حضور حیوانات در شاهنامه با رویکردی به نقش تمثیلی و نمادین

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

بتول فخر اسلام ¹ (هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)
رقیه مهماندوست کتلر ² (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)
محبوبه ضیاخدادادیان ³ (هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)
پروین دخت مشهور ⁴ (هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)

تاریخ دریافت : 1397/09/09 تاریخ پذیرش : 1397/09/09 تاریخ انتشار : 1397/07/01

کلید واژه: شاهنامه, فردوسی, تمثیل, Shahnameh, Ferdowsi, animals, حیوانات, allegorical,

چکیده مقاله :

یکی از دلایل جذابیت داستان‌های حماسی حضور حیوانات در شاهنامه با جلوه تمثیلی و نمادین، است. فردوسی با هنرمندی تمام توانسته از حیوانات در جهت افزایش بار محتوایی شاهنامه بهره بگیرد. البته لازم به ذکر است مقوله تمثیل در ادبیات دارای قدمت بسیاری است وایفای نقش توسط حیوانات در فرهنگ ادبی ایران پررنگ بوده است. درچنین فرهنگی، داستان وتمثیل در زندگی انسان جاری و ساری بود و همواره به همین دلیل نوعی نقش پذیری اجتماعی و سیاسی وحتی تاریخی برای حیوانات لحاظ؛ که به گونه‌های مختلف تقسیم می‌شد. مانند تمثیل عرفانی، تمثیل حماسی، تمثیل سیاسی و... حیوانات انواع مختلفی دارند؛ برخی قهرمان وبرخی ضد قهرمان و در این بین شخصیت‌هایی که جنبه بینابین دارند یا خاکستری‌اند و یاخنثی وگاهی چندوجهی. حکیم فردوسی از این طریق توانسته است با پندار شخصیت بخشی به حیوانات، ضمن ایجاد شور و هیجان در داستان های شاهنامه، پیوند و همبستگی میان انسان وحیوانات را به هنر تمثیل به تصویر کشیده و در راستای تعالیم اخلاقی خود که با رنگی حماسی و اسطوره ای تظاهر می‌یابد به خوبی استفاده نماید. حیوانات شاهنامه هر یک به تنهایی به عنوان یک شاهد مثال تمثیلی، حاوی ماجراها و رخدادهای جذابی هستند که در این مقاله به شیوهء توصیفی به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته می‌شود.

چکیده انگلیسی:

One of the reasons for the charm of the epic tales is the presence of animals in Shahnameh with a symbolic and allegorical effect. Ferdowsi has been able to enjoy animals to increase the content of the Shahnameh with perfect art. Of course, it should be noted that the scope of parables in literature has a long history and playing roleby the animalshas been emphasized in Iranian literary culture. In such a culture, the story and allegory were current in human life, and for this reason it always considered a social, political, and even historic role for animals that was divided into different types such as mystical allegory, epic parable, political parable, … and animals have various kinds and in this regard, the characters who have an intermediate aspect are either gray or neutral, and sometimes multi-faceted. Ferdowsi has been able to illustrate the bond between human beings and animals by creating the animal's personality as well as passion in the stories of the Shahnameh with the art of allegory, and for its ethical teachings, which have epic and mythical colors and use well. The animals of Shahnameh stand alone as an example of an allegorical example of adventures and attractive events.

منابع و مأخذ:

1. آیدنلو سجاد،1388، از اسطوره تا حماسه، (مقدمه محمدامین ریاحی) تهران: انتشارات سخن، چ دوم


2. اسلامی ندوشن، محمدعلی،1356، داستان داستان‌ها، تهران، انتشارات توس: چ دوم


3. ------------------،1385، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تهران: شرکت سهامی انتشار، چ هفتم


4. پورنامداریان، تقی، (1364)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. چ دوم

 

1. رضا، فضل ا...،1371، پژوهشی در اندیشه فردوسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چ سوم


2. رضا بیگی، مریم، 1387، جادو، حیوانات و پیش بینی‌ها در شاهنامه فردوسی، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه


3. رزمجو، حسین،1381، قلمرو ادبیات حماسی ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی


4. فردوسی، ابوالقاسم،1387، شاهنامه بر اساس چاپ مسکو تهران: نشر قطره


5. عربیانی نیشابوری، اشرف،1389، مشاهیر شاهنامه با رویکردی نمادین، تهران: انتشارات ترانه


6. ماسه، هانری، 1375، فردوسی و حماسه ملی، ترجمه مهدی روشن ضمیر، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز، چ دوم.


7. مختاری، محمد،1379، اسطوره زال، تهران: انتشارات توس


8. موسوی، سیدکاظم و خسروی، اشرف، 1389، پیوند خرد و اسطوره در شاهنامه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی


9. واحد دوست، مهوش،1378، نهادینه­های اساطیری در شاهنامه فردوسی، تهران

 

مجلات

1. حسینی کازرونی، سید احمد، (1394)، «تمثیل و ادبیات تمثیلی». فصل­نامۀ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر. دورۀ 7. شمارۀ 23. ص (24- 13


2. عباس زاده، فاضل و جباری، مهدی، 1394، نقش تمثیلی جیوانات در روند داستان­های شاهنامه، مقاله 6، دوره 7، شماره 26، صص 132-111