آسیب شناسی نظام مدیریت نوین روستایی و توسعه روستایی (مطالعه موردی: ناحیه مرکزی گیلان)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری

محمد نصیری لاکه ¹ , نصرالله مولائی هشجین ² , عیسی پوررمضان ³

1 - دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

تاریخ دریافت : 1398/04/02 تاریخ پذیرش : 1398/12/26 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: گیلان, توسعه روستایی, مدیریت روستایی, آسیب شناسی,

چکیده مقاله :

مدیریت‌روستایی در ایران مهمترین چالش ‎برنا‌مه‌ریزان است. پژوهش جهت آسیب‌شناسی مدیریت‌نوین‌روستایی به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است.متغیرهای تحقیق نظام مدیریت نوین و توسعه روستایی است. ناحیه‌مرکزی‌گیلان دارای 6 شهرستان و 670 روستای دارای مدیریت نوین است که 120 روستا به‌عنوان نمونه انتخاب شد.به جهت تخصصی‌بودن سوالات،از نظر متخصصین و دست اندرکاران مدیریت ‌روستایی و روش دلفی استفاده شد. جمع‌آوری اطلاعات بصورت اسنادی و میدانی بوده و با روش مورگان تعداد 294 پرسشنامه بین 3 عضو شورای استان – 6 عضو شورای‎ شهرستان – 18 عضو شورای بخش – 120 عضو شورای روستا – 120 دهیار – 3 کارشناس استانداری – 6 کارشناس فرمانداری – 18 کارشناس بخشداری‌ توزیع شد. تحقیق با نرم‌افزار SPSS و نقشه‌ها با نرم‌افزار GIS و آزمون فرضیه‌ها با T تک‌نمونه‌ای و آزمون تفاوت میانگین‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد که نظام فعلی مدیریت با 4 آسیب نهادی – مدیریتی، 5 آسیب محیطی – اکولوژیک، 8 آسیب کالبدی – فضائی، 5 آسیب اقتصادی و 6 آسیب اجتماعی – فرهنگی مواجه است. به روش SWOT، راهبردهایی جهت تحقق توسعه ارائه شد. 3 راهبرد به‌عنوان استراتژی‌ تهاجمی، 4 راهبرد استراتژیی محافظه‌کارانه، 5 راهبرد استراتژی‌تدافعی ارائه شدکه استراتژی تدافعی بابیشترین امتیاز به‌عنوان راهبرد پیشنهاد شد، که 5راهبرد توانمندسازی و ظرفیت‌سازی دهیاران و شورا– سازمان‌دهی و ظرفیت‌سازی و بازآفرینی و توسعه مدیریت و برنامه‌ریزی مشارکتی و واگذاری اختیارات، کنترل توسعه به دهیاران – تامین اعتبارات زیرساخت‌ها و تجهیزات مورد نیاز دهیاری‌ – توسعه مدیریت شبکه‌ای و خوشه‌ای روستایی و ارتقای مهارت و توانایی دهیاران ارائه می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

After more than a decade of dehumanization, the evaluation of the functioning of this popular institution has been considered;With an overview of the villages in the central region of Guilan, it can be seen that most of the villages have evolved from the physical-spatial dimension, but in other dimensions, especially the economic dimension, they have been unsuccessful.As development should be realized in all its dimensions, rural pathology can be traced along with the pathology of current rural management.The statistical population of this research is the central region of Guilan province, which includes: Rasht-Rudbar-Anzali-Sumi-Sara-Shafteh and Fouman; totaling 939 villages.To select the sample, villages with a selection were selected.Selection of villages is done according to the geographical location in an optional manner.10 very large villages are selected. 40 percent of the big villages - 20 percent of the middle villages and 10 percent of the small villages are considered as examples. In total, 120 villages are exemplary.In the context of the main hypothesis of the research, it has been proved that the new rural management system and the development of the villages in the central region of Guilan are damaged and the most damage is in the environmental-ecological areas.Also, based on the number of collected responses, the lack of proper planning for waste management, the problem of disposal of surface water and household sewage, and land use change as the most important environmental-ecological damage.

منابع و مأخذ:

آسایش، حسین. (۱۳۸۱). کاربرد شاخص­ها در سنجش توسعه روستایی. ماهنامه جهاد، شماره ۲۵۳.

استعلاجی، علیرضا. (۱۳۹۱). بررسی الگوی مدیریت روستایی در ایران با تاکید بر مدیریت محلی و مشارکتی دهیاری­ها. فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، 10(32)، 258-239.

ایمانی جاجرمی، حسین. (۱۳۷۲). شوراهای اسلامی روستا، الگوی از مدیریت در جوامع ده نشین. مجله جهاد، 12(158)، 100-89.

الوانی، مهدی. (۱۳۸۵). کتاب مدیریت عمومی. تهران: نشر نی.

بدری، علی و موسوی، عارف. (۱۳۸۸). مدیریت نوین روستایی. اشتیاق نور، تهران.

برقی مقدم، حمید؛ قنبری، یوسف و افشاریان پور، علی. (1393). ارزیابی عملکرد دهیاری‌ها در توسعه اقتصاد نواحی روستایی از دیدگاه ساکنین (دهیاری دهبکردی؛ شهرستان بم)، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه­ریزی فضایی، 4(4)، ۱۰۴–۸۷.

حسینی ابری، حسن. (۱۳۸۰). مدخلی بر جغرافیای روستایی ایران. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.

حسین­زاده دلیر، کریم. (1394). برنامه­ریزی ناحیه ای. تهران: انتشارات سمت.

حیدری مکرر، علی و نجفی، محمد. (1390). بررسی آسیب‌ها و چالش‌های مدیریتی در روستاهای ایران (مطالعه موردی: روستای صفی آباد – جوانرود). فصلنامه اندیشه جغرافیایی، 5(9)، 44-1.

رضوانی، محمدرضا. (۱۳۹۱). مقدمه­ای بر برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران. تهران: نشر قومس.

رضوانی، محمدرضا. (۱۳۸۶). مدیریت نهادهای محلی. ماهنامه دهیاری­ها، شماره ۲۱، 48-44.

رضائیان، علی. (۱۳۸۹). اصول مدیریت. تهران: انتشارات سمت.

رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا؛ سجاسی قیداری، حمدالله و عینالی، جمشید. (۱۳۸۶). نگرشی نو به مدیریت روستایی با تاکید بر نهادهای تاثیرگذار. فصلنامه روستا و توسعه، 10(2)، 30-1.

زمردیان، محمدجعفر. (۱۳۷۰). اصول و مبانی عمران ناحیه­ای. مشهد: انتشارات کتابستان مشهد.

شهبازی، اسماعیل. (1390). درآمدی بر آسیب‌شناسی توسعه روستایی. تهران:  انتشارات دانشگاه شهید بهشتی تهران.

صیدائی، اسکندر. (۱۳۹۰). برنامه­ریزی روستایی در ایران. اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان.

طالب، مهدی. (۱۳۷۱). مدیریت روستایی در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

عمید، حسن. (1389). فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.

فیروزنیا، قدیر؛ رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و بدری، سیدعلی. (۱۳۸۹). چشم انداز و نظام مدیریت برنامه‌ریزی توسعه کالبدی نواحی روستایی ایران. تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.

قدیری معصوم، مجتبی و ریاحی، وحید. (1383). بررسی محورها و چالش­های مدیریت روستایی در ایران. پژوهش­های جغرافیایی، 36(50)، 198-177.

کریمی، فرزاد و احمدوند، مصطفی. (۱۳۹۳). وضعیت سنجی و اولویت بندی شاخص­های توسعه پایدار در مناطق روستایی بخش مرکزی بویراحمد. پژوهش­های روستایی، 5(3)،  690 -۶۶۳.

مولائی هشجین نصرالله. (۱۳۹۷). درآمدی بر آسیب شناسی مدیریت روستایی در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد تهران.

مهدوی، مسعود و نجفی کانی، علی­اکبر. (1384). تجربه­ای دیگر در مدیریت روستاهای ایران (مطالعه موردی: دهیاری­های آذربایجان غربی). فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، 37(53)، 39-21.

مطیعی ­لنگرودی، حسن. (۱۳۸۲). مدیریت جدید برای نوسازی روستایی، تجربه اروپا و شمال آمریکا. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ۱، 251-229.

مطیعی لنگرودی، حسن. (۱۳۹۳). برنامه ریزی روستایی با تاکید بر ایران. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.

معین، محمد. (1350). فرهنگ فارسی معین. تهران: انتشارات امیر کبیر.