بررسی دنیا و تمثیل‌های تعلیمی آن از نگاه "سعدی"و"محمّد تقی بهار"

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

رضا موسی آبادی ¹ , مهدی نوروز ²

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان وادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاداسلامی، نیشابور، ایران
2 - استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاداسلامی، نیشابور، ایران

تاریخ دریافت : 1396/03/19 تاریخ پذیرش : 1396/03/19 تاریخ انتشار : 1396/04/01

کلید واژه: سعدی, تمثیل, دنیا, ادبیات تعلیمی, didactic literature, Saadi, Exemplum, محمّد تقی بهار, Mohamad taghi bahar, universe,

چکیده مقاله :

تمثیل یکی از ابزارهای مهم بیانی شاعران و نویسندگان در دوره‌های مختلف ادبیّات کلاسیک فارسی بوده است. در هر زمان بنابر مقتضیّات دوره، شاعران و نویسندگان به گونه‌ای از این نوع ادبی در بیان تمثیل‌های تعلیمی مربوط به دنیا بهره برده‌اند. سعدی شیرازی از شاعران دورة کلاسیک و محمَد تقی بهار از شاعران عصر مشروطه از جمله شاعران برجسته‌ای هستند که آثارشان از جهات کمیّت، کیفیّت و استفاده از تمثیل‌های شعری درخور توجه و بررسی است. بی تردید دنیا و تمثیل‌های تعلیمی آن در آثار و باورهای ذهنی تعداد بی شماری از اندیشمندان و صاحب نظران به ویژه در گسترة ادب پارسی سایه افکنده است و همواره مورد توجَه و عنایت بسیاری از شاعران و نویسندگان بوده است. در شعر سعدی و ملک الشعرای بهار نیزدنیا و تمثیل‌های تعلیمی آن تصاویری است که نه تنها مطلوب و لذت بخش نیستند؛ بلکه گاه مهیب و هولناک نیز می‌باشند. البته اگر گاهی تصویر زیبایی نیز دیده می‌شود یا در عمقِ خود، دربرگیرندة ترس و اندوه دنیاست و یا صرفاً به این دلیل که به گونه‌ای به آخرت مربوط می‌شوند خوب ترسیم شده است. این پژوهش برآن است که دنیا و تمثیل‌های تعلیمی آن را براساس اشعار این شاعران سترگ ادب پارسی با رویکرد تمثیلی و روش توصیفی – تحلیلی بررسی نماید.

چکیده انگلیسی:

Prarable has been one of the most important expressive tools for the poets and writers indifferent ages of Persian classic literature. Inevery time, according to circumstances of the age the poets and writers has enjoyed of these tools in the exposition of parables didactic univers attached. Saadi’s shirazian of the chassic poets ana Mohamad taghi bahar of the constitution poets are the quantity, quality and exemplums poetic aspects. Doubtless one of mainly addresses utopian and humane issues, in particular the universe and its educational. In fact the universe and exemplums debt the pedagogical views and images of the world have been drawn by him in the framework of the poems and because of this, neither these images are pleasant nor suitable, and some of them are horrible and terrible. Sometimes some beautiful images and views are seen but they are deeply filled with fear and grief, and because they are linked to the afterlife, they are not drawn properly. The aim of the present paper is to study the ethical and didactic themes the universe and its exemplum educational in the poem in the poetries huge literature to investigate this subject matter.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

1. نهج البلاغه، (1384)، مترجم دشتی، محمد، قم: الهادی.


2. بهار، محمد تقی (ملک الشعرا)، (1365)، نغمة کلک بهار، به کوشش محمودرفعت، تهران: علمی.


3. ...............................................، (1378)، مرغ سحر (منتخب اشعار)، تهران: سخن.


4. پورنامداریان، تقی، (1389)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی فرهنگی، چ هفتم.


5. جرجانی، عبدالقاهر، (1374)، نفحات الانس، بامقدمه و تصحیح محمود عابدی، تهران: اطلاعات.


6. حسینی کازرونی، سیّداحمد، (1390)، بررسی اندیشه‌های اخلاقی و تعلیمی در شعر اجتماعی عصر مشروطیّت، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، پاییز 90، ش 11: 40-29.


7. خمینی، روح اللّه، (1388)، شرح چهل حدیث، تهران: مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.


8. دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت نامة دهخدا، تهران: موسسه دانشگاه تهران، چ دوم دورة جدید.


9. رزمجو، حسین، (1369)، شعر کهن در ترازوی نقد اخلاقی (دوجلد)، مشهد: آستان قدس رضوی.


10. زرّین کوب، عبدالحسین، (1379)، حکایت هم چنان باقی، تهران: سخن.


11. سعدی، مصلح بن عبداللَه، (1369)، کلیَات سعدی، به اهتمام محمَدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.


12. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1380)، صور خیال در شعرفارسی، تهران: آگه، چ هشتم.


13. عطّار، فریدالدین محمدبن ابراهیم،، (1370)، تذکره الاولیاء، به تصحیح استعلامی، محمّد، تهران: زوّار.


14. عمید، حسن، (1360)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: امیرکبیر.


15. فرید، مرتضی، (1368)، الحدیث، تهران: فرهنگ اسلامی.


16. همایی، جلال الدین، (1370)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما، چ هفتم.