بررسی ساختار تمثیل و اسلوب معادله در غزلیات کمال خجندی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

مصطفی خدایاری ¹ (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحدگرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران)
آمینه حقیقی پشتیری ² (دانش آموخته کارشناسی ارشد پیام نور سمنان)

تاریخ دریافت : 1395/03/14 تاریخ پذیرش : 1395/07/19 تاریخ انتشار : 1395/10/01

کلید واژه: تمثیل, parable, غزلیات, اسلوب معادله, کمال خجندی, equation manners, sonnets, Kamal Khojandi,

چکیده مقاله :

کمال‌الدین مسعود خجندی معروف به کمال خجندی و متخلص به کمال شاعر و عارف بزرگ قرن هشتم و از معاصران حافظ شیرازی است. کمال خجندی در شیوه غزال سرایی از شاگردان سعدی به شمار می‌رود. تأثیرپذیری‌های کمال خجندی از غزل سعدی در حوزه‌های گوناگون؛ مضامین و محتوا، ساختار کلام، ترکیب‌ها و عبارات، موسیقی کلام، وزن، قافیه و ردیف و نیز به‌کارگیری اسلوب معادله و تمثیل چشمگیر است. در متون بلاغی جدید، تمثیل یک صنعت بدیعی مستقل است و از تشبیه و استعاره جداست و آن را با اسلوب معادله یکی می‌دانند. ارتباط تمثیل با اسلوب معادله محل بحث و مورد اختلاف است. اسلوب معادله خود صنعتی تمثیل گونه است که در سبک شاعران هندی رواج پیدا کرده است. تمثیل و اسلوب معادله عامل خلق تصاویر هنری و ایجاد زمینه‌های منطقی و قابل‌درک در غزل است که با مددجویی از این شگردها، می‌توان ضمن ایجاد تصاویر هنری، بستری مناسب در زمینۀ بیان ساده‌تر مسائل منطقی فراهم آورد. کمال خجندی با شناختی که از ظرفیت‌های این دو شگرد ادبی یعنی تمثیل و اسلوب معادله داشته، شعر خود را به کمک آن‌ها هنری‌ و استدلالی‌ کرده است. از این رو در این تحقیق ساختار تمثیل و اسلوب معادله در غزلیات دیوان کمال تحلیل شده است.

چکیده انگلیسی:

Kamal Aldin Masoud Khajandi, known as Kamal Khojandi and also nick named as Kamal, is the great poet and mystic of eighth century and also contemporaneous with Hafez Shirazi. Kamal Khojandi’s style of ode writing is similar to Sadee’s. Sadee’s sonnets influence on Khojandi is very significant specially in meaning, syntax, phrases and compounds, speech music, rhythm and rhyme, string and also applying the methods of equation and parable. In modern expressing texts, parable is a new and independent technique which is independent from simile and metaphor and is the same as equation manners. The relation between parable and equation manners is a controversial issue. Equation manners is a parable like technique which is popular in Indian poets’ style.Parable and equation manners are the creators of artistic pictures and logical and understandable conditions in a sonnet through which it would be possible to create artistic images and suitable conditions for simpler description and expression of logical issues. Since, Kamal Khojandi had a complete understanding of these two techniques i.e. parable and equation manners, has made his poems more artistic and reasonable. So, in the present research the structure of parable and equation manners in Kamal’s complete collection of sonnets has been studied.

منابع و مأخذ:

1-      افصح‌زاده، اعلاخان (1375) کمال خجندی استاد غزل، دوشنبه: دفتر نشر فرهنگ نیاکان.

2-      انوشه، حسن. (1381) فرهنگ­نامه ادب فارسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

3-      جرجانی، عبدالقاهر (1954 م)، اسرار البلاغه، تحقیق هلموت ریتر، استانبول: بی نا.

4-      حافظ شیرازی، شمس الدین محمد (1376)، دیوان حافظ، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوّار.

5-      داد، سیما (1383)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید، چ دوم.

6-      سعدی، ابو محمد مصلح بن عبداله (1385) غزلیات سعدی، بر اساس نسخه میرزا محمد علی فروغی، تهران: ارمغان.

7-      شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370)، صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگاه. چ هشتم.

8-      -----------------  (1385)، شاعر آینه‌ها، تهران: آگاه. چ هفتم.

9-      شمیسا، سیروس (1378) بیان، تهران: فردوس. چ هفتم.

10-   ----------- (1375)، سبک شناسی در شعر، تهران: فردوس، چ دوم.

11-   صائب تبریزی، محمدعلی (1364)، کلیات، تصحیح امیری فیروزکوهی، تهران: خیام.

12-   صفا، ذبیح الله (1371)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.

13-   عطار، محمدبن ابراهیم (1348) منطق الطیر، مقامات الطیور، تهران: صادق گوهرین.

14-   کمال خجندی، (1372) تصحیح و مقابله: احمد کرمی، سلسله نشریات ما.

15-   همایی، جلال الدین (1376)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نشر هما. چ سیزدهم.