قاعدة «الخراج بالضمان» و مسئولیت مدنی دولت، با توجه به آراء حضرت امام خمینی(ره)
محورهای موضوعی : نامه الهیاتفریبا قنبریان زاده مهابادی 1 , سید محمد موسوی بجنوردی 2 *
1 - دانش‌آموختة کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال
2 - استاد بازنشستة دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال
کلید واژه: دولت, مسئولیت مدنی, مالیات, حکم حکومتی, خراج بالضمان,
چکیده مقاله :
قاعدة الخراج بالضمان یکی از قواعد نبوی است؛ مفهوم این حدیث شریف که از پیامبر اکرم (ص) نقل می شود؛ عبارتست از اینکه: منافع در مقابل ضمان است. هر کس ضامن و عهده دار چیزی شود منافع و سود آن برای او خواهد بود و از آن بهره مند می شود. این قاعده در آثار فقهای عظام محدود به ضمان منافع مستوفات و بخش معاملات می شود. اما طبق دیدگاه متفاوت امام خمینی (ره) و سید محمد موسوی بجنوردی این قاعده از احکام حکومتی و سلطانیه است و می تواند جزو مبانی اختصاصی مسئولیت مدنی دولت باشد. بدین معنا، مالیاتی که دولت از مردم به صورت خمس و زکات و... می گیرد، در مقابل آن تعهداتی در جهت سروسامان دادن به امورعامه دارد. هدف از این پژوهش این است که ابتدا مفهوم فقهی و حقوقی قاعده الخراج بالضمان ارائه شود و سپس کاربرد این قاعده با توجه به دیدگاه امام خمینی (ره) و سید محمد موسوی بجنوردی در رابطه با مسئولیت مدنی دولت مورد بررسی قرار گیرد.
The rule of expulsion with guarantee is one of the prophetic rules; The meaning of this noble hadith which is narrated from the Holy Prophet (PBUH); It means that: benefits are against guarantee. Whoever becomes the guarantor and responsible for something will benefit from it and benefit from it. In the works of the great jurists, this rule is limited to guaranteeing the interests of the Mostafa and the transaction sector. However, according to the different views of Imam Khomeini and Seyyed Mohammad Mousavi Bojnourd, this rule is one of the rulings of the government and Soltanieh and can be one of the specific principles of government civil liability. In this sense, the tax that the government collects from the people in the form of khums, zakat, etc., in return, has obligations to regulate public affairs. The purpose of this study is to first present the jurisprudential and legal concept of the expulsion rule with guarantee and then to examine the application of this rule according to the views of Imam Khomeini and Seyyed Mohammad Mousavi Bojnourd in relation to government civil liability.
_||_