تحلیل وضعیت تاب آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (مورد مطالعه: شهر باقرشهر)
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهریطاهر پریزادی 1 * , علیرضا شیخ الاسلامی 2 , علیرضا کریمی رزکانی 3
1 - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی ، تهران، ایران
2 - هیات علمی دانشگاه آزاد بروجرد
3 - دانشجوی دکترای شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد، لرستان
کلید واژه:
چکیده مقاله :
مخاطرات طبیعی، شرایط زندگی سکنه شهرهای جهان را بشدّت تحت تأثیر قرار داده است. فزونی بلاها و خسارات مالی و جانی آن‌ها، پژوهشهایی با موضوع تابآوری را در مطالعات شهری الزامآور ساخته و در پی آن، مفهوم تابآوری بهسرعت در ادبیات پایداری شهری جای گشوده است. در پژوهش حاضر تابآوری شهر باقرشهر از شهرهای استان تهران و حاشیه پایتخت در برابر بلایای طبیعی مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش از منظر هدف جز تحقیقات شناختی و از جهت روش با رویکرد ارزیابی-تحلیلی که برای گرداوری داده ها با رویکرد اسنادی- پیمایشی با بکارگیری ابزارهای پرسشنامه و بازدیدهای میدانی صورت پذیرفته است. حجم نمونه تحقیق به تعداد 30 نفر افراد متخصص و متولی در ساختارمدیریت شهری و افرادی که شناخت کافی به شهر باقرشهر داشته اند با تکنیک گلوله برفی شناسایی و انتخاب شدند. تجزیه‌وتحلیل داده ها با استفاده از شاخصهای مرکزی آمار توصیفی، مدل آنتروپی شانون (برای وزندهی شاخصها و معیارها) و مدل ویکور (بمنظور رتبهبندی) با نرمافزارهای SPSS، GIS و Excel بوده است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که از بین ابعاد چهارگانه تاب آوری (کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و نهادی) بعد کالبدی-محیطی دارای بیشترین اهمیت (0.4) در میزان ناتاب آوری شهر باقرشهر داشته است. وضعیت نامطلوب بافت محلات و دسترسی نامناسب به امکانات و خدمات امدادرسان از جمله ویژگیهای این شهر است که تاب آوری آن را تحت تأثیر قرار داده است. در بررسی زیرشاخص ها در سطح محلات، مشخص شد که سه محله جنوب شهر با توجه به شرایط کالبدی، اجتماعی (0.25)-اقتصادی (0.15) و نهادی (0.2) دارای تاب آوری کمتری نسبت به محلات شمال شهر هستند. نتایج کلی تحقیق بیانگر آنست که شهر باقرشهر در برابر مخاطرات طبیعی از تاب آوری پایینی برخوردار است و نیازمند توجّه جدی به ابعاد مختلف آن به‌خصوص بعد کالبدی- محیطی شهر است.
In this study, resilience of Bagher-Shahr city from Tehran cities and the capital's margins against natural disasters has been investigated. The present study is aimed at cognitive research and methodology with an evaluation-analytical approach. The data gathering was done using a documentary-survey approach using questionnaire tools and field surveys. The sample size of the study consisted of 30 specialist personnel in urban management structure and those who had enough knowledge about Bagher-shahr city were identified and selected using snowball technique. Data analysis was performed using descriptive statistical indexes, Shannon entropy model and vikor model with SPSS, GIS and Excel software. The findings of the research indicate that the four dimensions of resilience (physical, economic, social and institutional) have the most important physical and environmental dimension in the low resilience of the city of Baqera-shahr. Undesirable conditions in neighborhoods and inadequate access to relief facilities and services are among the features of this city that has affected its resilience. In the sub-indices survey at neighborhood level, it was found that the three neighborhoods of the south of the city, with respect to their physical, socio-economic and institutional characteristics, have a lower degree of resilience than northern neighborhoods. The overall results of the research indicate that Baqr -Shahr City has a low resilience to natural hazards and requires attention to its various dimensions, especially the city's physical-environmental dimension.