زمینه‌ها و نشانه‌های آشنایی سیمین بهبهانی با شاهنامۀ فردوسی و چگونگی تأثیرپذیری از آن

ضرونی, قدرت اله

کد مقاله : PNFA-2207-2240 (R1) بازدید : 178 صفحه: 231 - 269

20.1001.1.23225793.1402.19.1.9.4

نوع مقاله: پژوهشی

زمینه‌ها و نشانه‌های آشنایی سیمین بهبهانی با شاهنامۀ فردوسی و چگونگی تأثیرپذیری از آن

محورهای موضوعی : تکتونواستراتیگرافی

قدرت اله ضرونی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانش‌گاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

تاریخ دریافت : 1401/05/09 تاریخ پذیرش : 1401/07/18 تاریخ انتشار : 1402/02/01

کلید واژه: شاهنامه, فردوسی, غزل, سیمین بهبهانی, شعر معاصر,

چکیده مقاله :

بعضی از متون کلاسیک به مثابۀ اَبَرمتن‌ها و متون مادر در شعر فارسی محسوب می شوند که کم و بیش در تمام یا اکثر ادوار ادبی سایۀ خود را بر سر دیگر متن‌ها گسترده‌اند. شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی یکی از این ابرمتن‌هاست که نشانه‌های حضور آن در بسیاری از متون پس از خویش چه حماسی و چه غیرحماسی قابل ردیابی است. در روزگار معاصر نیز شاعران به مناسبت‌های مختلف، از داستان‌ها، شخصیت‌ها، اسطوره‌ها و دیگر ابعاد و جنبه‌های شاهنامه تأثیر پذیرفته‌اند. سیمین بهبهانی یکی از شاعرانی است که با آگاهی نسبتاً خوبی که از شاهنامه و جهان داستانی آن دارد، توانسته است تعاملات بینامتنی گسترده‌ای با شاهنامه ایجاد کند. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی در پی آن بوده‌ایم تا زمینه های آشنایی و میزان بهره‌گیری‌ سیمین و کیفیت و چگونگی این بهره‌گیری‌ها از شاهنامه را تحلیل و بررسی کنیم. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که سیمین بهبهانی به خاطر رشد و بالیدن در خانواده ای علمی و مطالعات شخصی، شناخت نسبتاً وسیعی از داستان‌ها و شخصیت‌های اثرگذار شاهنامه داشته و توانسته است در مواضع مختلف برای برانگیختن حس ایران‌دوستی مردم و نیز یادکرد شکوه پهلوانان و حوادث کهن از داستا‌ن‌های شاهنامه بهره گیرد. پناه بردن به شاهنامه و قهرمانان آن در جست‌وجوی یافتن نجات‌دهنده، استفاده از ابعاد تغزلی و نیز ترسیم فضای سیاسی- اجتماعی روزگار معاصر، عوامل دیگری است که سیمین را به سمت استفاده از داستان‌های شاهنامه، سوق داده است.

چکیده انگلیسی:

Some classical texts are considered as supertexts and mother texts in Persian poetry, which more or less spread their shadow over other texts in all or most literary periods. Hakim Abulqasem Ferdowsi's Shahnameh is one of these hypertexts whose signs of its presence can be traced in many subsequent texts, both epic and non-epic. In modern times, poets have been influenced by stories, characters, myths and other aspects of Shahnameh on various occasions.Simin Behbahani is one of the poets who, with a relatively good knowledge of the Shahnameh and its fictional world, has been able to create extensive intertextual interactions with the Shahnameh. In this research, with analytical-descriptive method, we have sought to analyze and examine the fields of familiarity and the amount of use of Simin and the quality and manner of these uses of the Shahnameh. The findings of this research show that Simin Behbahani, due to growing up in a scientific family and personal studies, had a relatively broad knowledge of the stories and influential characters of the Shahnameh, and was able to use the stories of the Shahnameh in various positions to arouse people's sense of love for Iran and also to remember the heroes. Taking refuge in the Shahnameh and its heroes in search of a savior, using lyrical dimensions and drawing the political-social atmosphere of the contemporary era are other factors that have led Simin to use the mythological stories of the Shahnameh.

منابع و مأخذ:

آیدنلو، سجاد (1387). «آشناترین شاعر ادب فارسی با شاهنامه». فصلنامۀ ادب پژوهی. شمارۀ ششم. صص 161 –

آیدنلو، سجاد (1388). «هفت خان پهلوان». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. شمارۀ 26. صص 27 –

ابومحبوب، احمد (1387). گهوارۀ سبز افرا. چاپ دوم. تهران: نشر ثالث.

آرین پور، یحیی (1372). از صبا تا نیما. جلد دوم. چاپ پنجم. تهران: انتشارات زوار.

اسلامی ندوشن، محمدعلی (1348). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.

اسلامی ندوشن، محمدعلی (1390). رستم و اسفندیار در شاهنامه. چاپ سوم. تهران: شرکت سهامی انتشار.

اکبریانی، محمدهاشم (1393). تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران (سیمین بهبهانی). چاپ اول. تهران: نشر ثالث.

بهبهانی، سیمین (1350). جای پا. چاپ دوم. تهران: انتشارات زوار.

بهبهانی، سیمین (1351). چلچراغ. چاپ دوم. تهران: انتشارات زوار.

بهبهانی، سیمین (1366). «دویدهایم و هنوز میدویم». مجلۀ دنیای سخن، آبان ماه 1366.

بهبهانی، سیمین (1369). آن مرد مرد همرام. چاپ اول. تهران: انتشارات زوار.

بهبهانی، سیمین (1370الف). رستاخیز. چاپ سوم. تهران: انتشارات زوار.

بهبهانی، سیمین (1370ب). خطی ز سرعت و از آتش. چاپ سوم. تهران: انتشارات زوار.

بهبهانی، سیمین (1370پ). دشت ارژن. چاپ دوم. تهران: انتشارات زوار.

بهبهانی، سیمین (1370ت). مرمر. چاپ پنجم. تهران: انتشارات زوار.

بهبهانی، سیمین (1377). یک دریچه آزادی. چاپ دوم. تهران: انتشارات سخن.

بهبهانی، سیمین (1378). یاد بعضی نفرات. چاپ اول. تهران: نشر البرز.

بهبهانی، سیمین (1379). یکی مثلاً این که... . چاپ اول. تهران: نشر البرز.

بهبهانی، سیمین (1393). مجموعه اشعار. چاپ ششم. تهران: انتشارات نگاه.

پارسی پور، شهرنوش (1383). «حالت سیمین بهبهانی بودن». چاپ شده در کتاب زنی با دامنی شعر، جشن‌نامۀ سیمین بهبهانی. به کوشش علی دهباشی. چاپ اول. تهران: انتشارات نگاه.

پهلوان، علی (1383). «غزال سیه چشم غزل». چاپ شده در کتاب زنی با دامنی شعر، جشن‌نامۀ سیمین بهبهانی. به کوشش علی دهباشی. چاپ اول. تهران: انتشارات نگاه.

تقی زاده، صفدر (1383). «رزق روح». چاپ شده در کتاب زنی با دامنی شعر، جشن‌نامۀ سیمین بهبهانی. به کوشش علی دهباشی. چاپ اول. تهران: انتشارات نگاه.

حامدی، دادیار، میرجلالالدین کزازی و غلامرضا سالمیان (1397) «بررسی عناصر حماسی در غزلهای سیمین بهبهانی». نشریه زبان و ادب فارسی. سال 71. شمارۀ 238. صص 93 –

حریری، ناصر (1368). دربارۀ هنر و ادبیات، گفت و شنودی با سیمین بهبهانی و حمید مصدق، چاپ اول، کتابسرای بابل.

حق‌شناس، علی محمد (1370). «نیمای غزل: سیمین». مقالات ادبی، زبان‌شناختی. چاپ اول. تهران: انتشارات نیلوفر.

خطیبی، ابوالفضل (1389). «منشأ ضربالمثل نوشدارو پس از مرگ سهراب». ویژهنامۀ نامۀ فرهنگستان (فرهنگ نویسی). شمارۀ 3. صص 255 –

دبیرسیاقی، محمد (1370). زندگی‌‌نامۀ فردوسی و سرگذشت شاهنامه. چاپ اول: تهران: انتشارات علمی.

زرین کوب، عبدالحسین (1383). نامورنامه (دربارۀ فردوسی و شاهنامه). چاپ دوم. تهران: انتشارات سخن.

سعدی، شیخ مصلحالدین (1359). بوستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. چاپ اول، تهران: انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی.

علامی، ذوالفقار و سپیده یگانه (1393). «نمادپردازیهای حماسی در غزل نئوکلاسیک با تکیه بر غزلیات سیمین بهبهانی، حسین منزوی و محمد علی بهمنی». پژووهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت. سال 3. شمارۀ 1. صص 181 –

فردوسی، ابوالقاسم (1366). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. دفتر اول. نیویورک. ناشر: Bibliotheca Persica

فردوسی، ابوالقاسم (1369). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. دفتر دوم. کالیفرنیا: Bibliotheca Persica

فردوسی، ابوالقاسم (1371). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. دفتر سوم. کالیفرنیا و نیویورک: انتشارات بنیاد میراث ایران.

فردوسی، ابوالقاسم (1375). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. دفتر پنجم. کالیفرنیا: انتشارات مزدا با همکاری بنیاد میراث ایران.

کنجوری احمد، و علی نوری، محمدرضا روزبه، علی حیدری (1398). «گونههای طرح و گسترش تلمیح در محور عمودی نوغزلهای سیمین بهبهانی». دو فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی. سال 27. شمارۀ 87. صص 226 –

گلبن، محمد (1383). «پدر سیمین». چاپ شده در کتاب زنی با دامنی شعر، جشن نامۀ سیمین بهبهانی. به کوشش علی دهباشی. چاپ اول. تهران: انتشارات نگاه.

مدرسی، فاطمه و رقیه کاظم زاده (1389). «انواع تلمیح در غزلهای حسین منزوی و سیمین بهبهانی». مجلۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا. س 1. ش 1. صص 140 –

مظفری ساوجی، مهدی (1393). سبز و بنفش و نارنجی؛ گفتگو با سیمین بهبهانی. چاپ اول. تهران: انتشارات نگاه.

مظفری ساوجی، مهدی (1394). یادداشتهای روزانه؛ صد و ده روز با سیمین بهبهانی. چاپ اول. تهران: انتشارات نگاه.

موحد، ضیاء (1383). «تأملی در شعر سیمین بهبهانی». چاپ شده در کتاب زنی با دامنی شعر، جشن نامۀ سیمین بهبهانی. به کوشش علی دهباشی. چاپ اول. تهران: انتشارات نگاه.

میلانی، فرزانه (1383). «از هر دری سخنی»، گفتگوی فرزانه میلانی با سیمین بهبهانی. چاپ شده در کتاب زنی با دامنی شعر، جشن نامۀ سیمین بهبهانی. به کوشش علی دهباشی. چاپ اول. تهران: انتشارات نگاه.

یاحقی، محمدجعفر (1391). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. چاپ چهارم. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.

References

Aydanlu, Sajjad (2008). "The most familiar poet of Persian literature with Shahnameh". Literary Quarterly. No. 6. P: 161-133.

Aydanlu, Sajjad (2009). "The hero’s Seven Khan". Journal of Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University, Kerman. No. 26. P: 1-27.

Abu Mahboob, Ahmed (2008). Gahvareh sabze Afra. 2nd ed. Tehran: sales.

Arinpour, Yahya (1993). From Saba to Nima. vol. 5th ed. Tehran: Zavar.

Islami Nadushan, Mohammad Ali (1969). Life and death of heroes in Shahnameh. Tehran: Publications of the National Art Association.

Islami Nadushan, Mohammad Ali (2011). Rostam and Esfandiar in Shahnameh. 3rd ed. Tehran: sahami .

Akbariani, Mohammad Hashim (2014). Oral History of Contemporary Iranian Literature (Simin Behbahani). 1st ed. Tehran: sales.

Behbahani, Simin (1971). Foot print. 2nd ed. Tehran: Zavar.

Behbahani, Simin (1972).Chandelier. 2nd ed. Tehran: Zavar.

Behbahani, Simin (1987). "We have run and we are still running." World of Speech Magazine, November 2016.

Behbahani, Simin (1991).That man, the companion man. 1st ed. Tehran: Zavar.

Behbahani, Simin (1991 A). Resurrection. 3rd ed. Tehran: Zavar.

Behbahani, Simin (1991 B). A line of speed and fire. 3rd ed. Tehran: Zavar.

Behbahani, Simin (1991 C). Dasht Arjan . 2nd ed. Tehran: Zavar.

Behbahani, Simin (1991 D). Marble. 5th ed. Tehran: Zavar.

Behbahani, Simin (1998). A window towards freedom. 2nd ed.Tehran: Sokhon.

Behbahani, Simin (1999). Reminiscence of certain people. 1st ed. Tehran: Alborz.

Behbahani, Simin (2000). One, for example... 1^st Tehran: Alborz.

Behbahani, Simin (2014). Collected Poems. 6th ed. Tehran: Negah .

Parsipur, Shahrnoush (2004). "Being like Simin Behbahani". Published in “ Zani Ba Damani Sher”, homage to Simin Behbahani. By the efforts of Ali Dehbashi. 1st ed. Tehran: Negah.

Pahlavan, Ali (2004). "Ghazāl-e Sieh cheshm-e Ghazal". Published in “ Zani Ba Damani Sher”, homage to Simin Behbahani. By the efforts of Ali Dehbashi. 1^st Tehran: Negah.

Taghizadeh, Safdar (2004). "Sustenance of the soul". Published in “ Zani Ba Damani Sher”, homage to Simin Behbahani. By the efforts of Ali Dehbashi. 1^st Tehran: Negah.

Hamedi, Dadyar, Mirjalaluddin Kazazi and Gholamreza Salemian (2018) "Study of epic elements in Simin Behbahani's ghazals". Persian Language and Literature Journal. Year 1371. No. P:71-93.

Hariri, Nasser (1989). About art and literature, a conversation with Simin Behbahani and Hamid Mossadegh, 1st ed, Babol Bookstore.

Haqshanas, Ali Mohammad (1991). " Simin, Nimaye ghazal". Literary and linguistic articles. 1^st Tehran: Nilufar.

Khatibi, Abulfazl (2010). "The origin of the saying Potion after Sohrab's death ". Special issue of academy (dictionary writing). No 3. P: 255-252.

Dabirsiaghi, Mohammad (1991). Ferdowsi's biography and the history of Shahnameh. 1^st ed: Tehran: Elmi.

Zarin Koob, Abdul Hossein (2005). Namvarnameh (about Ferdowsi and Shahnameh). 2nd ed. Tehran: Sokhan.

Saadi, Sheikh Moslehuddin (1980). Boostān Gholamhossein Yousefi. 1st ed, Tehran: Association of the professors of Persian Language and Literature.

Allami, Zulfiqar and Sepideh Yeganeh (2014). "Epic symbolism in neoclassical ghazal based on the ghazals of Simin Behbahani, Hossein Monzavi and Mohammad Ali Bahmani". Research book of literary criticism and rhetoric. No. P: 163-181.

Ferdowsi, Abulqasem (1987). Shahnameh. By the effort of jalal-e Khaleghi motlagh. First book. New York. Publisher: Bibliotheca Persica

Ferdowsi, Abulqasem (1990). Shahnameh. By the effort of jalal-e Khaleghi motlagh. The second book. California: Bibliotheca Persica

Ferdowsi, Abulqasem (1992). Shahnameh. By the effort of jalal-e Khaleghi motlagh. The third book. California and New York: bonyad-e miras-e Iran Publications.

Ferdowsi, Abulqasem (1996). Shahnameh. By the effort of jalal-e Khaleghi motlagh. The fifth book. California: Mazda Publications in cooperation with bonyad-e miras-e Iran.

Kanjuri , Ahmed and Nouri, Ali. Rouzbeh, Mohammad Reza. Heydari, Ali (2018). "Types of design and development of allusions in the vertical axis of Simin Behbahani's new ghazal".Persian language and literature quarterly. No. P: 226-203.

Golbon, Mohammad (2014). "Simin's father". Published in the book Zani Ba Damani Sher, Simin Behbahani's celebration. By the efforts of Ali Dehbashi. 1st ed. Tehran: Negah.

Mudrasi, Fatemeh and Kazemzadeh, Ruqiya (2010). "Types of allusion in Hossein Monzavi and Simin Behbahani's ghazals". Persian Language and Literature Magazine, Fasa Islamic Azad University. No. 1. P:140-123.

Mozafari Savoji, Mehdi (2014). Green, purple and orange; Conversation with Simin Behbahani. 1^st Tehran: Negah.

Mozafari Savoji, Mehdi (2015). Daily notes; One hundred and ten days with Simin Behbahani. 1^st Tehran: Negah.

Movahed, Zia (2004). "A reflection on Simin Behbahani's poetry". Published in “ Zani Ba Damani Sher”, homage to Simin Behbahani. By the efforts of Ali Dehbashi. 1^st Tehran: Negah.

Milani, Farzaneh (2014). “A word from anything under the sun", Farzaneh Milani's conversation with Simin Behbahani. Published in” Zani Ba Damani Sher”, homage to Simin Behbahani. By the efforts of Ali Dehbashi. 1st ed. Tehran: Negah.

Yahaghi, Mohammad Jaafar (2012). Culture of myths and stories in Persian literature. 4th ed. Tehran: Farhange Moaser.

_||_