جلوه‌های تمثیلی و امثال و حکم در دیوان خاقانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

هائیده موسویان ¹ , مهدی ماحوزی ²

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

تاریخ دریافت : 1396/03/19 تاریخ پذیرش : 1396/03/19 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: تمثیل, مثل, proverbs, Allegory, امثال و حکم, دیوان خاقانی, Axiom, Khaqani Divan,

چکیده مقاله :

این مقاله در پی بررسی تمثیل و امثال و حکم در اشعار پادشاه اقلیم سخن، خاقانی است که برگرفته از پایان نامه با عنوان فرهنگ عامه فولکلور در دیوان خاقانی است. نگارندگان سعی دارند با برشمردن شاهد مثال‌های متعدد در دیوان این شاعر توانا مثل مقدم داشتن عشق بر عقل، اهمیت مقام فقر معنوی، یافتن راه امان در گرو ترک هوس‌ها، عدم توقع سلامتی از گردش روزگار، قناعت و عدم رجوع به ناکسان، وفاداری روزگار با گذشت ایام، فقر جان و روح، برگ و نوای طبع مادی، جستن عافیت و سلامت در عالم روحانی نه در دنیا، طلب کردن همدم در عالم فنا نه دنیا و داستان‌های تمثیلی مثل داستان خلیفه و سقّا و داستان طوطی و بازرگان، بیان کند که عنصر تمثیل و امثال وحکم مانند دیگر عناصر فرهنگ عامه از جمله مواد و درون مایه‌هایی است که شاعران در دیوان‌های خود از آن مضمون سازی کرده و ابیات بدیع خلق نموده‌اند. از این میان، خداوندگار صنایع بدیعی و بیانی، خاقانی، به نحواحسن از عهده این مهم برآمده وهنرنمایی کرده است.

چکیده انگلیسی:

This paper will explore allegory and proverbs and aphorisms in poetry King,” Khaqani” is derived from a thesis entitled” Folklore in Khaqani Divan”. The author is trying to enumerate many of the examples in distinguished poets such as the preference of a love of wisdom, the importance of spiritual poverty, finding a safe way to leave depends on desires, lack of health expectancy in world behavior, contentment and lack referring to villains, loyalty period over time, the poverty of soul and life, the product and sound of material nature, bounce bless and health in the spiritual world, not the world, seeking a companion in the world of mortals nor the world and allegorical stories like the story of the Caliph and the Pelican and the story of Parrot and Merchant, expresses that element of allegory and proverbs and axiomlike other elements of Folklore, including materials and themes that poets has made themes and created exquisite poems in their Divans. Of these, Lord of rhetorical expression, Khaqani has coped with this important very well and emerged art.  

منابع و مأخذ:

1. انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم، 1352، تمثیل و مثل، تهران: امیرکبیر


2. انوری، ‌حسن، 1381، فرهنگ فشرده سخن، تهران: سخن


3. برقعی، سید یحیی، 1368،‌ کاوشی در امثال و حکم فارسی، قم: نشر کتاب، چ چهارم


4. بهمنیار، احمد، ‌1369، داستان نامه بهمنیاری، تهران: دانشگاه تهران، چ دوم.


5. پرتوی آملی، مهدی، 1365، ‌ریشه‌های تاریخی امثال و حکم، گیلان: کتابخانه سنایی


6. حکمت، علی اصغر، 1361، امثال قرآن، تهران: بنیاد قرآن، چ دوم.


7. خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی نجار، 1368، دیوان، تصحیح ضیاء الدین سجادی، تهران: زوّار، چ سوم


8. --------------------------------، 1357، دیوان، تصحیح علی عبدالرسولی، تهران: کتابخانه خیام


9. دهخدا، علی اکبر، 1373، لغت نامه، ج 4، تهران: موسسه لغت نامه


10. -----------،1370، امثال وحکم، تهران: امیرکبیر، چ هفتم


11. سجادی، ضیاء الدین،‌1374، فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی، تهران: زوّار


12. -------------، 1369،‌حواشی محمد معین بر اشعار خاقانی، تهران: پاژنگ، چ دوم


13. شمیسا، سیروس، 1370،‌معانی و بیان، تهران: فردوس


14. عفیفی، رحیم، 1371، مثل‌ها و حکمت‌ها، تهران: سروش


15. فردوسی، ابوالقاسم، 1369، شاهنامه، تصحیح ژول مول، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی، چ چهارم


16. فروزانفر، ‌بدیع الزمان،‌1370،‌مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی، تهران: امیرکبیر، چ چهارم


17. کزازی، میر جلال الدین، 1376، رخسار صبح، تهران: نشر مرکز، چ چهارم


18. معین، محمد 1371، فرهنگ معین، ‌تهران: امیرکبیر، چ هشتم


19. هدایت، صادق،1381، فرهنگ عامیانه مردم ایران، تهران: چشمه