سـایـة بـال همــا*

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

مریم السادات رنجبر ¹ , فاطمه کازرانی ²

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشکده تربیت معلم شهید رجایی ـ اصفهان
2 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد نجف‌آباد

تاریخ دریافت : 1390/03/08 تاریخ پذیرش : 1390/07/12 تاریخ انتشار : 1391/03/01

کلید واژه: اسطوره, دیوان, صائب, Myth, Saeb, هما, آرایه‌های ادبی, Homa (osprey), poetical words of Saed, Literary Arrays,

چکیده مقاله :

بنا به روایت اسطوره ها، هما مرغی فرخنده فال و پیک سعادت بوده و هر کس زیر سایة او قرار می‌گرفته، دولتمند و صاحب سعادت می شده است. این مرغ به دلیل استخوان خواری و بی آزاری، همواره مورد اشارة شعرا بوده است. هرچند صائب، این مضامین را در شعر خویش آورده، اما طبق شیوة معمول شاعران این عصر، از آرایه‌ها و صناعات ادبی همچون کنایه، تمثیل و تشبیه استفاده می کند و با هنجارشکنی، چهره ای متفاوت از هما ارائه می دهد. او سایة زودگذر و تیرة هما را دلیلی بر ناپایداری دولت و اصلی مهم در عدم دل‌بستگی به آن می‌داند. تصویری که صائب از این مرغ ارائه داده، هما را موجودی زمینی و ملموس ساخته است. همچنین به اعتقاد او دلیل فرخندگی این مرغ اسطوره‌ای، تواضع و فروتنی و دلیل شهرت وی قناعت او به پاره‌ای استخوان بوده است. بنا براین، صائب خواستار این نیست که در زیر سایة بال هما قرار گیرد، چون سعادت را امری ذاتی می‌داند نه اکتسابی. صائب از این مرغ اسطوره ای برای وصف طبیعت و آوردن تمثیل‌های گوناگون و توصیف موضوعات پیش پا افتاده و عادی استفاده کرده است، که در این مقاله به آنها اشاره شده، از جنبه‌های مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد.

چکیده انگلیسی:

According to myths narrations، Homa (osprey) was an auspicious fowl and prosperity messenger that sho was under the the protection of her، would have been wealthy and prosperous. This fowl is always mentioned by poets because it’s an osprey and didn’t hurt any thing. Although Saeb has used these contents in his poetry، but has used literary arrays too، for example irony، allegory and simile the same as poets on his age. He has used norm breaking to present a different personality of osprey. Saeb believed that the reason of instability state of osprey and his disliking to her is because of her dark and transient shadow. The image of osprey presented by Saeb has made her as a terrestrial and tangible created.  Also he believed that the reason of auspiciousness of this myth fowl is because of her humility and the reason of her fame is her satisfactory to some bones. So، Saeb didn’t want to be under the protection of osprey (homa) because he believed that prosperity is an inherent adjective not acquire. He used this myth fowl to describe nature and unimportant issues، that all of them are mentioned above and are analyzed in different accepts.  

منابع و مأخذ:

- باباافضل کاشانی،(1362) ، رباعیات،به کوشش سعید نفیسی،تهران: فروغی.

2- برزی،اصغر،(1374)،شرح کامل منطق الطیر،بناب: اعظم بناب،چ دوم.

3- خاقانی،افضل الدین   ،2537 ، دیوان،به اهتمام علی عبد الرسولی،]بی جا[ .

4- خیام، عمر،( 1312)، نوروزنامه، به اهتمام مجتبی مینوی، تهران: کاوه.

5- دریاشت، محمد رسول، (1371)، صائب و سبک هندی در گسترة تحقیقات ادبی، تهران: قطره.

6- دشتی، علی، ]بی تا[، نگاهی به صائب، تهران: امیر کبیر

7- دیچز،دیوید،( 1358)،شیوه های نقد ادبی، ترجمه: محمد تقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، تهران: علمی

8- رونی،ابوالفرج،(1347 )،دیوان،به اهتمام محمود مهدوی دامغانی ، مشهد: کتاب‌فروشی باستان

9- سازمان حفاظت محیط زیست،(1362)، پرندگان ایران، چ دوم

10- سعدی، مصلح الدین،(1366 )، دیوان غزلیات،به اهتمام خلیل خطیب رهبر،تهران: سعدی

11- ___________،] بی تا[ ، کلیات محمد علی فروغی،تهران : علمی

12- سنایی غزنوی ،]بی تا[،دیوان، به رکوشش مظاهر مصفا،]بی جا[

13- شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1368)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.

14- شمیسا، سیروس، (1373) انوع ادبی، تهران: فردوس، چ دوم.

15- _________، (1385)، نقد ادبی، تهران: میترا، چ دوم.

16- صائب، محمد علی، (1387) ، دیوان،ج1-6،به کوشش محمد قهرمان،تهران: علمی و فرهنگی.

17- طوسی،محمد بن محمود،(1345)، عجایب المخلوقات، به اهتمام منوچهر ستوده،تهران:بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

18- عطار،فرید الدین ،(1363) ، منطق الطیر،به کوشش محمد جواد مشکور،تهران : الهام.

19- عمعق بخاری،]بی تا[ ، دیوان، تصحیح سعید نفیسی،تهران: فروغی.

20- فتوحی، محمود، (1385)، نقد ادبی در سبک هندی، تهران: سخن، چ دوم.

21- فرخی سیستانی،(1349)،دیوان،به اهتمام محمود دبیر سیاقی، تهران: زوار،چ دوم.

22- فردوسی،ابوالقاسم،(1378)،داستان سیاوش از شاه‌نامه، به تصحیح ادیب برومند،تهران:دانش.

23- قاآنی شیرازی،(1363)،دیوان،به کوشش ناصر هیری،تهران: گلشایی.

24- لنگرودی، شمس، (1372)، سبک هندی و کلیم کاشانی (گردباد شور جنون)، تهران: مرکز.

25- موتمن، زین العابدین، (1364)، شعر و ادب فارسی، تهران: زرین، چ دوم.

26- مولوی، جلال الدین محمد، (1383)، کلیات شمس تبریزی،ج اول، به کوشش ابوالفتح حکیمیان، تهران، پژوهش.

27- ناصر خسرو،قبادیانی ،( 1367) ، دیوان ،به اهتمام مجتبی مینوی،تهران: دنیای کتاب ،چ دوم.

28- نسیمی، عماد الدین،(1373)،زندگی و اشعار، به کوشش ید الله جلالی پنداری

29- نظامی گنجوی،(1351)،کلیات ،تهران:امیر کبیر ،چ سوم

30- یاحقی، محمد جعفر، (1386)،فرهنگ اساطیر و داستان واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.