جایگاه وطن، آزادی، قانون و دانش در شعر ادیب الممالک فراهانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

مضاهر مصفا ¹ , عباس سعادتی ²

1 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
2 - دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1389/11/05 تاریخ پذیرش : 1390/02/07 تاریخ انتشار : 1390/06/01

کلید واژه: علم, وطن, آزادی, قانون, Science, freedom, Law, مشروطه, ادیب الممالک, Adib-ol-mamalek, mother country,

چکیده مقاله :

آنچه شعر دوره مشروطه را از دیگر ادوار شعر فارسی متمایز و ممتاز می نماید، مضامین نو و تازه آن است. شعر ادیب الممالک ، آیینه ی تمام نمای اوضاع اجتماعی و سیاسی کشور در دوره مشروطه است. او بنا به اقتضای دوره پر تحول مشروطه، نسبت به امور و تحولات اجتماعی، سیاسی کشور بی تفاوت نیست. او نمی تواند " برج عاج" نشین باشد. ادیب الممالک از شعرای سنت گرای این دوره است. او در قالب قصیده، قطعه، مثنوی، مسمط، ترجیع‌بند و ترکیب‌بند، مضامین و مفاهیم سیاسی، اجتماعی را در شعر خود آورده است. در این پژوهش به بررسی 4 موضوع آزادی، وطن، قانون و علم (دانش) در دیوان ادیب الممالک پرداخته شده است و نتایج گویای آن است که واژه دانش و علم نسبت به 3 مورد دیگر، بسامد بیشتری در دیوان وی دارد. از سوی دیگر، از جهل و نادانی بسیار نکوهش شده است. نتیجه اینکه جهل ستیزی‌های ادیب، محرک خوبی برای بیداری اذهان عمومی است، به خصوص هنگاهی که از زبان طنز و هزل استفاده می کند، خواننده را به نفکر و تأمل وا می دارد.

چکیده انگلیسی:

  Whatever makes the literature of constitution era excellent from the other  farsi poem era belongs to the new contents a fit .the poem of Adib-ol-mamalek is the full reflection of political and social conditions of constitution period. Because of the fast changes of constitution era he is not indifferent to the political and social affairs and changes in the country. He  can not be a resident of 'ivory tower'. Adib-ol-mamalek is one of the classic of this period .he tries to explain social and political contents in the form of ode - quasida -, fragment, couplet poem, multiple poem, return-tie composite-tie. In this survey for subjects such as: freedom mother country law science . have been studied in the poem of Adib-ol-mamalek. The result shows that science and knowledge words in comparison to the other words have more reflection in Adibs poetry ignorance has been blamed very much as well. Finally ignorance fighting of Adib is a good stimuli for the awareness of the public. specially  when this in the form of satire facetiae so it makes people think about it.

منابع و مأخذ:

1ـ آقابخشی، علی. افشاری، مینو. (1383). فرهنگ علوم سیاسی. چ سوم، ویرایش سوم،‌ تهران: نشر چاپار.

2ـ دستگردی، وحید. (1312). دیوان ادیب الممالک،تهران.

3ـ زرین‌کوب، حمید. (1358).چشم‌انداز شعر نو فارسی. تهران: توس

4ـ شفیعی کدکنی،محمدرضا. (1382). ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما. ترجمه حجت الله اصیل، چ دوم، تهران:نشر نی.

5ـ صدری‌نیا، باقر. (1375). شکل‌گیری اندیشه ملیت در ایران و انعکاس آن در ادبیات مشروطیت. تهران، بی نا.

6ـ موسوی گرمارودی، سیدعلی. (1384). دیوان ادیب الممالک فراهانی، تهران، انتشارات قدیانی.

7ـ نبوی، سیدابراهیم. (1380). کاوشی در طنز ایران. ج دوم، چ اوّل، تهران:انتشارات جامعه ایرانیان.

8ـ یاحقی، محمدجعفر. (1375). چون سبوی تشنه. تهران: جامی.

9ـ یوسفی، غلامحسین. (1376). چشمه روشن (دیداری با شاعران). چ هفتم، تهران: علمی.