معناشناسی «ابلیس» در قرآن کریم

محورهای موضوعی : نامه الهیات

حشمت السادات باقرنژاد ¹ , طیبه اکبری راد ²

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث- واحد تهران شمال
2 - استادیار دانشکدة الهیات و معارف اسلامی- واحد تهران شمال

تاریخ دریافت : 1399/06/29 تاریخ پذیرش : 1399/06/29 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: قرآن, شیطان, ابلیس, معناشناسی, وسواس خنّاس,

چکیده مقاله :

واژه ابلیس یازده بار در قرآن کریم به کار رفته است. واژه مقابل ابلیس، مَلَک می باشد که به صورت جمع "ملائکه" به کار رفته است. تقابل بین ابلیس و ملک در خلقت و در عملکرد است. علت رانده شدن ابلیس از درگاه الهی سرپیچی از فرمان خداوند است که در لباس استکبار و حسد ظاهر شده است. قرآن کریم نافرمانی ابلیس را، سجده نکردن به آدم علیه السلام مطرح می‌کند. واژه جانشین ابلیس، شیطان است. حوزه معنایی ابلیس محدود به یک معنا است و اسم خاص برای موجود پلیدی است که به آدم علیه السلام سجده نکرد. لفظ شیطان وجوه معنایی متفاوتی دارد که عبارت است از: ابلیس، جن، جنود انسی و جنی ابلیس، نام عام برای هر موجود شر، سران منافقان، مارها، طاغوت و عامل بیماری. وجه معنایی ابلیس برای لفظ شیطان، بیشترین آیات را به خود اختصاص داده است و شیطان به دلیل غلبه استعمال، بیشتر به ابلیس اطلاق می گردد. غَرور و وسواس خنّاس، واژگان جانشین شیطان در قرآن کریم می‌باشند. عصیانگر، خوار کننده انسان، دعوت کننده به آتش دوزخ، دشمن آشکار، عاری از خیر و .... از ویژگی های شیطان است. نپذیرفتن ولایت شیطان، پرهیز از غذای حرام، استعاذه، ایمان و توکل واقعی، اخلاص، یاد خدا ، فضل و رحمت الهی، موانع نفوذ و تسلط شیطان بر انسان می باشند.

چکیده انگلیسی:

The word Iblis has been used eleven times in the Holy Quran. The word opposite to the devil is "king", which is used in the plural of "angels". The opposition between the devil and the realm is in creation and in action. The reason for the expulsion of the devil from the divine door is disobedience to God's command, which appears in the guise of arrogance and jealousy. The Holy Qur'an describes the disobedience of the devil, not prostrating to Adam (peace be upon him). The word for the devil is the devil. The semantic domain of Iblis is limited to one meaning and it is a special name for an evil creature who did not prostrate to Adam (peace be upon him). The word devil has different meanings, which are: devil, jinn, human soldiers and jinn devil, the common name for every evil being, the heads of hypocrites, snakes, idols and the cause of disease. The semantic aspect of Iblis for the word Satan has the most verses, and Satan is more referred to as Iblis due to the predominance of usage. Pride and obsession are the substitute words of Satan in the Holy Quran. Rebel, humiliator of man, inviter to the fire of hell, obvious enemy, devoid of goodness, etc. are the characteristics of the devil. Rejection of Satan's guardianship, abstinence from forbidden food, supplication, true faith and trust, sincerity, remembrance of God, divine grace and mercy, are obstacles to Satan's influence and domination over man.