تصویر ذهنی ارزیابانه در فضاهای اجتماع‌محور با رویکرد تقویت خاطرۀ جمعی و مهرانگیزی در شهر (مطالعۀ موردی: محدوده میدان قدس تا امامزاده حسن در شهر کرج)
محورهای موضوعی : شهرسازی معاصر
1 - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد هشتگرد، هشتگرد، ایران
2 - دکتری معماری، مدرس گروه معماری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
کلید واژه: تصویر ذهنی, خاطره جمعی, شهر اجتماع‌محور, مهرانگیزی, رویدادمداری,
چکیده مقاله :
کیفیت بصری می‌تواند تأثیرات قوی بر تجربه و رضایت‌مندی از قرارگیری در محیط ایجاد کند. تصاویر ذهنی ارزیابانه به قرارگیری علائم محیطی و ارزیابی‌هایی که به احساسات، جمع‌بندی‌ها و رفتارها شکل می‌دهد بستگی دارد. مؤلفه‌هایی چون زمان، مکان و همراهی با افراد در تقویت خاطره جمعی و یادآوری مکان مؤثر است. نقش‌های فرهنگی به تصویرهای ذهنی فرد شکل می د‌هد و می‌تواند شخصیت اجتماع ناپذیر برای مسافرین، خریداران، بازدیدکنندگان و دیگر افرادی که منظر شهر را تجربه می‌کنند، ایجاد نماید. بنابراین وجود فضاهایی با کاربری فرهنگی- تاریخی در محدوده امامزاده حسن(ع) تا میدان قدس، با داشتن پتانسیل‌های ویژه ایجاد فضاهای اجتماع‌محور می‌تواند به تقویت مهرانگیزی مکان کمک کند. این پژوهش به چگونگی تأثیرگذاری الگوهای نشانه شناختی فضاهای شهری بر تجلی خاطرۀ جمعی و تداوم حضور می‌پردازد. به این منظور با هدف دستیابی به چارچوب هدایت‌گر ایجاد فضاهای باز شهری اجتماع‌محور، با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی با انجام مطالعات میدانی به شناسایی کیفیت فضاهای رویداد و امکانات و مشخصات ضروری آن از منظر شهروندان، می‌پردازد. لذا، با ارائه راهکارهایی جهت بسترسازی و تولید شرایط لازم برای تقویت حس خاطره‌ی جمعی در فضاهای اجتماع‌محور، بازشناسی خواهد شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد برای بازشناسی تصاویر ذهنی در خاطره جمعی در فضاهای شهری، چهار معیار رضایت‌بخش، هیجان-انگیز، اضطراب‌آور و کسلکننده در ارزشیابی کیفیت فضا مؤثر است. ارزیابی ارتباط این معیارها با شاخصه‌های کالبدی محیط و تصاویر ذهنی افراد تعیین‌کننده اهمیت معیارهای روان‌شناختی و جامعه‌شناختی برای ایجاد فضاهای رویدادمحور در سطح شهر خواهد بود.
Visual quality can have strong impacts on experience and satisfaction with exposure to the environment. The evaluative image depends on the placement of environmental symptoms and evaluations that shape emotions, perceptions, and behaviors. Effective components such as time, place, and companionship enhance collective memory and remembering place. Cultural roles are shaped by the mental image and create an antisocial personality for of travelers, buyers, visitors and other people who experience the landscape of the city. Therefore, the presence of cultural - historical spaces in the area of Imamzadeh Hassan to the Quds square, with special potential to create community-oriented spaces, enhance the likability of the place . The research focuses on influencing of the collective manifestation and the continuity of presence on cognitive patterns of urban spaces. The purposes is achieving the guiding framework and create social urban open spaces, so descriptive-analytical method by conducting field studies, identify the quality of event spaces and its necessary facilities and specifications from the perspective of citizens. To strengthen the sense of collective memory in community-based, solutions are provided to establish and produce the necessary conditions. Research finding represent four criterions to identify mental images in collective memory in urban spaces, pleasantness, exciting, anxious and boring are effective in evaluating the quality of space. To create event-oriented spaces at the city level, it is important to identify the relationship of mental images with psychological and sociological criteria.
آرام، لیلا و بذرافکن، کاوه (1396)، بررسی عوامل مؤثر در رویداد پذیری فضاهای میانی، دومین همایش بین‌المللی افق‌های نوین در مهندسی عمران، معماری، شهرسازی و مدیریت فرهنگی شهرها، صص 1-8.
آرام، لیلا و بذرافکن، کاوه (۱۳۹۷)، نسبت ضرورت و آزادی برنامه در تبیین دستگاه رفتار-فضا، مطالعه موردی: فضاهای بینابین کتابخانه‌های ملی و دانشگاه تهران، نشریه هویت شهر، شماره ۳۸، سال۱۳، ۹۳-۱۰۶.
آرنهایم، رودلف (1392)، پویه شناسی صور معماری: نیروهای ادراک بصری در معماری، ترجمه‌ی مهرداد قیومی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
اسلامی، نازنین و چرمچی، الهه (1395)، بازتاب تفکرات برنارد چومی در دو اثر پارک دلاویت و موزه آکروپولیس، کنفرانس بین‌المللی جامع علوم مهندسی در ایران.
افتخاری، هانیه سادات و بذرافکن، کاوه و ایرانی بهبهانی، هما (1402)، تبیین نسبت نظام فضایی و نشان‌های در رویدادپذیری فضاهای بزرگ‌مقیاس (مطالعۀ موردی: راستۀ سبزه‌میدان و بازار مسگرها در بازار بزرگ تهران)، نشریۀ علمی باغ نظر، 20 (120)، 5- 16.
امیریان، فاطمه، ایرانی بهبهانی، هما و سلطان‌زاده، حسین(1396)، شناسایی مؤلفه‌های مؤثر در شکل‌گیری رویدادهای زندگی‌بخش و چگونگی تبلور آن‌ها در فضای زیسته، مدیریت شهری، شماره 47، صص 477-491.
باصولی، مهدی و اسعدی، امیرمحمد و برومندزاد، یاسمین و اویسی، لیلا و اویسی، محمد امیر (1399)، نگاشت معنایی تصویر ذهنی گردشگران شهری، فصلنامه علمی - پژوهشی گردشگری و توسعه، سال دهم، شماره چهارم، 19-29.
بذرافکن، کاوه و رضوی، آرمیدا (1396)، تجربه هم‌کنش فضا و رویداد در باغ-موزه ی قصر، کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در عمران، معماری و شهرسازی، دانشگاه سراج تبریز، دوره 1.
ترکمان، احمد و قائد، مجتبی و شمتوب، سوگل (1396)، پاتوق، فضای جمعی شهری و معماری و محل تعاملات اجتماعی و فرهنگی (نمونه موردی شهر برازجان)، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال هشتم، شماره سی و یکم، 225-248.
جاسبی، محمدرضا و امیریان، فاطمه و نامور مطلق، بهمن (1401)، مطالعه خوانش بینامتنی بافت لاله‌زار بر پایه مفهوم «فضا - رویداد» در راستای ارتقای کیفی فضا، فصلنامه معماری شهرسازی و هنر فضای زیست، 49-70.
چومی، برنارد(1399)، معماری و انفصال، ترجمه حسام عشقی صنعتی و مرتضی نیک فطرت، انتشارات کتاب فکر نو، صص 268-1.
حبیبی، میترا و برزگر، سپیده (۱۳۹۷)، معیارهای ضرب‌آهنگ کاوی زندگی روزانه در تولید اجتماعی فضای شهری، با تکیه‌بر تجارب پژوهشی، فصلنامه علمی-پژوهشی صفه، سال بیست و هشتم، شماره ۸۱، ۴۷-۶۳.
خاتمی، سید مهدی و صالحی معوا، فاطمه و رنجبر، احسان. (1401). تحلیل و مقایسه میزان رویدادمداری فضاهای عمومی شهری موردمطالعه: منطقۀ 12 شهر تهران، باغ نظر، 19 (106)، 85 – 98.
دیده‌بان، محمد و همکاران (1399)، بررسی تصاویر ذهنی ارزیابانه شهروندان در کناره رود کارون نمونه موردی: حدفاصل پل سفید و پل طبیعت، نشریه علمی معماری و شهرسازی ایران، 77-99.
رازانی، پردیس (۱۳۹۶)، از مؤلف تا کاربر، بررسی نقش کاربر در شکل‌گیری فضای معماری، کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در عمران، معماری و شهرسازی، ۱-۱۲.
ساعدپناه، حمید ،اساسی، وریا (1394). باز زنده سازی بافتهای تاریخی با تأکید بر خاطره جمعی.کنفرانس ملی مهندسی معماری، عمران و توسعه کالبدی
سلطانی، مهرداد و منصوری، امیر و فرزین، احمدعلی(1391)، تطبیق نقش الگو و مفاهیم مبتنی بر تجربه در فضای معماری، نشریه باغ نظر، سال نهم، شماره 21، صص 14-3.
صدقی، ستاره و بذرافکن، کاوه (1396)، رابطه‌ی تجربه‌ی جمعی در زندگی روزمره و اجتماع‌پذیر شدن فضا، چهارمین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعه اقتصاد شهری، صص9-1.
صیاد، امیرحسین و غریب پور، افرا و دلشاد سیاهکلی، مهسا (1398)، فضامندی و بدن آگاهی: بازخوانش مفهوم فضا در تجربه‌ی معماری، نمونه‌ی موردی: موزۀ هنرهای معاصر تهران، نشریه باغ نظر، دوره 16، شماره 75، صص82-71.
عسگری، علی و نقیبی، پرستو. . (1394)، ضرورت و معیارهای ثبت و ایجاد خاطره‌ی جمعی در فضای باز شهری، همایش معماری پایدار و توسعه شهری
لینچ، کوین (1381)، سیمای شهر، ترجمه: منوچهر مزینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محجوب جلالی، نرجس، مولوی، مهرناز، شبانی، امیرحسین و ناظمی، الهام. (1399). الگوی سلسله‌مراتبی معناپذیری مکان با برپایی رویدادها در فضاهای عمومی شهری (مطالعه موردی: بافت پیاده محدوده مرکزی شهر رشت). دانش شهرسازی، 4(1)، 113-132.
مرادی، غلامرضا و همکاران (1398)، ارزیابی تکنیک‌های برندسازی در شکل‌گیری تصویر ذهنی شهر بوشهر با تأکید بر سه گروه گردشگران، شهروندان و کارشناسان شهری، نشریه علمی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 11، شماره 42، 69-82.
نسر، جک ال( 139۲)، تصویر ذهنی ارزیابانه از شهر، تهران؛ آرمانشهر.
نورمحمدی، سوسن (۱۳۹۰)، جایگاه انسان در تحول معنای فضای معماری در قرن نوزدهم و بیستم، مجله صفه، شماره ۵۳، ۱۹۷-۲۰۹.
هنرمند، الهام و حنایی، تکتم (1400)، تأثیر نقش معنای مکان در شکل‌گیری تصویر ذهنی گردشگران، مطالعۀ موردی محله جنت شهرستان مشهد، فصلنامه‌ی علمی- پژوهشی گردشگری و توسعه، شماره 1، سال دهم، 125-141.
الهیان، پگاه و شریف‌زاده، محمدرضا(1397)، بازتعریف تجربه فضای عمومی شهری به‌مثابه تولید گفتمان رویدادها، نخستین کنفرانس ملی شهر ایرانی-اسلامی، صص 21-1.
وجدی، نیلوفر و متین، مهرداد (1397)، واکاوی شاخصه‌های تعاملات اجتماعی در خلق فضای رویداد و تجربه شهر، کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران، دانشگاه تهران، صص12-1.
Bakker I, Voordt TVD, Boon JD, Vink P (2014). Pleasure, arousal, dominance: Mehrabian and Russell revisited. Current Psychology. 33(3):405‐421
Casati, R. & Varzi, A. (2020). Event. Retrieved November 10, 2022, rom https://plato.stanford.edu.
De Certeau, M, (1984), The practice of everyday life, University of California Press: Berkeley.
Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Translated & edited by Donald Nicholson-Smith. Oxford, England: Wiley-Blackwell.
Maguire, K. (2019). Examining the power role of Local Authorities in planning for socio-economic event impacts. Local Economy, 34(7), 657-679.
Mitsopoulos, K. & Thomson, R. (2020). Cognitive Architectures for Introspecting Deep Reinforcement Learning Agents. Workshop on Bridging AI and Cognitive Science, at the 8th International Conference on Learning Representations. ICLR.
Nasar J Al (2014). [Tasvir Zehnie Arzyabaneh az Shahr[ Evaluative mental image of the city, M Asadi, Tehran: Armanshahr.
Nasar JL (1998). The evaluative image of the city, Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Norberg, Schulz, Christian (1979). Genius loci: towards a phenomenology of architecture. New York: Rizzoli.
Russell JA, Ward LM, Prat J (1981). Affective quality attributed to environments, a factor analytical study. Environment and Behavior. 13(3):259‐288.
Russell JA, Pratt G (1980). A description of affective quality attributed to environments. Personality and Social Psychology. 38(2):311‐322
Semiha, Ergan (2018). Towards Quantifying Human Experience in the Built Environment. Journal of Building Engineering 20(8)
Soja, E. W, (2008) Taking space personally. In The Spatial Turn: Interdisciplinary Perspectives. Barney Warf and Santa Arias (Eds.). New York and London: Routledge, 11-34.
Trieb M (1974). Stadtgestaltung-theorie und praxis, Bertelsmann Fachverlag.
Tschumi, B. (1975), The Architectural Paradox. Architecture Theory since 1968. Hays, K. M. (Ed.). Cambridge: MIT Press.
Tschumi, Bernard (1977), The Pleasure of Architecture. Architectural Design 47, no. 3 214-218.
Tschumi, B. (1987). Abstract Mediation and Strategy In Book: Tschumi, Architecture and Disjunction (pp. 190-231).
Usher, Robin & Edward, Richard (2007), Lifelong Learning - Signs, Discourses, Practices, USA: Springer, DO 10.1007/1-4020-5579-X.
Yahan, Z. & Wise, N. (2019). Events and Sense of Community. Community Psychology, 14(1), 6-23.
_||_
Amiriyan, Fatemeh, Irani Behbahani, Homa and Soltanzadeh, Hussain (2017),"Identifying the components that influence the formation of life-giving events and how they are crystallized in living space", Urban Management, No. 47, pp. 477-491. [In Persian]
Aram, Leila and Bazrafkan, Kaveh (2017), "Examination of the factors influencing the eventability of intermediate spaces", second International Conference of New Horizons in civil engineering, architecture, urbanism and cultural management of cities, pp. 1-8. [In Persian]
Aram, Leila and Bazrafkan, Kaveh (2018), "The ratio of necessity and freedom of the program in explaining the behavior-space apparatus, case study: spaces between the national libraries and the University of Tehran", City identity publication, No. 38, year 13, 93-106. [In Persian]
Arnheim, Rudolf (2013), "The dynamics of the tyre of architecture: the forces of visual perception in architecture", translated by Mehrdad Qayoumi, Tehran, Organization for the study and editing of books in the Humanities of universities. [In Persian]
Asgari, Ali and Naqibi, Parasto. . (2015) "The need and criteria for recording and creating collective memory in the urban open space", conference on sustainable architecture and Urban Development. [In Persian]
Bakker I, Voordt TVD, Boon JD, Vink P (2014). Pleasure, arousal, dominance: Mehrabian and Russell revisited. Current Psychology. 33(3):405‐421.
Basuli, Mehdi and Asadi, Amir Muhammad and Bromandzad, Yasmin and Oveisi, Leila and Oveisi, Muhammad Amir (2020), "Semantic mapping of the mental image of urban tourists", Scientific Quarterly - Tourism and Development Research, tenth year, fourth issue, 19-29. [In Persian]
Bazrafkan, Kaveh and Razavi, Armida (2017), "Experience of space and event cooperation in the Garden-Palace Museum", National Conference of Applied Research in civil engineering, Architecture and Urbanism, University of Seraj Tabriz, 1. [In Persian]
Casati, R. & Varzi, A. (2020). Event. Retrieved November 10, 2022, from https://plato.stanford.edu.
De Certeau, M, (1984), The practice of everyday life, University of California Press: Berkeley.
Dideban, Mohammad et.al. (2020), "Examination of the evaluative image of citizens on the banks of the Karun River case example: the distance between the White Bridge and the nature bridge", scientific journal of architecture and urbanism of Iran, 77-99. [In Persian]
Eftekhari, Haniyeh Sadat and Bazrafkan, Kaveh and Irani behbahani, Homa (2023), " Explanation of the ratio of the spatial system and a sign in the eventability of large-scale spaces (case study: the green field and the market of Payambaran in the Grand market of Tehran)", scientific journal of the baghe nazar, 20 (120), 5- 16. [In Persian]
Elahiyan, Pegah and Sharifzadeh, Mohammad (2018), "Redefining the experience of urban public space as the production of the discourse of events", the first National Conference of the Iranian-Islamic city, pp. 21-1. [In Persian]
Eslami, Nazanin and Charmchi, Elahe (2016), "Reflection of Bernard Chumi's thoughts on two works of delawite Park and the Acropolis Museum", International Conference of the comprehensive engineering sciences in Iran. [In Persian]
Habibi, Mitra and Barzegar, Sepideh (2018), "The criteria of daily living in the social production of urban space, based on research experiences", scientific quarterly-research Sofeh, year twenty-eight, No. 81, 47-63. [In Persian]
Honarmand, Elham and Hanaei, Toktam (2021), "The impact of the role of place meaning in the formation of the mental image of tourists, a case study of the neighborhood of Jant in the city of Mashhad", scientific quarterly - tourism and Development Research, No. 1, tenth year, 125-141. [In Persian]
Jasbi, Mohammad Reza and Amiriyan, Fatemeh and Namvar Motlagh, Bahman (2022), "Study of the intertextual reading of lallazar based on the concept of space - event in order to improve the quality of space", Urban architecture and the art of living space, 49-70. [In Persian]
Khatami, Seyyed Mahdi and Salehi Ma’va, Fatemeh and the Ranjbar, Ehsan. (2022). “Analysis and comparison of the event rate of urban public spaces studied: District 12 of Tehran City”, Baghe Nazar No. 81, 47-63. [In Persian]
Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Translated & edited by Donald Nicholson-Smith. Oxford, England: Wiley-Blackwell. [In Persian]
Lynch, Kevin (2002), "The Image of the City", Translated by Manouchehr Mozayani, Tehran: University of Tehran publications. [In Persian]
Maguire, K. (2019). “Examining the power role of Local Authorities in planning for socio-economic event impacts”. Local Economy, 34(7), 657-679.
Mahjoob Jalali, Narges, Mulavi, Mehrnaz, Shabani, Amir Hussain and Nazemi, Elham (2020). “Meaningless hierarchical model of the place with the establishment of events in urban public spaces (case study: pedestrian fabric of the central area of the city of Rasht)”. Knowledge of urbanism, 4 (1), 113-132. [In Persian]
Mitsopoulos, K. & Thomson, R. (2020). “Cognitive Architectures for Introspecting Deep Reinforcement Learning Agents”. Workshop on Bridging AI and Cognitive Science, at the 8th International Conference on Learning Representations. ICLR.
Moradi, Gholamreza and etc. (2019), “Evaluation of branding techniques in the formation of the mental image of the city of Bushehr with emphasis on three groups of tourists, citizens and urban experts”, scientific journal of Urban Research and planning, 11 (42), 69-82. [In Persian]
Nasar J Al (2014). “Evaluative mental image of the city”, M Asadi, Tehran: Armanshahr. [In Persian]
Nasar JL (1998). “The evaluative image of the city”, Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Nassar, Jack. L (1392), “A evaluative mental image of the city”, Tehran; Armanshahr. [In Persian]
Norberg, Schulz, Christian (1979). “Genius loci: towards a phenomenology of architecture”. New York: Rizzoli.
Nur Mohammadi, Susan (2011), “The place of man in the transformation of the meaning of architectural space in the nineteenth and twentieth centuries”, Sofeh magazine, No. 53, 197-209. [In Persian]
Razani, Pardis (2017), “From author to user, examination of the role of the user in the formation of architectural space”, National Conference of Applied Research in civil engineering, architecture and urbanism, 1-12. [In Persian]
Russell JA, Pratt G (1980). “A description of affect-tive quality attributed to environments”. Personality and Social Psychology. 38(2):311‐322
Russell JA, Ward LM, Prat J (1981). “Affective qua-lity attributed to environments, a factor analy-tical study”. Environment and Behavior. 13(3):259‐288.
Saed Panah, Hamid, Asasi, Veriya (2015). "Reviving historical textures with an emphasis on collective memory", National Conference on architectural, civil and development engineering in kalbadi. [In Persian]
Sayyad, Amir Hussain and Gharibpur, Afra and Delshad siahkali, mahsa (2019), "Space and the body of consciousness: Re-reading the concept of space in the architectural experience, case example: Tehran Museum of Contemporary Art", Journal of Baghe Nazar, 16 (75), 82-71. [In Persian]
Sedqi, Setareh and Bazrafkan, Kaveh (2017), "The relationship of collective experience in everyday life and the socialization of space", Fourth International Conference on civil engineering, architecture and development of the urban economy, pp. 9-1. [In Persian]
Semiha, Ergan (2018). “Towards Quantifying Human Experience in the Built Environment”. Journal of Building Engineering 20(8).
Soja, E. W, (2008). “Taking space personally. In The Spatial Turn: Interdisciplinary Perspectives”. Barney Warf and Santa Arias (Eds.). New York and London: Routledge, 11-34.
Sultani, Mehrdad and Mansoori, Amir and Farzin, Ahmad Ali (2012), "Adapting the role of models and concepts based on experience in the architectural space", Baghe Nazar, 9(21), 14-3. [In Persian]
Trieb M (1974).“Stadtgestaltung-theorie und praxis”, Bertelsmann Fachverlag.
Tschumi, B. (1975), “The Architectural Paradox. Architecture Theory since 1968”. Hays, K. M. (Ed.). Cambridge: MIT Press.
Tschumi, Bernard (1977), “The Pleasure of Architecture”. Architectural Design 47, no. 3 214-218.
Tschumi, B. (1987). “Abstract Mediation and Strategy In Book: Tschumi”, Architecture and Disjunction (pp. 190-231).
Tschumi, Bernard (2020), "Architecture and separation", translated by Hessam Eshqi Sanati and Mortaza Nik Fetrat, Published by FekreNo, 268-1. [In Persian]
Turkman, Ahmed and Qaed, Mojtaba and Shemtob, Sogol (2017) “Patuq, urban collective space and architecture and place of social and cultural interactions (case example of the city of Borazjan)”, Journal of Urban Research and Planning, 8(13), 225-248. [In Persian]
Usher, Robin & Edward, Richard (2007), “Lifelong Learning - Signs, Discourses, Practices”, USA: Springer, DO 10.1007/1-4020-5579-X.
Vajdi, Niloufer and Matin, Mehrdad (2018), “Analysing indicators of social interactions in creating the event space and the experience of the city”, International Conference on civil engineering, architecture and Urban Development Management in Iran, University of Tehran, pp. 12-1. [In Persian]
Yahan, Z. & Wise, N. (2019). “Events and sense of community”. Community psychology, 14(1), 6-23