain the pattern of factors affecting the physical regeneration of the historical textures of Shiraz
Method: This research is taken from the interpretive paradigm and is in the category of developmental goals and qualitative approaches. The data collection method is survey and the sampling method is purposeful. Grounded theory strategies have been used to explain the pattern. In this study, in order to achieve its goals, in-depth semi-structured interviews were conducted with 27 experts, including users and users, infiltrators and stakeholders. Based on the data theory of the foundation, the collected documents were analyzed in 165 open source, 127 concepts, 53 sub-categories and 9 main categories and the desired pattern was explained.
Conclusion: The obtained model indicates that in the physical regeneration of the historical texture of Shiraz with irreplaceable, tangible and intangible heritage, including historical monuments, historic buildings, should be repaired, beautified and strengthened tourism on the agenda. Also, along with physical and functional organization in the context of developing local rules and regulations appropriate to the context, the field of creativity and partnerships and economic activities to provide the result to strengthen the identity and sense of place in this valuable context
_||_
تبیین عوامل موثر بر بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز با بهره گیری از نظریه داده بنیاد
چکیده
مقدمه: بزرگترین شاخصه بافت های تاریخی دارا بودن میراث ملموس و ناملموس واجد ارزش و پتانسیل های قابل عرضه است اما مهمترین چالش در مواجه با این بافت ها، اتخاذ مداخله ای میانه است که حفاظت و توسعه آن ها را مدنظر قرار دهد. بافت های تاریخی با جاذبه های کالبدی، فرهنگی-اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی که از گذشته داشته اند. بازآفرینی شهری رویکردی پایدار و فراگیر است که سعی در حل مشکلات و بهبود کلی وضعیت شهرها داشته است و توجه به برنامه ریزی بازآفرینی کالبدی امکان مناسبی را برای به دست آوردن جایگاه مناسب بافت های تاریخی فراهم می سازد.
هدف: بافت تاریخی ارزشمند شیراز، ظرفیت ویژه ای جهت نگاهداشت و ارتقاء ارزش ها توأمان با پاسخگویی به نیازهای زندگی روزمره مردم را در خود جای داده است، به همین سبب پژوهش حاضر درصدد است الگوی عوامل موثر بر بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز را تبیین نماید.
روش: این پژوهش برگرفته از پارادایم تفسیرگرایی است و در دسته اهداف توسعه ای و در زمره رویکردهای کیفی قرار می گیرد، روش گردآوری داده ها پیمایشی و شیوه نمونه گیری آن به صورت هدفمند است. برای تبیین الگو از راهبردهای نظریه داده بنیاد استفاده گردیده است. در این پژوهش جهت دستیابی به اهداف آن با 27 نفر از افراد متخصص که شامل بهره وران و استفاده کنندگان، ذی نفوذان و ذی مدخلان بافت بودند مصاحبه های نیمه ساختار یافته عمیق انجام گردید. بر اساس نظریه داده بنیاد، اسناد گردآوری شده در 165 کد باز، 127 مفهوم، 53 مقوله فرعی و 9 مقوله اصلی تحلیل شدند و الگوی موردنظر تبیین گردید.
نتیجه گیری: الگوی به دست آمده بیانگر این است که در بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شهر شیراز با میراث غیرقابل جایگزین، ملموس و ناملموس شامل آثار تاریخی، بناهای مسکونی تاریخی، باید مرمت و تعمیر، زیباسازی کالبد و تقویت گردشگری را در دستور کار قرار داد، همچنین همزمان با ساماندهی کالبدی و عملکردی در بستر تدوین ضوابط و قواعد بومی متناسب با بافت، زمینه بروز خلاقیت و مشارکت ها و فعالیت های اقتصادی فراهم گردد تا منتج به تقویت هویت و حس تعلق به مکان در این بافت ارزشمند گردد.
واژه های کلیدی: بازآفرینی شهری، بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی، شیراز، نظریه داده بنیاد
مقدمه
بازآفرینی شهری در ابتدا سیاست رایجی نبوده و پیش از آن سیاست های مشابه استفاده می شده است، مانند بازسازی های کلان مقیاسی که در دوران رنسانس در رم، نوسازی های کلان مقیاس پاریس در دوران انقلاب صنعتی و نوسازی های گسترده ای که در مسکو اتفاق افتاده بود. تمامی این رویکردها مقطعی و موضعی بودند و به یک سیاست فراگیر و جهانی تبدیل نشده بودند.
در دهه 1950 به دلیل خسارات و خرابی های ناشی از جنگ و نیاز فوری به آبادانی، (8)، بازسازی1 و توسعه شهر سیاست های کلیدی دولت ها بود. در دهه 1960، ساکنین مناطق فقیرنشین به حومه ها و محیط های پیرامونی شهر سرازیر شدند. سیاست هایی برای مقابله با زوال شهری تحت عنوان نوسازی2 شهری مطرح شدند، تخریب گسترده شهرهای داخلی و جایگزینی آن ها با ساختمان های مدرن، مسکن جمعی، جاده و زیرساخت های حمل و نقل را شامل شدند (4). در طول دهه 1970همچنان سیاست های نوسازی پررنگ بودند و بر نوسازی مناطق قدیمی، مدرن سازی محله ها و کنترل رشد حومه شهر تأکید وجود داشت (همان). در اوایل دهه 1980 این وضعیت ادامه داشت و بعد اقتصادی نیز به عنوان یکی از تسهیل کنندگان بازسازی3 مجدد اقتصادهای محلی و هدر نرفتن سرمایه گذاری قابل توجهی که در زیرساخت های کالبدی موجود قرار داشت، دیده می شد (8). در دهه ۱۹۹۰ رویکردی پایدارتر و فراگیرتر به خود گرفت (همان). نیاز به حل مشکلات کالبدی مانند گسترش بی رویه و عدم استفاده صحیح از زمین های موجود داخلی شهرها، مشکلات اقتصادی مانند عدم وجود محرک برای رشد اقتصادی، مشکلات زیست محیطی و اجتماعی باعث شدند در سال 2000 بازآفرینی شهری پدید آید، دیدگاهی جامع، یکپارچه و عملی که جهت حل مشکلات شهری و یافتن راه حل برای بهبود وضعیت کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و محیطی است(19).
بافت، گستره ای هم پیوند است که با ریخت شناسی های متفاوت، طي دوران حیات شهری در داخل محدوده شهر و یا حاشیه آن در تداوم و پیوند با شهر شکل گرفته باشد(18). اقتضای جهان صنعتی، سرمایه محور و پر شتاب مدرن موجب شده تا بافت های تاریخی که سابقه تاریخی شاخصه اصلی آن است و مبتنی بر سازوکارهایی متفاوت طرح ریزی شده اند، فرصت و امکان پاسخ گویی به نیازهای جدید را با این سرعت پیدا نکنند(2). بر اثر برنامه ریزی های تازه و متفاوت، به مرور ساکنان اصیل بافت های تاریخی زادگاه و منزل آباء و اجدادی خود را تخلیه کرده و به پهنه های نوساز شهر کوچ کردند؛ بدین ترتیب رفته رفته بافت تاریخی دچار افت منزلت مکانی شده و کسانی جای ایشان را پر کردند که به دلیل ضعف های بافت تاریخی، قدرت مالی سکونت در آن را یافتند ( همان).دست و پنجه نرم کردن با این قبیل بحران ها باعث شده است که به گفته ( همان) اغلب متولیان، بافت تاریخی را به مثابه پاره ای زخمی و عفونی از اندام شهر تلقی کنند و معمولا رایج ترین راه حل آن ها نیز اولویت قائل شدن برای تخریب و نوسازی به جای ارتقای شرایط آن در نظر بگیرند.
اما بافت های تاریخی شهر ها میراثی گرانقدر هستند که در هویت بخشی به حیات شهری نقش قابل توجهی دارند. این بخش از شهرها تجلی گاه ابعاد مختلف زندگی مردمانی است که در دوره های تاریخی در آن روزگار سپری کرده و هویت آن را به ثبت رسانده اند. بافت تاریخی شیراز نیز یکی از همان میراث گران بهاست که نه تنها در ایران بلکه در دنیا منحصربه فرد است، اما امروزه به دلیل معضلات مختلف و در رأس آن مشکلات کالبدی، جاذبه خود را از دست داده است. این بافت به دلیل عدم رسیدگی، نبود زیرساخت های لازم برای زندگی، فروش خانه ها به مبالغ کم و رها کردن آن ها، خروج ساکنین، جابجایی با مهاجرین و تخلیه جمعیتی دچار فرسودگی و شده است.
رهیافت میانه و متعادلی که هم در جریان یافتن زندگی عادی مردم در بافت تاریخی ارزشمند موثر باشد، هم در جهت ارتقای هویت و حس تعلق به آن بافت اثرگذار باشد، بازآفرینی بافت تاریخی است. از این رو با توجه به مسائل و مشکلات متعدد بافت تاریخی در حوزه کالبدی و لزوم راهکار جهت حل آن ها، پژوهش حاضر درصدد آن است که الگوی بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز را تبیین نماید.
پیشینه و مبانی نظری پژوهش
در بازآفرینی شهری (20) بر مفاهیمی مثل نوسازی و توسعه و (4) بر استفاده مجدد و تولید دوباره زمین های توسعه یافته، افزایش تراکم شهری و ادغام پروژه های بازآفرینی و شبکه های حمل و نقل عمومی و پرداختن به کاربری مختلط محلات تأکید کرده اند. به عقیده (21) یکی از اقدامات بازآفرینی شهری بهبود کالبدی است که شامل بهبود مرکز شهر، بهبود مسکن، تقویت طراحی شهری و میراث است.
از نظر (23)، ظهور بازآفرینی شهری به عنوان یک پاسخ به روند فرسایش در مناطق تاریخی است، و به بیان (10) هدف از مداخله در بافت های کهن شهری، یافتن راه حلی برای ایجاد شرایط مطلوب زندگی انسانی است. (23) بازآفرینی ناحیه تاریخی را یک روش محفاظت موثر از بافت های تاریخی می دانند. روشی که به دنبال دستیابی به توسعه متعادل شهری، میراث فرهنگی، اقتصاد صنعتی و واحدهای همسایگی محلی4 است.
در مطالعات انجام شده یکی از اقدامات بازآفرینی مناطق تاریخی را نوسازی5 شهری می دانند. بنابر نظر (11) هدف از نوسازی شهری، بهبود محیط مناطق شهری پرجمعیت با ایجاد تغییرات در استفاده از زمین شهری و ساختمان های شهری است، نوسازی شهری باعث ایجاد تغییراتی در بافت کالبدی شهرها می شود، از آنجا که پروژه های نوسازی شهری در مناطق شهری قدیمی تر صورت می‌گیرند، حفظ میراث تاریخی و فرهنگی یکی از بزرگ ترین دغدغه های نوسازی شهری است. بر اساس بررسی (23) نوسازی کردن ساختمان های میراثی و توسعه مجدد برای میراث فرهنگی نیز دو شیوه مشهور برای پروژه های بازآفرینی مناطق تاریخی است. در یافته های (11) عوامل زمینه ای مانند تصویرسازی، مقررات زندگی روزمره و طراحی فضای باز و مقررات برای بررسی پایداری اجتماعی پروژه های نوسازی شهری مطرح شده و شش عامل مهم از جمله رضایت از الزامات رفاهی، حفاظت از منابع و محیط، ایجاد محیط زندگی هماهنگ، تسهیل فعالیت های روزمره زندگی، شکل توسعه و در دسترس بودن فضای باز برای پروژه های نوسازی شهری نیز مشخص شده است.
اقدام دیگر بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی را مرمت6 (احیاء و ترمیم) بیان کرده اند، که آن را نو کردن و یگانگی بخشیدن به سازمان فضایی تعریف کرده اند، بنابراین باید ریخت شناسی ترمیم شود. در این زمینه محققان Conzenian این مفهوم یا منظره ی شهر را به سه موضوع مورد مطالعه تقسیم میکنند: طرح شهر7، شکل ساخته شده8، و استفاده از زمین9 (27). یکی از رویکردهای مداخله حفاظت10 است، به بیان (16) در آن، هم جریانی از اقدامات برای شکل دادن به فضاها، زیرساخت ها و محیط های جدید شهری، و هم کوششی مداوم برای حفاظت و نگهداری از ارزش ها و میراث معماری و شهرسازی شهرها و گذشته و تاریخ آن ها صورت می پذیرد و (15) به دلیل نقش حفاظت از میراث ساخته شده، آن را در تعیین هویت فرهنگی، تاریخی و تعریف شخصیت مکان با اهمیت معرفی می کند. (1) و (15) در رابطه با حفاظت شهر، بر اهداف کالبدی و فضایی تأکید کرده اند.
در بیشتر مطالعات انجام شده به نقش میراث به عنوان عنصر جدایی ناپذیر مناطق تاریخی اشاره شده است، طبق بیان (23)، مرکز میراث جهانی یونسکو واژه میراث11 را به عنوان یادبود12 ما که از گذشته باقی مانده است، آنچه که امروز با آن زندگی می کنیم و آنچه که به نسل های آینده منتقل می کنیم تعریف می کند. میراث فرهنگی و طبیعی ما، هم منابع غیرقابل جایگزین زندگی و هم الهام بخش13 است. به عقیده (14) میراث می‌تواند بسیاری از جنبه های مختلف از جمله تصویر، اقتصاد، محیط ساخته شده و پایداری را پوشش دهد، می‌تواند کوتاه مدت یا بلند مدت، ملموس یا ناملموس، مستقیم یا غیر مستقیم، پیش بینی شده یا غیر مستقیم، مثبت یا منفی باشد. در مطالعه (23) میراث تاریخی شهری عمدتا شامل آثار تاریخی، مناطق مسکونی تاریخی، مراکز تاریخی شهر و عناصر غیر محسوس، برشمرده شده است.
یکی از رویکردهایی که جهت فعال کردن پتانسیل موجود در مناطق میراثی به آن اشاره شده است گردشگری است، (26) معتقد است حفاظت و توسعه در کنار یکدیگر مطرح هستند، در حالی که هدف حفاظت، حفظ میراث تاریخی است، اما توسعه قصد دارد با استفاده از یک جامعه و محیط آن سود ببرد. حفظ متعادل این دو دیدگاه متناقض نیازمند درجات مختلفی از تجدید حیات است و این شامل ادغام میراث تاریخی، ارث و حس مکان با نیازهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی معاصر است. از دیدگاه (15) به نظر می رسد با تقویت گردشگری می توان به حفاظت از این بافت ها دست پیدا کرد. استفاده از گردشگری در مناطق تاریخی می تواند به حل مشکلات شهری و دستیابی به بازآفرینی شهری موفق این مناطق کمک کند. در این زمینه (27) معتقدند که وجود فراوان سایت های میراث با منظره های گردشگری معاصر به این معنی است که دیدن ترکیبی از این سایت ها و محل های سکونت معمولی در محلات شهری رایج تر خواهد بود. البته درباره اثرات گردشگری میراثی در محله های تاریخی نظرات مثبت و منفی توامان وجود دارد، و افرادی مانند (9)، (22)، (12) و (27) معتقدند که گردشگری میراثی ممکن است باعث اعیانی سازی14 شود، این گونه که جمعیت مرفه بیشتری را به محله های تاریخی ببرد، ارزش ملک را برای مالکان بهبود دهد ولی طبقه فقیر را به بیرون براند. جابجایی ساکنان اصلی ناشی از اعیانی کردن گردشگری، شبیه به پاکسازی طبقات اجتماعی است. می توان با اعتقادی که (15) دارد مبنی بر اینکه گردشگری برای مردم محلی می تواند توانمندسازی مناطق تاریخی را ترویج کند و در نتیجه زندگی ساکنان را بهبود بخشد، مردم را به این کار ترغیب کرد. هدف از گردشگری در مناطق تاریخی به اعتقاد (25) باید بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی در حین ارائه تجربیات با کیفیت به بازدیدکنندگان و حفاظت از کیفیت محیط باشد. به طور کلی مباحثی که از مطالعات نظریه پردازان پیرامون بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی برمی آید در شکل زیر قابل دسته بندی است.
[1] Reconstruction
[2] Renewal
[3] Restructuring
[4] Local
[5] Renovation
[6] Restoration
[7] Town plan
[8] Built form
[9] Land utilization
[10] Conservation
[11] Heritage
[12] Legacy
[13] Inspiration
[14] Gentrification
شکل 1: دسته بندی مبانی نظری اقدامات بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی
(منبع: مطالعات نگارندگان، 1400)
بررسی نمونه موردی
موجودیت بافت تاریخی شیراز به پیش از اسلام و حتی به قبل از دوره هخامنشیان باز می گردد. این منطقه که خاستگاه اولیه شهر شیراز می باشد و در زمانی مناسبترین مکان سکونت در شهر بوده است. بافت قدیم شهر شیراز طی دوران های مختلف توسعه و تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است که حدود آن دروازه ها و حصار دور شهر در دوره زندیه می باشد. مهمترین مراکز مذهبی شهر و قسمت عمده ای از بناها و مجموعه های با ارزش تاریخی این محدوده واقع است. وجود 400 اثر بار ارزش، 8 دروازه و 12 مرکز و چندین محور فرهنگی تبلوری از شیوه زندگی، روابط اجتماعی، آداب و رسوم، باورها، تاریخ و هنر و به طور کلی بیانگر هویت تاریخی و فرهنگی هر دوره این بافت تاریخی است. امروزه به دلیل معضلات و مشکلات مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی، جاذبه خود را از دست داده و خروج، جابجایی و تخلیه جمعیتی بافت، هم در فرسودگی و هم در تخریب آن موثر بوده است. منطقه تاریخی شیراز با وسعت تقریبی 378 هکتار بخشی از محدوده مرکزی شهر شیراز را شامل می شود (24).
روش شناسی پژوهش
نمودار 1: فرآیند انجام پژوهش با استفاده از نظریه داده بنیاد
(منبع: مطالعات نویسندگان، 1400)
در پژوهش حاضر به منظور دستیابی به هدف تحقیق که تبیین الگوی بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز می باشد، از پژوهش کیفی داده بنیاد استفاده شده است. به بیان (5) تجلی پارادیم ساخت گرایی اجتماعی در نظریه داده بنیاد مشاهده می شود، در ساخت گرایی اجتماعی پژوهشگران در پی فهم دنیایی هستند که در آن ها کار و زندگی می کنند، تفسیر ذهنی از تجاربشان ایجاد می کنند. اما چنانکه (همان) به این نکته اشاره کرده که ساخت گرایی اجتماعی غالبا با تفسیرگرایی ترکیب شده، در رویکرد تفسیرگرایی آنچه اصالت دارد، دیدگاه افـراد اسـت که جایگزین مشاهده گر می شود، جهان به صورت ذهنی تجربه می شود و ادراک از جهان جنبه تفسیري دارد که به وسیله انسان خلق می شود، بنابراین انسان قدرت آفرینندگی در تفسیر و تحول معنا دارد (13). پژوهش تفسیری به دنبال آن است تا کنش های همه کنشگران با یک سیستم معانی مشترک قابل فهم گردد. تبیین تفسیری به دنبال پاسخگویی به سوال چگونه است(17). نظریه داده بنیاد یک طرح پژوهشی کیفی است که در آن پویشگر نوعی تبیین کلی از یک فرآیند اقدام یا تعامل ارائه می دهد که حاصل دیدگاه های تعداد زیادی از مشارکت کنندگان است (5).
در این پژوهش کیفی با توجه به اینکه سوال، کلی و گسترده بوده برای درک و تبیین پدیده ها از ابزار مصاحبه، مطالعه، بررسی دیدگاه ها و تعاریف افراد استفاده شده است. 27 مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با پرسش های کلی از جامعه متخصص شامل بهره وران و استفاده کنندگان، ذی نفوذان و ذی مدخلان بافت در حوزه های مختلف از اعضای شورای شهر، مدیران شهرداری، اعضای هیئت علمی، ساکنان، کسبه و فعالان و علاقمندان به بافت تاریخی و رجوع به مستندات انجام گردید. پرسش اصلی در مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته انجام شده این بود که عوامل موثر بر بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیرازی چیست.
استراوس و کوربین سه فن کدگذاری در نظریه داده بنیاد پیشنهاد داده اند: کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی که به عنوان بخشی از فرآیند خلق نظریه است (7). کدگذاری باز: فرآیند تحلیلی است که از طریق آن، مفاهیم شناسایی شده و ویژگی ها و ابعاد آن ها در داده ها کشف می شوند. در این مرحله نظریه پرداز، مقوله های اولیه در خصوص پدیده در حال مطالعه را به وسیله تقطیع اطلاعات و مقایسه مستمر شباهت ها و تفاوت ها شکل می دهد (6). در پژوهش حاضر 165 کد باز از مصاحبه ها و مستندات استخراج گردید. کدگذاری محوری: کدگذاری محوری فرآیند ربط دهی مقوله ها به زیرمقوله هایشان است. این مرحله، نظریه پرداز یک مقوله مرحله کدگذاری باز را انتخاب کرده و آن را در مرکز فرآیندی که در حال بررسی است قرار می دهد و سپس دیگر مقوله ها را به آن ربط می دهد. این مقوله های دیگر عبارتند از شرایط علی، راهبردها، شرایط زمینه ای و مداخله گر و پیامدها. در این مرحله پژوهش به 127 مفهوم، 53 مقوله فرعی و 9 مقوله اصلی دست یافت. کدگذاری انتخابی: در این مرحله از کدگذاری، نظریه پرداز داده بنیاد، یک نظریه از روابط بین مقوله های موجود در مدل کدگذاری محوری را به نگارش در می آورد. نظریه داده بنیاد جهت ارائه الگو در ارتباط با یک مفهوم استفاده می شود و در دسته بندی های استراتژی های روش شناسی، نزدیک ترین استراتژی برای طراحی الگو است. در این مرحله مقولات اصلی به صورت نظام مند به یکدیگر ربط داده شدند و الگوی بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز تبیین گردید.
یافته های پژوهش
داده های این بخش حاصل مصاحبه های عمیق و بررسی دیدگاه های مشارکت کنندگان این پژوهش که جمعی از متخصصین از رده های مختلف مدیران شهری، اساتید دانشگاه و نخبگان، ساکنین، فعالین و مراجعه کنندگان به بافت تاریخی است. گردآوری داده ها جهت اشباع کردن طبقات یا پیدا کردن اطلاعاتی برای افزودن به آن ها تا جایی که دیگر هیچ طبقه جدیدی پیدا نشد انجام گردید. جمع آوری داده ها تا جایی پیش رفت که پاسخ ها و مباحث مطرح شده تکراری شدند، یافته جدیدی به دست نیامد و اشباع نظری کسب گردید. در چارچوب روش نظریه داده بنیاد، مفاهیم با انجام مقایسه های مکرر در فرآیند کدگذاری باز، استخراج شدند و مقولات فرعی با ارجاع به داده های حاصل از مصاحبه تشریح شده اند و نظریه زمینه ای تفسیر و تبیین گردید.
· کدگذاری باز
یافته های حاصل از کدگذاری باز، به عنوان نخستین مرحله تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده، شامل 165 کد استخراج شده از مصاحبه بود که مستقیما از زبان افراد مصاحبه شده عنوان شده است.
جدول 1: کدهای استخراج شده از مطالعات میدانی پژوهش
ردیف | کد | ردیف | کد |
1 | انجمن برای جلوگیری از تخریب تعداد زیادی از خانه ها ورود کرد | 2 | انجمن کار رسانه ای شدیدی برای جلوگیری از تخریب بافت انجام داد |
3 | می دانیم گردشگری راه حل حفظ و احیای بافت تاریخی نیست اما به شکل قرص یا آمپول یک جسد نیمه جان را یک جان نصفه و نیمه بخشید | 4 | شهرداری وقتی فلان شخص ذی نفوذ خانه خریده و فلانی آمده در شورای بافت می گوید این گذر را کف سازی کنم و یک سری اتفاقات کالبدی در بافت افتاد |
5 | با مطالعه زندگی اجتماعی و فردی روی بافت تاریخی متوجه شدم که کلید حل مشکل بافت تاریخی داشتن حس تعلق مردم متعلق به آن ناحیه است | 6 | شخصی که سرویس فرزندش نمی تواند بیاید در خانه اش یا معتادان اینقدر زیاد هستند که خانمش ۱۱ شب بیاید در کوچه و رد شود این به هویت فکر نمی کند |
7 | به حدی مشکلات کالبدی به برخی از ساکنین فشار آورده که اصلا به مسائل هویتی فکر نمی کنند | 8 | بدون اطلاع از مطالعات تاریخی و هویتی نباید خیابان مستقیم کشید یا کوچه قهر و آشتی را تعریض کرد |
9 | داستان های تاریخی شیراز را در محلی که اتفاق افتاده برای مردم تعریف می کردم | 10 | چارچوب های ساخت و ساز در بافت بدون در نظر گرفتن اثر آن در هویت است |
11 | خانه منطقی نژاد الگوی مناسب تشویق افراد به خرید خانه های تاریخی بود | 12 | نهادهای متولی بر اساس الگوهای جهانی و منطقه ای مشکل را حل کند |
13 | یکی از داستان های شهر شیراز را در طول حرکت تعریف می کردیم | 14 | در عرض حرکت هم هر چیزی که می دیدیم داستانش را می گفتیم |
15 | تورهای قدم زدن در بافت تاریخی | 16 | الان برای نوسازی ها می گوییم که هرکار و ساخت و سازی مکتبی دارد |
17 | الگوی نوسازی خانه ها یکسان نیست | 18 | میراث سلیقه ای عمل کرده است. |
19 | به دنبال خانه ای می گشتم که سه خاصیت داشته باشد گالری، اقامتگاه ، کارگاه | 20 | معماری خانه 2 تا معماری کاملا متفاوت بوده |
21 | یک ماه مقاوم سازی و تعمیر خانه را داشتم | 22 | برای طراحی رویداد روی دیوارها خیلی تأکید داشتم |
23 | بیایید به قدری اینجا را زیبا کنیم که خانه ها گران شود و مهاجر نتواند بیاید | 24 | عناصری که در محله تعریف کردم سعی کردم برای بافت خاطرزایی کنم |
25 | رحیم آقایی که توی کوچه روی سکو می نشیند داستان تعریف می کرد و من آن را تصویر می کردم | 26 | هدف این بوده که جدا از خود محیط گردشگر را جذب کنم و کاری کردم که گردشگر 7 دقیقه بیشتر در محله مانده است |
27 | در بافت قدیم در حال انجام یک کار معاصر هستم، خلاقیتی از جنس تصویر و گویش و جذب مخاطب توسط خوانش تازه ای از قصه ها | 28 | محتواگرایی را در محیط بافت های تاریخی داشته ایم، معماری بافت که درون، بیرون و اندرون را کاملا نشان می دهد |
29 | به این فکر می کردم که هر قصه چه خواهد شد | 30 | برای تک تک جاها قصه تعریف کردم |
31 | کوچه ای داریم که از سر کوچه داستان اتفاق می افتد تا می رسیم به کوچه نقاشی | 32 | خانه های اینجا پلاک داشته، خانه تقی زاده خانه عسکرپور و... |
33 | در کوچه ها راه می رفتم نگاه می کردم و به داستان آینده آن فکر می کردم | 34 | معماری و فلسفه در هم آمیخته، به همین دلیل احساس زنده بودن و زندگی داریم |
35 | هرجای خانه را کدگذاری کردم، مثلا می دانم 5 دقیقه از این سمت راه بروم به فلان جا می رسم | 36 | کارگاه ها، گالری ها و اقامت گاه شخصی خانه تاریخی در عین ارتباط کاملا مستقل از هم عمل می کنند |
37 | می خواستم به عنوان یک شیعه امضای خودم را در این بافت بگذارم | 38 | برای تک تک دیوارها داستان دارم |
39 | برای میلیمتر میلیمتر کوچه ها و دیوارها طراحی دارم | 40 | دو شخصیت دارم در تمام طرح هام، گوهرخانم و میرزا بابا |
41 | از سر کوچه با خورشید خانم نشانه گذاری کرده ام برای گردشگر که هرکدام از نشانه ها را دنبال کند به یک اقامتگاه برسد | 42 | دیوار گالری، هر چندوقت یک هنرمند میاد کارهایش را ارائه می دهد یک سری تغییرات می دهد |
43 | هرکسی بیاد دفتر کارش را اینجا بزند | 44 | اقامتگاه باشد و چنین استفاده هایی از آن بشود |
45 | بافت باید همه کاربری ها و عملکردها را داشته باشد | 46 | تا عناصر تاریخی کف سازی شده و برای خانه های مردم کاری نشده |
47 | اینجا خودش سرمایه هست، این خانه خودش سرمایه هست | 48 | کل خانه های تاریخی سرمایه هستند، اما خراب شده اند |
49 | اینجا جای پارک ندارد | 50 | اینجا امکانات ندارد |
51 | با پیاده محوری نمی توانیم به این بحران غلبه کنیم | 52 | یک ایستگاه مترو داریم که هنوز هم افتتاح نشده |
53 | اتوبوس خیلی آرام حرکت می کند تا تمام مسافرها را جمع کند | 54 | سوار تاکسی هم بشوی همان زمان اتوبوس را می گیرد |
55 | جایگزینش باید BRT باشد | 56 | شهرداری خدمات بدهد |
57 | پارک و فضای سبز هم نداریم | 58 | باید باغ های ایرانی در بافت ساخته شود |
59 | پارک مناسب بافت تاریخی نیست | 60 | ورزش و بهداشت می خواهیم |
61 | باید بیایم سر خیابان خرید کنیم در صورتی که قبلا در خود محلات بازارچه بوده | 62 | قبلا بازارچه هایی بوده که نیازهای روزانه و هفتگی مردم را تأمین می کرده |
63 | شهرداری باید به مردم خدمات بدهد بازارچه ها را احیا کند | 64 | باید به مالکان کمک کرد که خودشان ملکشان را درست کنند |
65 | پارکینگ، فضای سبز، باشگاه ورزشی، دسترسی، امنیت نداریم | 66 | خانه های تاریخی که اگر یک سال به آن نرسی از بین می رود |
67 | خانه ماه منیر تبدیل به ایستگاه گردشگری شود و اسم خودش هم روی آن باشد. | 68 | بنده خدا میگفت جوان ها و نوه هام نمیان پیشم چون شهرداری خدمات نمی دهد |
69 | معماری و شهرسازی به دو قسمت تقسیم شد، شهر به دو قسمت سنتی و مدرن تقسیم نشد، که به قسمت سنتی هم خدمات ارائه بدهد | 70 | تعادل نداریم در شهر، بافت قدیم در شیراز در جنگ نابرابر با بافت جدید توان مقابله با بافت های دیگر که خدمات دسترسی و خوشگلی بهش دادن را ندارد |
71 | لزومی ندارد در خانه پارک کنیم مهم است محل پارک در نزدیکی آن داشته باشیم | 72 | پتانسیل های بافت تاریخی بالقوه هست و هیچوقت بالفعل نیست |
73 | تنها شهری که بکر مانده شیراز هست. خانه هایی که هنوز دست نخورده اند | 74 | خانه های بازسازی شده مدرنی که مناسبتی با کوچه ها و فضاها ندارد |
75 | شهرداری هم باید بپذیردکه آئین نامه ها تدوین شوند بعد اتفاق های مثبت می افتد | 76 | هر شهری بنا بر معماری خودش آیین نامه نوسازی مخصوص بافت داشته باشد |
77 | باید آئین نامه مخصوص نوسازی بافت تاریخی داشته باشیم | 78 | وزارت مسکن شهرداری ها را مکلف به تدوین آیین نامه کند |
79 | نوسازی باید با معیارهای خودش اتفاق بیفتد | 80 | توریست را ببریم چی ببیند، چی میخواهیم نشانش بدهیم |
81 | بقعه بی بی دختران که خیلی مواقع تعطیل هست | 82 | مسجد مشیر که متولی آن اوقاف هست همیشه تعطیل هست |
83 | بازار ارامنه کاملا از بین رفته | 84 | همه جا تعطیل هست و مدیریت بسیار ضعیف هست |
85 | آرامگاه سیبویه که متولی آن شهرداری شیراز هست و همیشه نعطیل هست | 86 | کلیسای ارامنه بسته است که برای بازدید باید از اداره ارشاد اجازه گرفته بشود |
87 | بافت تاریخی نمی تواند با محله مدرنی که کنارش ساخته شده رقابت کند، یعنی از نظر ارزش و خدمات بافت تاریخی شکست خورد | 88 | بخاطر فرهنگ سازی نکردن روی دیوارها چیز می نویسن که نه تنها زیبا نشده منظر خیلی زشت تر هم شده |
89 | بافت تاریخی شیراز نفیس و ارزشمند است، با آجر ساخته شده است | 90 | بافت یک طلای ارزشمند است که در شهر شیراز مثل یک نگین می درخشد |
91 | می توان کاربری خانه های قدیمی را را تغییر داد و رستوران و اقامتگاه شوند | 92 | کوچه ها و معابر آنجا را باید مرتب ترو تمیز کرد که جذابیت داشته باشد |
93 | افرادی که ساکن اینجا بوده اند را برگرداند به محلات | 94 | یک نفر از علوم پزشکی یک حمام قدیمی را بگیرد طبابت کند |
95 | پیشنهاد شود کل هتل های شیراز برای کسب درآمد یک خانه قدیمی داشته باشند | 96 | مصالح ساختمانی یا هرچیزیآنجا ریخته می شود شهرداری رایگان جمع آوری کند |
97 | مسیر سبز در بافت تعبیه کرد | 98 | تأسیسات آب و برق از نظر ظاهری درست بشوند |
99 | به صورت غیراصولی بافت را بازسازی کرده اند | 100 | جنبه های تاریخی، فرهنگی و گردشگری جزء پتانسیل بافت هست |
101 | تا زمانی که نوسازی بر مبنای قاعده بافت و معماری و شهرسازی ایرانی اتفاق نیفتد، و متولیان به کسی که می خواهد خانه اش را نو کند و بگوید شما بر اساس این آئین نامه اقدام کنید اتفاقی نمی افتد. | 102 | خانه های ارزشمند که ارزش میراثی دارد توسط میراث فرهنگی برای احیای آن تهاتر بکند با شرکت های مختلف که 10 تا 20 سال از آن استفاده کند و بعد به عنوان خانه از آن استفاده شود |
103 | آشتی با کوچه های آشتی کنان بود، یک پیاده روی داشتن، اتفاقات جالبی می تواند بیفتد، مردم عادی و گردشگران می توانند بیایند | 104 | خانه هایی که داشتن خراب می شدن را افراد معتادی در آن مستقر می کردند، انواع معتادین تو این خانه ها بودند |
105 | کوچه ها را خراب کردند، یک سری عوامل راه انداختند که مردم از اینجا بروند | 106 | اگر خانه ما را نگاه کنید، خانه نیاز به مرمت دارد که بودجه می خواهد |
107 | برای مرمت کارگر و مصالح می خواهد | 108 | ماشین نمیتوانستند بیاورند داخل خانه ها |
109 | عدم دسترسی آسان به محلات، مشکلات زیست محیطی، اعتیاد موجود در مناطق، مشکلات معیشتی همان ساکنان قدیمی باعث شده دلال ها خانه ها را بخرند | 110 | اگر در کوچه میگذاشتند صبح که میرفتند سراغش، یا لاستیکش نبود یا هرچیزی که می توانستند از روی آن بردارند، گاهی خود ماشین هم نبود |
111 | کسی رفت جایی که پارکینگ داره چون ماشین داره اینجا نمیاد | 112 | زندگی مسالمت آمیزی با حیوانات و پرندگان دارم |
113 | از مسجد نصیرالملک تا مسجد وکیل میرم، تفریحم همین هست | 114 | با دوچرخه رفت و آمد می کنم |
115 | محلات قدیمی شهرها قدرت جذب جمعیت جدید را نداشته | 116 | اگر مردم مشارکت نکنند محله همیشه کثیف هست و تمیز نیست |
117 | در بحث زیست محیطی و حتی کالبدی نقش دستگاه های فنی و مدیریت شهری خیلی نقش پررنگ تری هست تا مشارکت مردم | 118 | انجمن محله باید شکل بگیرد با حضور اهالی محله، انجمن ورزش محله، انجمن حفظ ساختمان های تاریخی، انجمن هنری، انجمن فرهنگی |
119 | 20-30 انجمن می توانیم داشته باشیم، شکل بگیرند و مردم در آن مشارکت کنند | 120 | شهرداری هم می آید چهارتا کوچه و خیابان را کف سازی و بدنه سازی می کند |
121 | نقش مردم در کالبد و مشارکت حفظ زیبایی آنجاست، همین که تر و تمیز نگه دارند | 122 | هیچکدام از ابعاد بازآفرینی شهری بدون مشارکت مردم امکان پذیر نیست |
123 | بدون مشارکت مردم نمی توان اقتصاد، اجتماع و کالبد را کار کرد | 124 | خانه های درون محلات بافت، محل زندگی و کار کنار هم بوده است |
125 | ما می توانیم خانه کارگاه داشته باشیم قدیم هم این بوده، هم می توانیم به سبک قدیم که سفارش می گرفته اند و تولید می کردند کار کنیم | 126 | یک موزه ساخته شود، این کار میراث فرهنگی است، با شهرداری تفاهم نامه ای دارند که می توانند این کار را انجام دهند |
127 | ما برای احیاء ومرمت نیاز به یک سازوکار تخصصی داریم | 128 | بهتر است طرحی آماده شود برای ساماندهی کالبد بافت. |
129 | اگر برای نوسازی از الگویی به جز الگوی معماری ایرانی بافت استفاده شود دومینو وار تمام بافت ازمیان میرود اتفاقی که تاکنون روی داده است | 130 | کارگاه بزرگترین اساتید نمد مالی شیراز به دلیل فقدان مکان و عدم توان استاد در حال تعطیلی است، دست کم دو کارگاه از سوی شهرداری محترم تاسیس گردد. |
131 | تغییر و تحول کوچه نتیجه احیاء یک خانه تاریخی و سپس پیشنهاد برای تبدیل بن بست طاق فیلیها به کوچه گالری بوده است | 132 | نیازمند تدوین ضوابط نوسازی برپایه معماری ایرانی بافت تاریخی شیراز و اجرا توسط شهرداری |
133 | نیاز به کف سازی و بدنه سازی کوچه برای ساکنین به منظور حمایت از فعالیتهای اشتغالزایی شکل گرفته هنرمندان وصنعتگران محله و سرمایه گذاران گردشگری | 134 | تامین پارکینگ اختصاصصی برای ساکنین از طریق ایجاد پارکینگهای با متراژ کمتر از پانصد متر و فروش هر واحد به هر پلاک |
135 | نورپردازی مناسب جهت تبدیل کوچه به یک مسیر امن و دلنشین | 136 | تامین فضای سبز در پلاکهای فاقد ارزش تاریخی در قالب باغ ایرانی |
137 | جانمایی مناسب جهت نمادهای شهادت و قهرمانی و ایثارگری در کوچه | 138 | تلاش داریم الگوی غالب تاریخی و تمدنی محله را شناسایی کرده تقویت نماییم |
139 | در پلاکهای واجد ارزش تاریخی و معماری تلاش بر تشویق مالکان به مرمت به شیوه درست می باشد | 140 | اگر از قبل امنيت و زيبا سازى بافت ها صورت بپذيرد افراد متمول و...مطمئناً علاقه نشان خواهند داد و سرمايه گذارى خواهند نمود |
141 | در زمینه کالبدی تلاش بر تشویق به نوسازی پلاکهای فاقد ارزش معماری و ساخت خانه جدید با معماری بومی ایرانی است | 142 | همه بافت های تاریخی ما واجد شرایط فرسودگی نیز هستند ناگزیر به توجه و تمرکز خاص بر موضوع اعیان سازی هستیم |
143 | فضاها و سطوح سبز رطوبت بيشتري در فضا ايجاد كرده و تاثيرات منفي جزاير گرمايي را كاهش خواهند داد | 144 | از آنجايي كه تمام خانه ها در بافت تاريخي، خانه هاي ويلايي و داراي حياط و باغچه هستند، از جنبه زيست محيطي مي توان به كشاورزي شهري روي آورد |
145 | بازار كريم خان كه به تازگى افتتاح گرديده، مكانى امن و زيبا با معماری سنتی طراحی شده، بعد تجار وارد مى شوند و سرمايه گذارى مى کنند اما بافت قديم چى | 146 | در بافت محله و زمين هاي باير محصولات كشاورزي به صورت داوطلبانه و با مشاركت اهالي كشت شوند و در اختيار ساكنان محله قرار گيرند |
147 | چون محله بخشی از شهر تاریخی شیراز است همواره به سرمایه های تاریخی محله، کالبدی، شخصیتی و رویدادی در فرایند توسعه پایدار توجه داشته ایم اما همه این موضوعات باید نهادینه گردد | 148 | فقدان قانون نوسازی معماری ایران از عمده ترین دلایلی است که مالک خانه تاریخی را به طمع ساخت آپارتمان وایجاد چند واحد می اندازد که خانه تاریخی را در فرایند مخروبه سازی قرار دهد |
149 | کفه منفعت نگهداری خانه تاریخی سنگینی کند مالک به سمت نگهداری میرود | 150 | باید فرایند ارزشمندی مالی و سودمندی خانه های تاریخی شکل بگیرد |
151 | وقتی ملاک ارائه کف سازی و خدمات وجود ساختمانهای تاریخی بسیار با ارزش است خدمات شهری که مربوط به کالبد است ارائه نمیشود در نتیجه ساکنین واجد ارزشهای فرهنگی کوچ میکنند وجای آنها را اتباع خارجی پر میکنند | 152 | ببرای ترویج مرمت اصولی یک برنامه آموزش عمومی آشنایی مالکان خانه های تاریخی با مرمت تدوین و اجرا شود، برای نمونه در همین سال با کمک رایگان اساتید چند دوره کارگاه مرمت تزئینات بناهای تاریخی در بالاکفت اجراء کردیم |
153 | باید مرمتگران را تشویق به ایجاد دفاتر مرمت ابنیه و تزئینات خانه های تاریخی در محله ها نماییم تا هر شهروندی که بخواهد کوچکترین تعمیری انجام دهد بتواند از مشورت یا عملیات اجرایی تخصصی مرمتگران برخوردار شود | 154 | نیاز به تاسیس دفاتر معماری و شهرسازی در محله میباشد وجود دفاتر معماری که در نوسازی خانه های شهر تاریخی با توجه به الگوهای معماری بومی وضوابط آن تخصص داشته باشند بسیار ضروری است |
155 | تاثير وجود درختان هميشه سبز نارنج در حياط خانه ها، خرد اقليمي ايجاد مي كند كه مي تواند رطوبت هوا را افزايش داده، سايه اندازي ايجاد كرده و روزهاي گرم تابستان را قابل تحمل تر كند | 156 | برای ایجاد سکونتگاهی دور از آسیب اجتماعی خواستار ساخت چند باشگاه کوچک ومتوسط ورزشی برای کودکان ونوجوانان و بزرگسالان ،زنان ومردان هستیم هیچ پاسخی نگرفته ایم |
157 | برای ایجاد سکونتگاهی دور از آسیب خواستار ایجاد چند فضای تفریحی برای کودکان ، نوجوانان و بزرگسالان هستیم هیچ پاسخی نگرفته ایم | 158 | برای ایجاد سکونتگاهی دور از آسیب اجتماعی خواستار ساخت چند فضای سبز محصور (باغ ایرانی)در محله هستیم هیچ پاسخی نگرفته ایم |
159 | می توانیم شعبه های مختلف سراهای نوآوری و خانه های خلاق را در نقاط مختلف از جمله فرهنگ سراها، خانه های قدیمی و تاریخی راه بیندازیم | 160 | هدف این ما بوده که در محله بالاکفت کسی که زندگی می کند خانه کارگاه داشته باشد، هم محل سکونتش باشد هم محل کار، مشاغل خانگی باشد |
161 | یک یا دو مورد خانه خلاق یا مرکز رشد در محله داشته باشیم و بتوانیم کارآفرینی هدفمند داشته باشیم | 162 | از شهرداری تقاضا داریم که این مکان را در اختیار دانشگاه آزاد یا دانشگاه هنر قرار دهند و پول و امکانات در اختیار آن ها قرار دهد. |
163 | در گذرهای اصلی محله ایستگاه هایی یا دکه هایی داشته باشیم که افراد وقتی از آنجا عبور می کنند به صورت دیجیتالی اطلاعاتی داده بشود یا راهنمایی هایی صورت بگیرد درباره خانه های خلاق | 164 | ایجاد ایستگاه های اطلاع رسانی با همکاری نهادهای شهری در سطح گسترده تری صورت گیرد. حتی اختصاص چنین فضاهایی در ورودی گذرها برای ترویج و آشنایی با معماری بافت قدیم |
165 | چه اشکالی دارد در سایر نقاط شهر هم چنین ایستگاه هایی وجود داشته باشد |
|
|
(منبع: یافته های حاصل از مطالعات میدانی پژوهش، 1400)
· کدگذاری محوری
به منظور تبیین عوامل موثر بر بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی، داده های موجود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و مفاهیم، مقولات فرعی و مقولات اصلی نیز مشخص گردیدند.
v شرایط علّی بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز
در نظریه داده بنیاد بر اساس رهیافت استراوس و کوربین، عوامل علّی آن دسته از مفاهیمی است که به طور کلی و در قالب مجموعه ای از کدهای شناسایی شده، بر راهبردها، عوامل زمینه ای، عوامل مداخله گر و پیامدها تأثیر دارند. عوامل موثر بر بازآفرینی کالبدی بافت های تاریخی از دیدگاه مصاحبه شوندگان و همچنین نتایج حاصل از مقوله بندی کدها ارائه شده است.
نمودار 2: شرایط علی بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی
(منبع: یافته های پژوهش، 1400)
نمودار 3: شرایط علی بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی
(منبع: یافته های پژوهش، 1400)
نمودار 4: شرایط علی بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی
(منبع: یافته های پژوهش، 1400)
v شرایط زمینه ای بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز
شرایط زمینه ای مجموعه علل و شرایطی که کنشگر را به انجام رفتار خاصی ترغیب می کند و بر راهبردها نیز اثرگذار است می باشد. عوامل زمینه ای بازآفرینی کالبدی بافت های تاریخی از دیدگاه مصاحبه شوندگان و همچنین نتایج حاصل از مقوله بندی کدها ارائه شده است
نمودار 5: شرایط زمینه ای بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی
(منبع: یافته های پژوهش، 1400)
v شرایط مداخله ای بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز
شرایط مداخله ای مجموعه علل و شرایطی که کنشگر را به انجام رفتار خاصی ترغیب می کند و بر راهبردها نیز اثرگذار است. عوامل زمینه ای بازآفرینی کالبدی بافت های تاریخی از دیدگاه مصاحبه شوندگان و همچنین نتایج حاصل از مقوله بندی کدها ارائه شده است
نمودار 6: شرایط مداخله ای بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی
(منبع: یافته های پژوهش، 1400)
v راهبردهای موردنیاز بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز
راهبردها، کنش ها یا برهم کنش های خاصی هستند که از پدیده محوری منتج می شوند(7)،راهبردهای بازآفرینی کالبدی بافت های تاریخی از دیدگاه مصاحبه شوندگان و همچنین نتایج حاصل از مقوله بندی کدها ارائه شده است.
نمودار 7: راهبردهای بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی
(منبع: یافته های پژوهش، 1400)
نمودار 8: راهبردهای بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی
(منبع: یافته های پژوهش، 1400)
v پیامدهای بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز
پیامدها خروجی های حاصل از استخدام راهبردها هستند (7)، پیامدهای بازآفرینی کالبدی بافت های تاریخی از دیدگاه مصاحبه شوندگان و همچنین نتایج حاصل از مقوله بندی کدها در جداول ذیل ارائه شده است
نمودار 9: پیامدهای بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی
(منبع: یافته های پژوهش، 1400)
نمودار 10: پیامدهای بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی
(منبع: یافته های پژوهش، 1400)
· کدگذاری گزینشی
در این مرحله، مقوله محوری به شکلی نظام مند به دیگر مقوله ها ربط داده شده و روابط را در چارچوب یک روایت نظری روشن می کند. در تبیین ظرفیت های بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی، سه مقوله اصلی مرمت و تعمیر، زیباسازی منظر و گردشگری به عنوان شرایط علی اثرگذار شناسایی شدند. در این الگو شرایط علی شامل مقوله هایی می شوند که بر شکل گیری مقوله محوری تأثیر می گذارند. چنانچه راهبردها را کنش ها یا برهم کنش های خاصی که از پدیده محوری منتج می شود بدانیم، راهبردهای تحقق مقوله محوری در این الگو خلاقیت و مشارکت و فعالیت های اقتصادی خواهد بود. با معرفی زمینه ها به عنوان شرایط خاصی که بر راهبردها اثرگذارند، ضوابط و قواعد بومی بافت به عنوان شرایط زمینه ای معرفی می گردد. شرایط مداخله گر در الگوی پیشنهادی، شرایط زمینه ای عمومی موثر بر راهبردها هستند. از نظر این پژوهش و با توجه به یافته های مطالعات میدانی و کتابخانه ای، هویت و حس تعلق به مکان به عنوان پیامدهای الگوی ذکرشده هستند. این الگو در نمودار 1 تبیین شده است.
نمودار 11: الگوی بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز
(منبع: یافته های پژوهش، 1400)
· جمع بندی و نتیجه گیری
امروز احیای بافت به سبک ایرانی اسلامی یک نیاز است، برنامه ریزی برای تک تک عناصر و جزئیات کالبدی آن از بازسازی خانه های فاقد ارزش میراثی تا نوسازی و مرمت بناهای تاریخی ضرورت دارد. حفاظت از میراث ملموس و ناملموس آن باید در دستور کار متولیان قرار گیرد، در کنار آن خدمات رسانی همه جانبه برای جریان پیدا کردن زندگی مردم بومی و علاقمندان در بافت الزامی است تا به افزایش هویت و تعلق مردم به بافت کمک کند.
در حال حاضر، نظریه ها می توانند به مثابه گفتمان هایی در نظر گرفته شوند که در برهه های زمانی ویژه و مکان های خاص در پی حل مشکل و معنابخشی به جامعه برمی آیند. گفتمان هایی که بر پایه تجربیات و ایده ها شکل گرفته اند و زمینه ساز تغییر و تحول در ساختارهای مختلف هستند. این پژوهش با دقت نظر بر نظریه بازآفرینی شهری به عنوان یک گفتمان و با هدف تبیین رویکردهای موثر بر بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی و به منظور بررسی کاربست آن در شهر شیراز ارائه گردید. شناسایی مقولات عام بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی در قالب روش داده بنیاد از ادبیات نظری پژوهش انجام پذیرفت و مقولات خاص مربوط به بافت تاریخی شیراز در بستر پژوهش صورت گرفت.
مطابق نظرات 2008,Huimin ، and Chris Ryan ، Shu-yi Wang، Hongliang Yan ، Zhu Qiana ، Hongyan Li، Juliet Davis ، Andy Thornley ، Wei Hu ،Thao Zhou و Khalid ویژگی های تحقق بازآفرینی کالبدی بافت های تاریخی، استفاده مجدد، توسعه مجدد، نوسازی، تجدید حیات، توانمندسازی و حفاظت است و مقولات کلان آن خلاقیت، حس تعلق به مکان، کنترل و نظارت، میراث شهری، هویت تاریخی و گردشگری را شامل می گردد. با توجه به شناسایی و بررسی محیط تحقیق، جهت تحقق بازآفرینی کالبدی بافت تاریخی شیراز علاوه بر موارد عام ذکر شده به مقولات خاص مرمت و تعمیر، زیباسازی منظر، ساماندهی کاربری و عملکردی و ضوابط و قواعد بومی بافت دست یافت.
در بافت تاریخی شهرها به خصوص شهر شیراز با میراث غیرقابل جایگزین، ملموس و ناملموس در بعد کالبدی شامل آثار تاریخی، بناهای مسکونی تاریخی، باید مرمت و تعمیر، زیباسازی کالبد و تقویت گردشگری را در دستور کار قرار داد، باید همزمان با ساماندهی کالبدی و عملکردی در بستر تدوین ضوابط و قواعد بومی متناسب با بافت، زمینه بروز خلاقیت و مشارکت ها و فعالیت های اقتصادی فراهم گردد تا منتج به تقویت هویت و حس تعلق به مکان در این بافت ارزشمند گردد.
نتایج این پژوهش به ذی نفعان و ذی نفوذان یادآوری می کند که شناخت مسائل و چالش های این موضوع می تواند در اتخاذ راهبردهای صحیح تأثیر به سزایی بگذارد، در فرآیند بهبود کالبدی نیز عوامل متعددی دخیل است و هرکدام به سهم خود از اهمیت بالایی برخوردارند، هرنوع بی توجهی به عناوین یاد شده می تواند این فرآیند را با مشکل مواجه کرده و نتیجه تلاش ها مطلوب نباشد.
· Refrences
1. Aylin Orbasli . (2000). Tourists in Historic Towns: Urban Conservation and Heritage Management. E & FN Spon, London and New York.
2. Beheshti, S, M. (2017). Restoration of Tehran: a Reflection on the Quality Improvement of Historical Textures, Publications of the Cultural Research Office, Tehran
3. Chris Couch. (1990). Urban Renewal: Theory and Practice. City planning
4. Claudio de Magalhaes, (2015). Urban Regeneration. University College London, London, UK. Elsevier
5. Creswell, John W. (2007). Qualitative and Research Design: Choosing among Five Approaches, 2nd ed
6. Danaeifard, H., Alvani, S, M., Azar, A. (2015). Qualitative Research Methodology in Management: a Comprehensive Approach, Safar Publications, Tehran
7. Danaeifard, H., Emami, S, M. (2007). Strategies of Qualitative Research: a Reflection on Grounded Theory, Sterategic Management Thought, 1(2), pp: 69-97
8. Grazia Brunetta., Ombretta Caldarice. (2014). Self-organisation and retail-led regeneration: A new territorial governance within the Italian context. Local Economy, 29(4–5), 334–344
9. Gu Huimin., Ryan Chris. (2008). Place attachment, identity and community impacts of tourism: the case a Beijing hutong. Tour. Manag. 29(4), 637–647.
10. Habibi, S, M., Maghsudi, M. (2009). Urban Renovation: Definitions, Theories, Experiences, International Charters and Resolutions, Urban Methods and Actions, Tehran University Printing and Publishing Institue, Tehran
11. Hao Wang a., Qiping Shen., Bo-sin Tang., Chen Lu d., Yi Peng e., LiYaning Tang. (2014). A framework of decision-making factors and supporting information for facilitating sustainable site planning in urban renewal projects. Cities, 40, 44–55.
12. Hongliang Yan. (2017). Heritage Tourism in China: Modernity, Identity and Sustainability. Bristol, UK: Channel View Publications
13. Iman, M. (2015). Philosophy of Human Research Methods, Institute of the Howzeh and University Publications, Tehran
14. Juliet Davis, Andy Thornley (2010). Urban regeneration for the London 2012 Olympics: Issues of land acquisition and legacy, City, Culture and Society 1, 89–98
15. Khalid S. Al-hagla. (2010). Sustainable urban development in historical areas using the tourist trail approach: A case study of the Cultural Heritage and Urban Development (CHUD) project in Saida, Lebanon. Cities 27 ,234–248
16. Lotfi, S. (2011). Genealogy of Urban Regeneration from Reconstruction to Renovation, Azarakhsh Publications, Tehran
17. Marzooghi, R. (2016). Reflections on the Neglected Field of "Philosophy of Curriculum Science": An Approach to the Governing Paradigms in the Field of Theorizing and Researching Curriculum Studies, The 7th National Conference of the Philosophy of Education Association of Iran, Shiraz
18. Mousavi, M., Majedi, H., Habib, F. (2010). Recognizing the Physical-Spatial Characteristics of the Old Fabric of the City in Iran, Journal of City Identity, Tehran, 10(28), pp: 19-28
19. Nikos Karadimitriou., Claudio de Magalhães., Roelof Verhage. (2013). Planning, Risk and Property Development: Urban Regeneration in England, France and the Netherlands. Routledge, Abingdon
20. Peter Roberts., Hugh Sykes. (2000). Urban Regeneration
21. Peter Roberts., Hugh Sykes., Rachel Granger. (2016). Urban regeneration. Sage
22. Shu-yi Wang. (2012). From a living city to a World Heritage City: authorized heritage conservation and development and its impact on the local community. International Development Planning Review. 34(1), 1–17.
23. Tao Zhou, Yulin Zhou, Guiwen Liu (2017). Comparison of critical success paths for historic district renovation and redevelopment projects in China. Habitat International 67, 54-68
24. Varesi, H., Taghvaei, M., Rezaei, N. (2012). Organizing the Worn-out Urban Fabric (Case Study: Shiraz), Journal of Spatial Planning, Isfahan, 2 (6), pp: 129-156
25. Wei Hu (2007) Tour Guides and Sustainable Development: the Case of Hainan, China. Ph.D. Thesis, University of Waterloo, Ontario, Canada
26. Wiendu Nuryanti. (1996) Heritage and postmodern tourism. Annals of Tourism Research 23(2), 249–260
27. Zhu Qiana., Hongyan Li. (2017). Urban morphology and local citizens in China's historic neighborhoods: A case study of the Stele Forest Neighborhood in Xi'an. Cities 71, 97–109
Explaining the Effective Factors on the Physical Regeneration of the Shiraz Historical Texture Using Grounded Theory
Abstract
Introduction: The biggest characteristic of historical textures is having valuable and intangible heritage and potentials that can be offered, but the most important challenge in facing these textures is adopting intervention. Is the middle to consider their protection and development. Historical textures with physical, socio-cultural, economic and environmental attractions of the past. Urban regeneration is a sustainable and comprehensive approach that has tried to solve problems and improve the overall situation of cities, and paying attention to physical regeneration planning provides a good opportunity to obtain a suitable place for historical textures.
Aim: The valuable historical textures of Shiraz has a special capacity to maintain and promote values while meeting the needs of people's daily lives. Therefore, the present study seeks to explain the pattern of factors affecting the physical regeneration of the historical textures of Shiraz
Method: This research is taken from the interpretive paradigm and is in the category of developmental goals and qualitative approaches. The data collection method is survey and the sampling method is purposeful. Grounded theory strategies have been used to explain the pattern. In this study, in order to achieve its goals, in-depth semi-structured interviews were conducted with 27 experts, including users and users, infiltrators and stakeholders. Based on the data theory of the foundation, the collected documents were analyzed in 165 open source, 127 concepts, 53 sub-categories and 9 main categories and the desired pattern was explained.
Conclusion: The obtained model indicates that in the physical regeneration of the historical texture of Shiraz with irreplaceable, tangible and intangible heritage, including historical monuments, historic buildings, should be repaired, beautified and strengthened tourism on the agenda. Also, along with physical and functional organization in the context of developing local rules and regulations appropriate to the context, the field of creativity and partnerships and economic activities to provide the result to strengthen the identity and sense of place in this valuable context.
Keywords: Urban Regeneration, Physical Regeneration of Historical Texture, Shiraz, Grounded Theory