نگرشی به شخصیت زن در تاریخ بیهقی و جهان‌گشای جوینی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

محمد کاظم کهدویی ¹ , رقیه حسینی ^{2 *}

1 - دانشیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه یزد
2 - دانش‌آموختة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی 86، دانشگاه یزد

تاریخ دریافت : 1389/02/15 تاریخ پذیرش : 1389/03/29 تاریخ انتشار : 1389/06/01

کلید واژه: زن, غزنویان, تاریخ بیهقی, woman, مغولان, تاریخ جهان‌گشا, “Tarikh Beihaqi”, the Ghaznavid, Moguls, “Tarikh Jahangishay”,

چکیده مقاله :

دولت غزنوی، یکی از دولت های مقتدر ترک است و تاریخ بیهقی شرح حال شاهان و سلاطین، نبردها، مصالحه ها، سخن چینی ها و رقابت های درباری است که در آن زمان نگاشته شده است. در تاریخ بیهقی، مطالب گسترده ای دربارة زنان و جایگاه آنان یافت نمی شود؛ اما بررسی و پژوهش در مطالب موجود آن کتاب، ما را در یافتن وضعیت زنان در دوره‌ی غزنویان، به ویژه زنان درباری، یاری می نماید. تاریخ جهان‌گشای جوینی نیز از کتاب‌های بسیار سودمند عهد مغول است که در آن علاوه بر احوال مغولان، به بیان احوال و اتفاقات زمان خوارزمشاهیان و تا حدودی اندک، ایوبیان و فاطمیان، پرداخته شده است. بدون شک، تاریخ جهان‌گشا یکی از منابع دست اول و بسیار غنی در خصوص وضع زنان در دورة مغول است که در این پژوهش، ضمن بیان وضعیت زنان در روزگار غزنویان و مغولان، جایگاه آنان در دو تاریخ مذکور نیز بررسی و نمایانده خواهد شد.

چکیده انگلیسی:

Ghaznavi government is among the powerful Turk governments; “Tarikh Beihaqi” depicts the life of the kings and sultans, wars, compromises, gossips, and court rivalries in those days. One cannot find a lot about women and their position in “Tarikh Beihaqi”; yet, by studying the ideas and subjects in the book, one is lead to get some points about women’s, especially court women’s, characteristics in the Ghaznavid’s era. Joveini’s “Jahangoshay” is an important book in Mogul era. In this book, besides the Moguls’   conditions, the writer has dealt a little with the events during the Kharazmid’s, Ayobid’s, and Fatimid’s eras. There is no doubt that Joveini’s “Jahangoshay” is one of the richest, first-hand sources about the women’s conditions during the Mogul era. This paper is an attempt to elaborate on the position and status of women during the Ghaznavid’s and Mogul’s eras.        

منابع و مأخذ:

  1.  آذرگشسب، اردشیر، 1354، مقام زن در ایران باستان، چ دوم، تهران، بی­نا.

  2.  بارتولد، واسیلی واردیحیر، 1376، تاریخ ترک­های آسیایی میانه، ترجمه غفار حسینی، تهران، توس.

  3.  باسورث، کلیفورد ادموند، 1362، تاریخ غزنویان، ج 1، ترجمه حسن انوشه، چ دوم، تهران، امیرکبیر.

  4.  بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، 1386، به کوشش خطیب رهبر، چ یازدهم، [تهران]،  مهتاب.

  5.  تسف، ولادیمیر، 1365، نظام اجتماعی مغول (فئودالیسم خانه به دوشی)، ترجمه شیرین بیانی ، چ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.

  6.  جوینی، عطاملک، 1382، تاریخ جهان‌گشا، تصحیح محمدقزوینی، ج 1، تهران، افراسیاب.

  7.  جوینی، عطاملک، 1382، تاریخ جهان‌گشا، تصحیح محمد قزوینی، چ سوم، ج 2 و 3، تهران، دنیای کتاب.

  8.  حسینی کازرونی، سیداحمد، 1384، فرهنگ تاریخ بیهقی، «تاریخ تمام نمای دوره غزنویان»، تهران، زوّار.

  9.  خرندزی زیدری نسوی، شهاب­الدین محمد، 1365، سیرت جلال­الدین منکبرنی، تصحیح مجتبی مینوی، چ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.

1. رضایی، عبدالعظیم، 1372، تاریخ ده هزار ساله ایران، چ چهارم، ج 3، تهران، اقبال.


2. زرین کوب، عبدالحسین، 1362، کارنامه اسلام، چ سوم، تهران، امیرکبیر.


3. سن، آرتور کریستین، 1380، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، چ دوم، تهران، ساحل.


4. شعبانی، رضا، 1374، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، چ چهارم، تهران، قومس.


5. صدیق، عیسی، 1354، تاریخ فرهنگ ایران، چ هفتم، تهران، بی نا.


6. گرونبام، فن گوستاو، 1373، اسلام در قرون وسطی، ترجمه غلام‌رضا سمیعی، تهران، البرز.


7. لاهیجی، شهلا و مهرانگیز کار، 1381، شناخت هویت زن ایران در گستره پیش تاریخ و تاریخ، چ سوم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.


8. نازک کار، ژینوس، 1363، آیین و رسوم رایج در تاریخ بیهقی و در عهد غزنوی، تهران، امیرکبیر.

 

ب) مقالات:

  1.  بیانی، شیرین: 1350، «زن در تاریخ بیهقی»، مندرج در یادنامه بیهقی، صص 90-68 ، مشهد.

  2.  متینی، جلال: 1350، «سیمای مسعود در تاریخ بیهقی» صص 670-350، مندرج در یادنامه بیهقی، مشهد.