واکاوی ارتقاء یادگیری کودکان با تأکید بر زبان الگوی نوین طراحی فضای آموزشی برمبنای طبقه‌بندی نایر و فیلدینگ‌

محورهای موضوعی : معماری داخلی

لیلا جاهدی ^{1 *} , زهرا یارمحمودی ²

1 - پژوهشگر دکتری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، شیراز، ایران
2 - پژوهشگر دکتری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

تاریخ دریافت : 1403/05/23 تاریخ پذیرش : 1403/06/26 تاریخ انتشار : 1403/03/01

کلید واژه: سامانه متحرک کالبدی, پلکان آموزشی, ارتقاء ویژگی‌های روانشناختی, ارتقاء یادگیری, فضای پویا.,

چکیده مقاله :

دانسته است طراحی فضای آموزشی اهمیت به‌سزایی در شکوفایی حیات آگاهی کودکان دارد. بنابراین طراحی چنین فضایی، لازمه معرفت‌ روانشناختی و شناخت اصولی نسبت به نیازهای واقعی کاربر کودک براساس علایق، ساختار سنی، رشد آگاهی و شکوفایی استعداد آنها و همچنین شکل دادن به نیازهای روحی، روانی و بعضاً فیزیکی آنها باشند. نقش محیط و عوامل تأثیر‌گذار در دوران کودکی مهم و ضروری است؛ به‌گونه‌ای که فضاهای ناهماهنگ با نیازهای کاربر کودک و نیازهای آموزشی وی تأثیر نامطلوب را سال‌های سال به‌جای می‌گذارد و عوارض آن نیز در آینده مملکت نقش ایفا خواهد کرد. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر ارتقاء کیفیت فضاهای آموزشی است که با تغییرکالبدی متغیرهای فضا ایفا کننده نقشی مؤثر در سلامت روحی- روانی کودکان در کنار سلامت جسمانی آنها می‌باشد. پژوهش از نوع بنیادی، ماهیت کیفی، روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد تطبیقی انجام شده است؛ گردآوری اطلاعات پایه، مطالعـه‌ اسـنادی-‌کتابخانـ‌‌ه‌ای با کمک مدارک، مقالات و کتب مرتبط با موضوع، اسـاس بیـان، تحلیـل، توصیـف مطالـب موجـود در ایـن مقالـه را تشـکیل می‌دهنـد. استنباط می‌شود که انعطاف و یکپارچگی فضایی و حذف عناصر محدودکننده کالبدی با ارائه راهکار‌های نوین طراحی که نقش متمایزی نسبت به دیگر مفاهیم مطروحه در طراحی فضاهای آموزشی دارد، عرضه ‌شده تا علاوه‌بر ارتقاءکیفی در فرایند یادگیری در حوزه رفتاری و روانشناختی تأثیری متقابل، مشابهت و همپوشانی داشته باشد. بنابراین فضایی چندمنظوره مطابق با ویژگی‌های روان سالم انسانی بازآفرینی می‌شود؛ ضمن اینکه به پلکان به‌عنوان عنصر متحرک کالبدی ماهیت جدید داده شده وبه‌عنوان فضای نوین یادگیری اصالت داده شده است.

منابع و مأخذ:

ابتکار، عطیه، فدایی تمیجانی، هانیه (1402). تبیین جایگاه رنگ به عنوان مولفه موثر در طراحی فضاهای مهدکودک‌ها در راستای ارتقای خلاقیت کودکان. طراحی و برنامه‌ریزی در معماری و شهرسازی، 1(1)، 75-91.
ارغیانی، مصطفی (1399). مولفه‌های موثر بر ارتقای حس جمعی در فضاهای آموزشی دبیرستان، فناوری آموزش، 15(1)، 153-164.
اسکندری، آناهیتا، معتضدیان، فهیمه، خوشنویس، احمد میرزا کوچک (1402). آموزش معماری، توسعه‌ی مهارت‌های فکری و شناختی کودکان پیش‌دبستانی. مطالعات بین‌رشته‌ای در تعالی معماری و شهرسازی، 2(2)، 135-148.
اسکندری تربقان، زهرا، حسین قلی زاده، رضوان، کامل‌نیا، حامد (1398). ارائه چارچوب مفهومی برای طراحی فضای فیزیکی مدرسه ابتدایی برمبنای نظریه یادگیری مشارکتی ویگوتسکی. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 18(72)، 27-52.
اکبرزاده، زهرا، حیدرنتاج، وحید، احمدی، فریال، باعزت، فرشته (1398). تاثیر چیدمان بر طراحی فضای آموزش معماری جهت بهبود عملکرد تحصیلی و شناختی. اندیشه معماری، 3(6)، 96-109.
اوبالاسی، آناهیتا، حسینی نسب، سیدداوود (1393). بررسی تاثیر آموزش روش مونته سوری بر خلاقیت کودکان پیش دبستانی 4 و 5 ساله شهر تبریز. آموزش و ارزشیابی (علوم تربیتی)، 7(28)، 81-98.
ایزدپناه، صاحبه، پژوهان‌فر، مهدیه (1399). مدل سازی ساختاری تأثیر عوامل محیطی طبیعی و مصنوع بر جو روانی مدارس. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 22(1)، 321-332.
ایزدپناه، صاحبه، ماجدی، حمید، ذبیحی، حسین (1401). ارائه مدل تأثیر عوامل معمارانه بر درک دانش‌آموزان از محیط به منظور ارتقای حس تعلق به مدرسه. مطالعات محیطی هفت حصار، ۱۱(۴۱)، ۵۳-۶۸.
ایزدپناه، صاحبه، ماجدی، حمید، ذبیحی، حسین (1401). مدل مولفه‌های روانشناختی محیط یادگیری با تاکید بر حس تعلق، امنیت روان و روابط همسالان در راستای ایجاد فضایی کیفیت محور. پژوهش نامه تربیتی، (73)، 111- 136.
ایمانی، فاطمه، موحد، خسرو، عظمتی، حمیدرضا، صالح صدقپور، بهرام (1402). عوامل کالبدی و محیطی موثر بر کاهش استرس دانش‌آموزان در فضاهای آموزشی از دیدگاه متخصصان. معماری و شهرسازی ایران، 14(1)، 295-309.
آقائی، سپیده، غفوریان، میترا، آخوند، نفیسه (1400). ارزیابی میزان توسعه و تفکیک در انعطاف پذیری فضای داخلی مسکن آپارتمانی و واحدهای مسکونی مجاور مورد پژوهش: منطقۀ 2 تهران. صفه، 31(1)، 33-51.
باقری، محمد، عظمتی، حمیدرضا (1390). فضای کالبدی به مثابه برنامه درسی (پرورش خلاقیت کودکان در محیط مدرسه). مطالعات برنامه درسی، 6(22)ف 163-184.
بلتیگ، گونتر (1386). معماری مهدکودک. ترجمه صدیقه بصیریان و محمودرضا نقفی، اصفهان، خاک.
بهزادپور، محمد، حسینی، سیدحسن، زمانی، سید سعید (1399). مولفه‌های روانشناسی محیط در طراحی مرکز کودکان بی‌سرپرست. معماری شناسی، 3(15).
پورباقر، سمیه، عظمتی، حمیدرضا، صالح صدق‌پور، بهرام (1398). دیدگاه متخصصان درباره معماری مدارس ایرانی-اسلامی مبتنی بر کاهش استرس استفاده کنندگان به مثابه فلسفه جاودانگی آرامش. پژوهش‌های هستی شناختی، 8(16)، 121-144.
جابری، یاسمن، سلطان‌زاده، حسین، میزشاهزاده، شروین (1401). تأثیر محیط‌های آموزشی مبتنی بر چیدمان کلاسی در یادگیری دانش‌آموزان (نمونه‌ی مطالعاتی: مدرسه غیر دولتی هدف). مطالعات فضا و مکان، 1(1)، 87-98.
حسینیان، هیراد، کلانتر، سارا (1402). ارزیابی مبانی فکری پیرنیا با نظریات ماریا مونته سوری در شناخت کیفیت فضایی بازی انگیز برای کودکان 2 تا 6 سال. مطالعات بین‌رشته‌ای در تعالی معماری و شهرسازی، 2(1)، 23-42.
حیدری، علی‌اکبر، یزدان‌فر، عباس، بهدادفر، نازگل (1392). ارائه مدلی برای تبیین پارامترهای تاثیرگذار در معنای مکان در محیط‌های آموزشی (نمونه موردی: مقایسه معنای مکان در دانشکده معماری و غیرمعماری). معماری و شهرسازی ایران، (5)، 49-62.
خادم الحسینی، سیدعلی (1396). طراحی فضای باز مدرسه با تاکید بر مشارکت و بازی دانش‌آموزان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، موسسه آموزش عالی خزر.
خمسه عشری، معین، طبائیان، مرضیه (1402). تحلیل و مقایسه ساختاری معماری کالبد فضاهای آموزشی کودکان مورد مطالعاتی: مرکز کودکان بی‌سرپرست آمستردام و باغ اوتیسم اصفهان. مطالعات بین‌رشته‌ای در تعالی معماری و شهرسازی، 2(1)، 141-157.
دانا سالم، محمد، سیوان نوری، محمد، ایرانی پناه، خبات (1402). فضای ورزشی تقویت‌گر فعالیت ورزشی در مدارس از دید دانش‌آموزان، مدیران و معلمان (نمونه‌موردی: دبیرستان‌های دوره دوم پسرانه مریوان)، 2(1)، 175-193.
دیواندی، جواد، بزرگ قمی، لیلا (1397). بهره‌گیری از قابلیت‌های نور و رنگ در فضاهای آموزشی در راستای افزایش خلاقیت کودکان. معماری شناسی، 1(6).
زندیه، مهدی، حصاری، پدرام، محتشم، آرزو (1399). بررسی تطبیقی نظام راهبردی طراحی مسکن انعطاف‌پذیر در غرب و ایران. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 13(30)، 83-95.
زندیه، مهدی، حصاری، پدرام، زندیه، عطیه (1399). روش‌های انعطاف‌پذیری در به‌روزرسانی معماری و رویکردهای آموزشی مدارس. فناوری آموزش، 15(1)، 181-190.
سرچمی، هاشم، شهری هروی، حسین (1394). روانشناسی محیط‌های آموزشی. کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری.
سلیمانی مقدم کوه پایه، مهسا، خوشبخت بهرمانی، شوکا (1402). نقش پله در طراحی فضاهای معماری. هفتمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های کاربردی در علوم و مهندسی.
شاطریان، رضا (1387). طراحی و معماری فضاهای آموزشی. تهران، سیمای دانش.
شاهی‌اردستانی، الهه، سهیلی، جمال‌الدین (1401). نقش الگوهای طراحی داخلی فضاهای آموزشی_درمانی با رویکرد روانشناسی محیطی بر ایجاد سرزندگی در افراد(مطالعه موردی:مرکز دیابت تابان). مطالعات فضا و مکان، 2(1)، 15-28.
شفایی، مینو، مدنی، رامین (1389). اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان بر اساس مدل خلاقیت. فناوری آموزش، 4(2)، 117-124.
شفیع‌پور یوردشاهی، پریا، کیانی، مصطفی، طباطبائیان، مریم (1397). نقش طراحی فضای بازی در پرورش خلاقیت کودکان. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 11(23)، 53-63.
ضرغامی، اسماعیل، حسینی، سیدباقر، سجادی قائم مقامی، پروین السادات (1386). بررسی و تحلیل آموزش در مهندسی معماری. مجله فناوری و آموزش، 2(1)، 54-68.
طاهر طلوع دل، محمدصادق، امینی‌فر، زینت (1395). بررسی متغیرهای آسایش محیطی با تأکید بر ارتقای کیفیت یادگیری در فضاهای آموزشی، فناوری آموزش، 10(4)، 271-279.
عطایی، الهام، ترابی، زهره (1400). نقش مولفه‌های کالبدی محیط در خلاقیت و پویایی ذهنی کودکان (در فضای معماری مختص کودک رده سنی 3 تا 6 سال). اندیشه معماری، 5(10)، 150-162.
غلامعلی زاده، حمزه، مخبری، نغمه (1393). ویژگی‌های مؤثر محیط فیزیکی آموزش معماری برای رشد استعدادهای بالقوه دانشجویان معماری. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 7(13)، 81-91.
کامل نیا، حامد (1388). دستور زبان طراحی محیط‌های یادگیری (مفاهیم و تجربه‌ها). تهران، سبحان نور.
کیانی ابری، فرزانه، طباییان، سیده مرضیه (1395). کاربرد علم روان شناسی محیط در طراحی فضاهای آموزشی کودکان. کنفرانس بین المللی نخبگان عمران، معماری و شهرسازی.
محمدیارزاده، سجاد (1402). از حق به شهر تا توسعه پایدارشهری: آموزش و فرهنگ زیربنای خلق شهرهای دوستدار کودک. مطالعات فضا و مکان، 4(1)، 105-116.
محمودی، محمدمهدی (1390). طراحی فضاهای آموزشی با رویکرد انعطاف‌پذیری. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
مردمی، کریم، ابراهیمی، سیما (1392). بازی انگیزی، راهبرد طراحی محیط‌های یادگیری. انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، (5)، 109-120.
مستغنی، علیرضا، اعتمادی، شهرزاد (1395). چگونگی شکل‌گیری حس مکان در کودکان. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 9(17)، 103-113.
مطلبی، قاسم (1380). روان‌شناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. هنرهای زیبا، (10).
مفیدی، فرخنده (1392). مبانی آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان. چاپ سوم، تهران، سمت.
مهدی‌زاده، صدف، لطیفی، محمدرضا (1400). تاثیر و اهمیت معماری بر بازدهی فضاهای ورزشی. پنجمین کنفرانس بین‌المللی مطالعات جهانی در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی.
وثوق، علیرضا، صحاف، محمدخسرو (1402). پدیدارشناسی معماری، پارادایمی مؤثر در طرح معماری فضاهای کشف استعداد کودکان. مطالعات فضا و مکان، 3(1)، 31-46.
یارمحمودی، زهرا، جاهدی، لیلا (1403). واکاوی فیزیولوژی محیط آموزشی کودکان با رویکرد کاهش اضطراب و با تاکید بر یکپارچگی فضا. سومین کنفرانس بین المللی معماری،عمران،شهرسازی،محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب.
یاری بروجنی، نفیسه، شفایی، مینو، افشاری، محسن، صالح صدق‌پور (1402). مولفه‌های معماری برای شکل‌گیری خاطرات جمعی شیرین در عرصه میانی محیط‌های مسکونی. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، 8(1)، 22-37.
Akomolafe, C. O., & Adesua, V. O. (2015). The Classroom Environment: A Major Motivating Factor towards High Academic Performance of Senior Secondary School Students in South West Nigeria. Journal of Education and Practice, 6(34), 17-21.
Kim, Y. J. (2013). On flexibility in architecture focused on the contradiction in designing flexible space and its design proposition. Architectural research, 15(4), 191-200.
Capolongo, S. (2012). Architecture for flexibility in healthcare. Franco Angeli.
Maiano, C., Hue, O., Morin, A. J., & Moullec, G. (2016). Prevalence of overweight and obesity among children and adolescents with intellectual disabilities: a systematic review and meta‐analysis. Obesity Reviews, 17(7), 599-611.
Rossi, Aldo, and Francoise Brun (1981). L’architecture de la ville.
Shernoff, D. J., Sannella, A. J., Schorr, R. Y., Sanchez-Wall, L., Ruzek, E. A., Sinha, S., & Bressler, D. M. (2017). Separate worlds: The influence of seating location on student engagement, classroom experience, and performance in the large university lecture hall. Journal of environmental psychology, 49, 55-64.