تبیین و تحلیل توسعه پایدار شهری با تأکید بر مؤلفه‌های محیطی (مطالعه موردی: شهر سنندج)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

لیلا بدیعی ¹ , بختیار عزت پناه ² , علیرضا سلطانی ³

1 - دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران
3 - مدرس گروه شهرسازی، تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1397/06/20 تاریخ پذیرش : 1397/12/29 تاریخ انتشار : 1398/02/01

کلید واژه: توسعه پایدار, تبیین, مولفه ی محیطی, مدل ترکیبی(SWOT-AHP), شهر سنندج,

چکیده مقاله :

تجسم یک بحران شهری حاصل از سناریوی جمعیت در افق نزدیک، تصوری دور از واقعیت نمی­باشد. با شروع هزاره سوم، تخمین زده می­شود که تقریباً نیمی از جمعیت جهان در مناطق شهری سکونت یافته باشند یعنی جاهایی که بیشترین منابع را مصرف و بیشترین ضایعات و آلودگی­ها را تولید می کنند. توسعه پایدار، مفهوم جدیدی است که از طریق پیوند ابعاد مختلف توسعه (اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی) و توجه خاص به ملاحظات زیست محیطی و حفظ محیط زیست از دهه 80 به طور گسترده­ای مطرح گردید. بر این اساس توسعه پایدار شهری توسعه انسانی پایدار را نیز به همراه می­آورد که به شکل­گیری سرمایه اجتماعی و ایجاد عدالت اجتماعی مدد می­رساند. این پژوهش از نظر روش تحقیق بصورت توصیفی– تحلیلی بوده و با هدف کاربردی تدوین شده است. در این مقاله، ساختار زیست محیطی شهر سنندج با استفاده از تکنیکSWOT   در چهار مرحله مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج یافته­ها با استفاده از روشAHP  نشان می­دهد که کل امتیاز و وزن­دهی جدول ماتریس عوامل داخلی 319/0 و در جدول ماتریس عوامل خارجی 321/0 است که عدد حاصله پایین­تر از میانگین بوده، در واقع از قوت­ها و فرصت­های به دست آمده به درستی در جهت غلبه بر ضعف ها و تهدیدها استفاده نشده است و ضعف ها بر قوت­ها و تهدیدها بر فرصت­ها غالب هستند. بالاترین مقدار میانگین پایداری توسعه شهری مربوط (92/2) و مقدار میانگین مربوط به شاخص­های محیطی (97/2) می‌باشد. در نهایت راهبردهایی برای توسعه پایداری محیطی شهر سنندج معرفی شده است، توجه به مدیریت یکپارچه محیط زیست و ارزیابی اثرات زیست محیطی به عنوان یکی از مهم­ترین ابزار دستیابی به توسعه پایدار شهری مورد بررسی قرار گیرد و در واقع کوششی در جهت یافتن راه حل­هایی است که تغییرات لازم در این جهت ترسیم نماید.

چکیده انگلیسی:

At the beginning of 21 century it is estimated that nearly half of the world's population lives in urban areas, it means that; the places where most resources are consumed and produce the most waste and contaminants. Sustainable development is a new concept that has been developed since the 1980s through the linkage between different dimensions of development (economic, cultural, political, and social), and special attention to environmental considerations and environmental preservation. Accordingly, sustainable urban development will also lead to sustainable human development, which will help form social capital and create social justice. This research is descriptive-analytic in terms of research method and it has been developed for practical purposes. In this paper, the environmental structure of Sanandaj city has been evaluated and analyzed based on SWOT technique in four stages. The results of the findings based on AHP method showed that, the total score and weight of the internal factor matrix table are 319.0 and in the external factors matrix table is 321/0 that the number is lower than the mean. In fact, the obtain strengths and opportunities are not properly used to overcome weaknesses and threats, and weaknesses dominate the strengths and threats to opportunities. The highest average of urban development sustainability (2.92) and average value of environmental indicators (2.97). Ultimately, some strategies for the development of environmental sustainability in Sanandaj have been introduced. However, integrated environmental management and environmental impact assessment as one of the most important tools for achieving sustainable urban development is considered.

منابع و مأخذ:

1. اکبرپور سراسکانرود، محمد و همکاران (1390)، "سنجش تاثیرات گسترش گردشگری بر ابعاد توسعه پایدار"، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، شماره 3،صص93و64.

1. ایرانپور،حسین (1387)،"گردشگری فرهنگی و توسعه پایدار "، ماهنامه زائد، شماره 164.        


2. حرینی، حسین و محسن طبیبیان،(1377)،"مدل ارزیابی کیفیت محیط زیست شهری"، مجله محیط شناسی،(56): 41-56


3. پاتر ، رابرت و ایونز، سلی لوید(1384)، "شهر در جهان در حال توسعه"، تهران، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، چاپ اول، مترجم کومرث ایراندوست و همکاران، ص361


4. جعفری،علی(1387)،"معرفی شاخص های مناسب برای ارزیابی توسعه پایدار شهری و سنجش آن"، نشریه علمی محیط و توسعه،دوره دوم، شماره ، صص49-55.

3. بارو،سی،جی،(1376)،"توسعه پایدار،مفهوم،ارزش و عمل". ترجمه سید علی بدری، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 4.

5. دری، سید علی و عبدالرضا رکن الدین افتخاری،(1382)،"ارزیابی پایداری مفهوم و روش"،فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،شماره 69.

8. حسین زاده سید رضا،خسروی بیگی رضا،اسیتگلدی،مصطفی و شمس الدینی، رضا(1390)،ارزیابی پایداری زیست محیطی در نواحی شهری با استفاده از فن تصمیم گیری چند معیاره تخصیص خطی،چشم انداز جغرافیایی(مطالعات انسانی)،سال ششم ،شماره 16،صص 51-13.


9. حیدر زاده،محمد هادی،(1387)،"توسعه پایدار شهری"،دو فصلنامه انسان محیط زیست، شماره 17.


10. رضایی، محمدرضا و ناجی سوده نگین (بهار1394):"بررسی راهکارهای موثر در ایجاد محله پایدار با رویکرد مشارکتی مطالعه مورد مجله راهنمایی یاسوج"،مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری سال 6،شماره 20،مرودشت


11. شکور، علی،عبدالله زاده فرد، علیرضا و زهرا محمدی (زمستان1396):"تاثیر منظر رودکنارهای شهری در توسعه پایدار نمونه موردی رودخانه سلطان آباد شیراز "،مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری،سال هشتم،شماره 31، مرودشت.


12. صمدی،علی حسین و سکینه اوجی مهر،(1390)،"محاسبه سطح توسعه پایدار شهری با استفاده از سیستم استنتاج فازی سلسله مراتبی"،دو فصلنامه مدیریت شهری،ش 27،ص 168


13. فرجام،رسول(1385)،"شاخص هایی برای توسعه پایدار در نواحی شهری و طرح ریزی شهرهای پایدار"انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور،تهران.


14. قرخلو،مهدی و سید هادی حسینی،(1386)،"شاخص های توسعه پایدار شهری"،فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره 8: 157-177


15. قادرمرزی حامد و عاطفه احمدی(زمستان1396)،"تحلیل سطوح توسعه اقتصاد فضا و اثرات فضایی آن در سطح ناحیه پیراشهری سنندج"مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری،سال هشتم،شماره 31،مرودشت


16. کمالی،یحیی،(1391)،" روشهای تحلیل و مدل های اجرای سیاست گذاری توسعه پایدار"،نشریه راهبرد توسعه،شماره 29،صص 118-120


17. مفیدی شمیرانی،مجید و علی افتخاری مقدم،(1391)،"توسعه پایدار شهری"، دیدگاه و اصول اجرایی آن در کشورهای در حال توسعه"،ماهنامه دانش نما،شماره 214،صص 19


18. نظم فر، حسین، ویسیان،محمد و سمیه محمدی حمیدی،(تابستان 1397):" بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از مدل کوپراس و نرم افزار lisrel مطالعه موردی شهر اردبیل"،مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری،سال 9،شماره پیایی33.


19. Sipahi, G & Timer, m., (2010). The analytic hierarchy process andanalytic network process: an overview of applications., Management Decision., 48(5)., pp. 775-808.


20. Sutcliffe,L,et al.,( 2009), Development of a framework for assessing sustain ability in new product development, International conferene on engineering design, Stanford university, stanford,, CA,USA.


21. Torento, G. G. (2011). The Living City Report Card, An assessment of the environment health of the Greater Torento Area. Torento: Torento&region conservation


22. Wight.P, (1339), “Ecotourism: Ethics or eco – sell?” Journal of travel research, P:3;


23. Wu, W.w., (2008). Choose knowledge management strategies by using a combined ANP and DEMATEL approach., Expert Systems WithApplications., 35., pp828-835.


24. Xing, Y, R. Malcolm W.Horner, Mohamed A. El-Haram & Jan Bebbington., (2009). A Framework Model for Assessing Sustainability Impacts of Urban Development, Accounting Forum, Vol, 33, pp., 209-224.

Yuksel,  I&deviren,  M. D,  (2661),  “Using  the analytic network process (ANP) in a  SWOT analysis – A case study for a textile firm”, Information Sciences, no111, P:99.