الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی در حیطه مطالعات جامعه شناسی شهری بر اساس بازخوانی کتاب من لایحضره الفقیه

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

حمید کرامتی ¹ , حسن ستاری ساربانقلی ² , عزیز جوانپور هروی ³

1 - دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.(نویسنده مسئول) Email:[e-mail]
3 - دانشیار گروه الهیات-فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/08/07 تاریخ پذیرش : 1399/08/13 تاریخ انتشار : 1400/09/01

کلید واژه: الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت, شیخ صدوق, دانش شهرسازی, کتاب من لا یحضره الفقیه, جامعه شناسی شهری,

چکیده مقاله :

حصول به تمدن نوین اسلامی مستلزم شاخصه ها و مبانی نظری خاص تمدنی خود می باشد. بررسی و مطالعات جامعه شناسی شهری در تمدن اسلامی ایرانی مستلزم بهره گیری از بن مایه های فکری اصیل حوزه تمدنی مرتبط با هویت اسلامی ایرانی اصیل خود می باشد. کتاب شریف من لایحضره الفقیه شیخ صدوق، از کتابهای ارزشمند اربعه شیعه و از مهمترین کتابهای روائی عالم تشیع در تمدن اسلامی است. هدف پژوهش حاضر بیان مفاهیم پایه الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی در حیطه مطالعات جامعه شناسی شهری براساس بازخوانی متن کتاب من لایحضره الفقیه بوده است. روش تحقیق پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی و با ابزار مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است. در هر یک از ابعاد سه گانه اجتماعی-فرهنگی، کالبدی و اقتصادی در حیطه مطالعات جامعه شناسی شهری براساس متن کتاب من لایحضره الفقیه به بیان مفاهیم پایه و بنیادین حاصله پرداخته شده است. یافته های پژوهش بیانگر این نکته است که در حیطه مطالعات شهری، مفاهیم پایه و بنیادین اسلامی براساس متن کتاب من لایحضره الفقیه در ابعاد سه گانه اجتماعی-فرهنگی، کالبدی و اقتصادی را در حیات مادی و معنوی شهر می توان به کاربست. دستاوردهای حاصل از تحقیق می تواند به حصول و کاربست مفاهیم پایه الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی در حیطه دانش شهر و شهرسازی منجر شود.

چکیده انگلیسی:

Establishing modern Islamic civilization requires specific indicators and theoretical foundations of its own civilization. Urban studies in Islamic-Iranian civilization needs application of the original intellectual concepts in the civilization scope in relevance to the Islamic-Iranian identity. The noble book of “Man Lā Yahḍuruhū al-Faqīh” written by Sheikh Saduq is one of the most valuable and important books of Shia in Islamic civilization. This research aimed to express the basic concepts of the Islamic-Iranian progress model in the field of urban sociology studies based on the reading of the Man Lā Yahḍuruhū al-Faqīh”. The research methodology was descriptive-analytic conducted by documentary studies method. In each of the three socio-cultural, structural and economic dimensions in the field of urban sociology studies based on the text of this book, the basic and fundamental concepts have been discussed. The findings of the research indicated that in the field of urban  studies, the Islamic basic and fundamental concepts based on the Man Lā Yahḍuruhū al-Faqīh can be applied in the three socio-cultural, structural and economic dimensions in the material and spiritual life of the city. The results of the research can pave the way to adopt and implement the basic concepts of the Islamic-Iranian progress model in the field of urban building knowledge and urbanization.

منابع و مأخذ:

• اخوت،هانیه، محمدرضا بمانیان و نینا الماسی‌فر(1393).معماری و شهرسازی سنتی در کشورهای اسلامی. تهران: نشر طحان.


• افشار نادری، کامران (1375). مشترکات شهرسازی جهان اسلام.تهران: نشریه آبادی، شماره 22.


• افرادی،کاظم(1392).مدینه فاضله در ساختارشناسی تفکرات آیت‌الله جوادی آملی.تهران: نشریه مشکوه، شماره 119.


• پورجعفر، محمدرضا و همکاران(1394).انواع شهر اسلامی و اشاراتی به نحوه شاخص سازی در راستای شهری آرمانی-اسلامی. تهران: فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی. شماره هشتم.


• تولایی، نسرین(1382). نقش مذهب در شکل گیری فضاهای جغرافیایی. تهران:نشریه علمی و پژوهشی جغرافیایی، شماره 69.


• جمشیدیها، غلامرضا و آخوندی، محمدباقر(1395). الگویی قرآنی برای سنجش دینداری در ایران. مجله آموزه‌های قرآنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 23.


• جوادی آملی، عبدالله (1392)مفاتیح الحیاه. قم: مرکز نشر اسراء.


• دلوی،محمدرضا؛ حاجیان،طالب؛ فیروزی،سارا و روزبهانی،نسیبه(1392). اصول و مفاهیم اساسی مدیریت در منابع اسلامی. اصفهان: انتشارات نقش نگین.


• رحیمی، لیلا و نقی‌زاده، محمد(1395).تجلی عدالت اجتماعی در ساختار شهر اسلامی(محله).تهران: نشریه هویت شهر، شماره 26.


• ستاری ساربانقلی، حسن (1390). اصول مدیریت شهری و شهرسازی رسول اکرم در مدینه النبی. تهران: مجله معرفت، شماره 171.


• سیاف زاده، علیرضا، محمد میره ای و سید علی موسوی.(1395) شناسایی و تبیین اصول اسلامی مدیریت شهری بر اساس آموزه های قرآن: اصل امنیت. تهران: مدیریت فرهنگ سازمانی، شماره1.


• شماعی،علی و اقبال،محمدرضا(1395) عوامل موثر بر ارتقای کیفیت محیط پیاده راههای شهرهای ایرانی-اسلامی(مورد مطالعه: پیاده راه میدان امام حسین(ع) و هفده شهریور). دوفصلنامه علمی-پژوهشی الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، شماره هفتم.


• شیخ صدوق (1394). من لایحضره الفقیه، ترجمه علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.


• ضرابی، اصغر، علینژاد طیبی، کاووس. (1389) تحلیلی بر عناصر کاربری شهری در شهرهای اسلامی. کتاب ماه هنر، شماره 143.


• ظفری، داریوش ، حسن مرادی و محمدحسین حسینی(1392). مبانی شهرسازی ایرانی اسلامی.تبریز:انتشارات فروزش.


• کرمی، اسلام(1395). اصول اجتماعی ساخت شهر و معماری در اسلام رویکردی اجتماعی در تحلیل معماری و شهرسازی اسلامی.تبریز: انتشارات آکادمیک.


• ملکشاهی، غلامرضا(1380). تغییرات ساختاری در اماکن مذهبی شهرهای اسلامی.تهران: نشریه علمی و پژوهشی پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال اول، شماره سوم.


• نصر، سیدحسین(1389).اسلام و تنگناهای انسان متجدد. ترجمه انشالله رحمتی. تهران:دفتر پژوهش و نشر سهروردی.


• نقی زاده، محمد(1394). آموزه های قرآنی و شهر آرمانی اسلام.تهران: نشریه پژوهشهای معماری اسلامی، شماره 3.


• نقی زاده، محمد (1379). صفات شهر اسلامی از نگاه قرآن کریم. تهران: مجله صحیفه مبین، شماره 22.


• نقی زاده، محمد(1395). فضای حیات طیبه؛ شهر آرمانی اسلام. تهران: نشریه مطالعات معماری ایران، شماره 9.


• Rabah Saoud, Introduction to the Islamic City, FSTC limited 2002

• Okhovvat H,Bemaniyan MR, Almasifar N. Architecture and Urbanism in Islamic countries. Tehran. Tahan Pub, (2014).


• Afshar Naderi K, Commons of Urban Planning in the Islamic World. Tehran, Journal of Abadi, No. 22, (1996).


• Afardi K, Utopia in the structure of thoughts by Javadi Amoli. Tehran, Journal of Meshkat, No. 119, (2013).


• Pourjfar MR and others, Types of Islamic cities and references to the way of indexing in the direction of Ideal-Islamic city. Tehran, Journal of  Paghuheshkade Eslami, No. 8, (2015).


• Tavvalayi N, The role of religion in the formation of geographical spaces. Tehran, Journal of  Elmi Paghuheshi Joghrafiyayi, No.69, (2003).


• Jamshidiha Gh, Akhundi MB. Quranic pattern for measuring religiosity in Iran. Razavi Islamic University, No.23, (2016).


• Javadiamoli A, Mafatiholhayat. Qom, Asra Pub, (2013).


• Delvi MR, Hajian T, Firouzi S, Rouzbehani N. Basic Principles and concepts of Management in Islamic sources. Isfahan, Naghshe Negin Pub, (2013).


• Rahmani L, Ngizade M. Manifestation of social justice in the structure of the Islamic cities(neighborhood). Tehran. Journal of  Hoviyate Shahr, (2016).


• Sattari Sarbangholi H, Principles of urban management and urban planning of the Holy prophet in Medina. Tehran, Journal of  Marefat, No.17, (2011).


• Siafzadeh A, Mireyi M, Mousavi A. Identifying and explaining the Islamic principles of urban management based on the teaching of Quran; The principle of security. Tehran, (2016).


• Shamai A, Eghbal M. Factors affecting the quality of sidewalks in Iranian-Islamic cities(case study: Imam Hossein square and 17 Shhrivar sidewalks. Tehran. Bi-Quarterly journal of Iranian Islamic progress pattern, No.7 (2016).


• Sheikh Saduq’s. Man Lā Yahḍuruhū al-Faqīh. Tehran, Darolkotob eslami Pub, (2015).


• Zarrabi A, Alineghad Tayyebi K. An analysis of urban land use elements in Islamic cities. Tehran, Journal of Mah Honar, No.143, (2010).


• Zafari D, Moradi H, Hoseini M. Basics of Iranian Islamic urbanization. Tabriz, Fouruzesh Pub, (2013).


• Karam I. Social principles of city construction and architecture in Islam. Tabriz, Academic Pub, (2016).


• Malekshahi Gh. Structural changes in religious places of Islamic cities. Tehran, Scientific and research journal of human and social sciences, Vol.1, No.3, (2001).


• Nasr, H. Islam and the plight of modern man. Tehran, Sohravardi Pub, (2010).


•  Nagizadeh M, Quranic teaching and the ideal city of Islam, Tehran, Journal of Islamic architecture researches, No.3 (2015).


• Nagizadeh M. Attributes of Islamic city from the perspective of Quran. Tehran, Journal of Sahife Mobin, (2000).


• Nagizadeh M. The space of good life: The ideal city of Islam. Journal of Iran architecture studies, No,9 (2016).