نقش معناداری زندگی در سلامت روان با تکیه بر دیدگاه¬های امام سجاد علیه¬السّلام

محورهای موضوعی : نامه الهیات

نسرین اشتیاقی راد ¹ , زهره اخوان مقدم ² , معصومه السادات حسيني ميرصفي ³

1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه الهيات و معارف اسلامی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/02/17 تاریخ پذیرش : 1403/04/28 تاریخ انتشار : 1403/04/28

کلید واژه: امام سجاد علیه¬السلام, معنویت, سلامت روان, معناداری زندگی,

چکیده مقاله :

معنا، مفهوم و هدف از زندگی پرسشی است که از زمان حضور انسان بر روی کره¬ی خاکی در ذهن او تداعی شده و همواره انسان به دنبال یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش است. دین اسلام حیات حقیقی را از آنِ خداوند دانسته و هدف زندگی، معنا و مفهوم آن را رسیدن به قرب الهی معرفی کرده است. بنابراین سیر الهی برای رسیدن به حیات طیبه تنها از طریق کمال ممکن می¬گردد و انسان به کمال نمی¬رسد مگر اینکه روح و روان او سالم بوده و زندگی¬اش با ایمان الهی سرشته شده باشد. امام سجاد علیه¬السلام به عنوان یکی از رهبران دینی-سیاسی مسلمانان از جمله کسانی است که بهره¬مندی از سلامت روان را مورد تأکید قرار داده است. بر این اساس هدف اصلی مقاله حاضر بررسی نقش معناداری زندگی در سلامت روان با تکیه بر دیدگاه¬های امام سجاد علیه¬السلام است که به روش توصیفی-تحلیلی و به صورت کتابخانه¬ای جمع¬آوری شده است. یافته¬¬های پژوهش نشان می¬دهد معناداری زندگی بسته به عواملی مثل ایمان، عمل صالح و عوامل اخلاقی چون عفو و گذشت، خدمت و کارگشایی، مشورت کردن در امور، صدق و امانت، مدارا و مردم¬داری، نقدپذیری، مسئولیت و تعهد و غیره بر روی سلامت روان نقش¬آفرینی می¬کند. کرامت انسانی و اعتقاد به معاد و سرای آخرت که از ایمان نشأت می¬گیرند از جمله نقش¬های معناداری زندگی هستند که در سلامت روان انسان اثرگذارند.

چکیده انگلیسی:

The meaning, concept and purpose of life is a question that has been associated in the mind of man since the time of his presence on earth and man always seeks to find a suitable answer to this question. The religion of Islam considers the real life to be that of God and has introduced the purpose of life, its meaning and meaning to reach the closeness of God. Therefore, the divine path to reach a virtuous life is possible only through perfection, and a person cannot reach perfection unless his soul and spirit are healthy and his life is based on divine faith. Imam Sajjad (pbuh), as one of the religious-political leaders of Muslims, is among those who emphasized the benefits of mental health. Based on this, the main goal of this article is to investigate the meaningful role of life in mental health, relying on the views of Imam Sajjad (pbuh), which was collected in a descriptive-analytical way and in a library form. The findings of the research show that the meaning of life depends on factors such as faith, righteous actions, and moral factors such as forgiveness and forgiveness, service and openness, consultation in matters, honesty and trust, tolerance and humanity, acceptability of criticism, responsibility and commitment etc. plays a role in mental health. Human dignity and belief in resurrection and the home of the hereafter, which originate from faith, are among the meaningful roles of life that affect human mental health.

منابع و مأخذ:

• قرآن
الف) کتب فارسی اوسطی، حسین، سیمای تقوا پیشگان، تهران: نشر مشعر، 1383.
خسرو پناه، عبدالحسين، آسيب¬شناسى جامعه دينى، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و معارف، 1384.
جوادی آملی، عبدالله؛ خلیلی، مصطفی، حق و تکلیف در اسلام، قم: اسراء، 1384.
برهان، محمدحسین، فرهنگ فارسی برهان قاطع، ج 1، تهران: نیما، 1380.
دهخدا، علی¬اکبر، لغت¬نامۀ دهخدا، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۷.
خمینی، روح¬الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1382.
رشیدی، عبدالرشید بن عبدالغفور و عباسی، محمد. فرهنگ رشیدی، 2، بدون تاریخ، تهران: کتابفروشی بارانی.
ر.ک. زرشناس، شهریار، روان¬شناسی مدرن و حقیقت فراموش شده¬ی انسان، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه¬ها، دفتر نشر معارف، 1392هـ.ش.
شارجبیان، هاجر، ارشد ریاحی، علی، معناداری زندگی از دیدگاه ملاصدرا، جهاد دانشگاهی اصفهان، 1395.
علی¬بن حسین علیه¬السلام، صحیفه سجادیه، ترجمه حسین انصاریان، تهران، پیام آزادی، ۱۳۷۴.
عزیزی، مصطفی، انسان¬شناسی، تهران: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، معارف، 1398.
فرجاد، محمد حسين، آسیب¬شناسی اجتماعی و اقتصادی، نشر علم، 1378.
قرائتی، محسن، تفسیر نور، بی¬نا، موسسه در راه حق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374 ش.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهاردهم، ج ۱۷، ۱۳۷۴.
مولایی، زینب، رابطه سبک زندگی اسلامی با سلامت روان، نشر فرزانگان دانشگاه، 1398.
محدثی، جواد، اخلاق(آموزش اخلاق فردی و اجتماعی)، قم: نورالسجاد، 1392.
______، اخلاق معاشرت، قم: بوستان کتاب، چاپ: 21، 1388.
مطهری، مرتضی، مسأله حجاب، تهران: صدرا، ۱۳۹۶.
معروف، یحیی، فرهنگ لغات و اصطلاحات معروف، تهران: یادواره کتاب، ۱۳۸۶.
مصباح، یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، قم: نشر بین¬الملل سازمان تبلیغات اسلامی، چ هفدهم، ج 3، 1379.
نخجوانی، محمّدبن هندوشاه، صحاح الفرس، به کوشش دکتر عبدالعلی طاعتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، خ[ج].
نفیسی، علی¬اکبر، فرهنگ نفیسی، ج 5، تهران: خیام، بی¬تا.
ب) کتب عربی حرانی، ابن¬شعبه، تحف¬العقول عن¬آل¬رسول¬الله، تهران: قم، 1362ش.
راغب اصفهانی، حسین ابن محمد، المفردات فی¬الفاظ قرآن، ترجمه غلامرضا خسروی، تهران: انتشارات مرتضوی، ۱۳۶۲.
طباطبایی، محمد حسین ،المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج 1، 1361.
فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم: هجرت، 1409ق.
قمی، شیخ عباس، سفینة¬البحار مدینة الحکم والآثار، قم: اسوه، 1359ق.
کلینی، محمدبن¬یعقوب،الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷ق.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، جلد 97، نشراسلامی، ۱۳۸۶.
محمدی- ولایتی، سجاد- علی¬اکبر، ملاعبدالرزاق فیاض لاهیجی، نشر امیرکبیر. کتابهای جیبی، ۱۳۹۳.
ج) مقالات و فصلنامه¬ها جمعی از نویسندگان، «مجموعه مقالات دومین همایش مردم¬سالاری دینی»، قم: دفتر نشر معارف، 1388.
جمعی از نویسندگان، «تبلیغ 3 مدیریت سیاسی»، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: رمضان، 1424هـ.ق.
جمشیدی، مهدی،«شرح بند اخلاق و معنویت در بیانیه گام دوم/جهت¬بخشِ جهانِ انسان»، خبرگزاری مهر، 16 مرداد 1398.
جوهری، اسماعیل بن حماد، صحاح اللغة، ج 4، بیروت- لبنان: دارالعلم¬للملایین، 1404/1984م.
رضازاده جویباری، علی، «راهبردها و روش¬های نهادینه¬سازی فرهنگ قرآن بر پایه گرایش فطری انسان به کمال و زیبایی»، فصلنامه پژوهشی قرآن شناخت، سال یازدهم، شماره دوم، پیاپی 21، 1397.
راعی، مسعود، «معنا و مبناشناسی کرامت انسانی؛ با نگاهی بر کرامت سیاسی در آموزه¬های قرآنی»، اصفهان: واحد نجف¬آباد دانشگاه آزاد اسلامی، شماره دوم، پاییز و زمستان 1393.
زحیلی، وهبه بن مصطفی، القیم الانسانیه فی¬القرآن الکریم، دمشق: دارالمکتبی، 1420ق.
شیخاوند، «آسیب¬شناسی اجتماعی»، تهران، 1350.
علیخانی، علی¬اکبر، «آسیب¬شناسی جامعه و حکومت اسلامی در نهج¬البلاغه»، فصلنامه علوم سیاسی، سال پنجم، شماره 17، بهار 1381.
محمدی، روح¬الله، رمضانی، زهرا، «تأثیر معادباوری در شخصیت انسان از دیدگاه قرآن و روایات»، نشریه قرآنی کوثر، شماره 64، بهار و تابستان 1398.
محمدی، روح¬الله، «پایان¬نامه سبک زندگی در حوزه تعاملات اجتماعی از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1395.
مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، «ویژگیهای فقه اهل بیت علیهم¬السلام و نقش آن در حمایت از حقوق شهروندی»، نشریه معرفت: قاسم علی صداقت، شماره 154، 1389.
محمّدتقى جعفرى، «حق كرامت انسانى» حقوق و علوم سياسى، ش 27، ص 76ـ98.
نوایی، علی¬اکبر، «اخلاق اجتماعی، سرمایه¬ی معنویت دین»، نشریه پژوهش¬های اجتماعی اسلامی، مرداد و شهریور 1391، شماره 95.
یدالله‌پور، محمدهادی، «مرگ ترحم‌آمیز (اتانازی ارادی فعال) از دیدگاه قرآن»، فصلنامه علمی وکیل¬زاده، رحیم، «کرامت انسان در حقوق اسلام»، فصلنامه علمی-ترویجی علوم اسلامی، سال دوم، شماره پنجم، بهار 1386.