خاتون حصاری* (بررسی جایگاه اجتماعی و حقوق زنان) در مثنوی‌های لیلی و مجنون و خسرو و شیرین
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه آزاد اسلامی ورامین ـ پیشوا
کلید واژه: Women, آزادی, زن, شیرین, freedom, Shirin, لیلی, اسارت, Leily, slavery,
چکیده مقاله :
زنان، همان خواهران و مادران و دختران و همسران ما هستند که از دیدگاه ما، مردان، پاک‌ترین و نجیب‌ترین و زیباترین و دوست داشتنی ترین انسان‌های روی زمین‌اند و هیچ گونه بد گمانی یا بد اندیشی درباره‌ی آنها را بر نمی تابیم، امااز زمان‌های باستان، دیدگاه‌های متفاوتی درباره‌ی برابری حقوق و آزادی زن ومرد مطرح است. متأسفانه، بنیاد این بحث‌ها وداوری‌ها بر نوعی کج اندیشی استوار است که همان تصور نادرست برتری مرد بر زن است وچون خشت اول کج نهاده شده است، حاصل تمام این مباحث هم نادرست بوده است و اگر این تصور باطل اصلاح نشود، سخن هم به جایگاه اصیل خود بر نمی‌گردد. خوشبختانه درآثار ادبی ما به این مهم توجه شده است، در شاه‌نامه‌ی فردوسی، بسیاری از چهره‌های حماسی زنان، بر مردان پیشی می‌گیرند و تدبیر و چاره اندیشی آنان، شگفت انگیز و کارساز است. گروهی بی‌هیچ دلیلی مرد را مظهر کمال انسانیت می‌دانند وزنان را از لحاظ جنسی و فکری کمتر می‌بینند، بی آنکه به این نکته ی مهم بیندیشند: چه کسی گفته است، مرد انسان کامل است ؟! و زن نمی‌تواند با او برابر باشد! نظامی در دو مثنوی معروف خود، جایگاه های اجتماعی متفاوت زنان را به تصویر کشیده است. لیلی که اسیر سنت‌های خانوادگی و قبیله‌ای عرب است و شیرین که در جامعه‌ی نسبتاً آزاد ایران و ارمن پرورش یافته است، هر یک اصالت و نجابت خود را به گونه ای دیگر به نمایش می‌گذارند.
Women are actually our sisters, mothers, daughters and our “spouses” . From our perspectives (men), they are considered as the noblest, loveliest, most attractive and most “decent” humans on Earth. We, thus, accept no miss-conception, mistrust regarding them. Since very old days, there have existed different opinions as regards women’s liberation and their equality of “Rights” with men. Unfortunately the origin of this misjudgment, and misinterpretation have been based on , somehow, unjust evaluation , in other words the misconception of so-called superiority of “man over women”. If this very ill-supposed implication is not justified, all men’s endeavor will presumably be misguided, and lead to social ambiguities. Nezami, in two of his Mathnavi’s works has successfully illustrated woman’s social status. He believes that Leily suffers from her family’s unfair and Arab ethnic tradition; while Shirin was trained and grown in fairly liberal, Iranian and Armenian culture. The conflicting characters of these Two women have been illustrated the Iranian poetry. Nezamy, has artistically illustrated the Iranian woman’s life; specially her freedom to select her spouse (husband) this is the most fundamental right for each person.
1. قرآن مجید
2. ابوالحسن علی بن عثمان الجلابی الهجویری الغزنوی، 1358، کشف المحجوب، به تصحیح ژوکوفسکی، تهران، طهوری
3. افضل الدین بدیل بن علی نجار، خاقانی شروانی، 1357، دیوان ضیاءالدین سجادی، تهران، زوار، چ دوم
4. ابوالمعانی نصرالله منشی، 1362، ترجمه کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران، بی‌نا، چ هفتم
5. عتصامی پروین، 2535، دیوان، ابوالفتح اعتصامی، تهران، بی‌نا، چ هفتم
6. حکیم ابومعین حمیدالدین ناصربن خسرو قبادیانی، بی‌تا، دیوان، به اهتمام مجتبی مینوی تعلیقات علی اکبر دهخدا، تهران، دنیای کتاب
7. حکیم ابوالقاسم فردوسی، 1384، شاه‌نامه، ویرایش و گزارش شاه‌نامه، میرجلال‌الدین کزازی (نامه باستان) ج 1 تهران، سمت
8. حکیم ابوالقاسم فردوسی، 1385، شاه‌نامه، گزارش واژگان دشوار و بر گردان همه‌ی ابیات به فارسی روان، دکتر عزیزا... جوینی، دانشگاه تهران
9. حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی، بی‌تا، دیوان، به اهتمام مدرس رضوی، تهران، کتاب‌خانة سنایی