گذری بر انواع تمثیل در معارف بهاءولد

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

فاطمه حیدری ¹

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی،واحد کرج،دانشگاه آزاد اسلامی،کرج،ایران

تاریخ دریافت : 1398/12/19 تاریخ پذیرش : 1398/12/19 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: معارف, بهاءولد, انواع تمثیل‌, واقعیت ‌بنیاد و لفظی, Bahá'u' Walad, Ma'aref, factual and verbal Allegories,

چکیده مقاله :

شگرد بلاغی تمثیلاز دیرباز در میان صاحبان نظم و نثر در انتقال مفاهیم عقلی، انتزاعی و ذهنی شگردی تاثیرگذار بوده است و بهاءولد صاحب کتاب معارف نیز با بهره گیری از این عنصر تصویرساز و سایر عناصر بدیعی و بیانی، سبک نثر مرسل را به نثر شاعرانه نزدیک ساخته است. وی از انواع تمثیل های واقعیت بنیاد، لفظی، منطقی، متناقض نما و نیز تمثیل های رمزی که در حیطه ی تمثیل های داستانی و گسترده جای می گیرند و نیز تمثیل های فشرده برای انتقال حظوظ و بهره های روحانی و احوال شادناک ناشی از شهود، جهت اقناع و تعلیم مخاطبان بهره برده است. او با استفاده از هر دو نوع تمثیل فشرده و گسترده به ایضاح و نیز کتمان برخی مقاصد تعلیمی دینی، آزموده های عرفانی و تجربه درونی خود پرداخته است. در این پژوهش به شیوه ی تحلیلی-کتابخانه ای شگرد بلاغی تمثیل از منظر ساختار و کارکرد در کتاب معارف بهاءولد بررسی و کوشیده شده با ذکر نمونه هایی از انواع تمثیل اثبات کند بهاءولد از این شگرد برای زیباسازی گفتار استفاده نکرده بلکه قصد او توجیه و القای باورهای دینی و تجربیات عرفانی بوده است.

چکیده انگلیسی:

The rhetoric method of allegory has been influential among the owners of verse and prose long ago in transferring the intellectual, abstract and subjective concepet. Bahá'u' Walad, the owner of the book Ma'aref, has approximated prose style to poetical form with utilizing this illustrative element and other rethorical elements. He has used a variety of factual, verbal, logical, paradoxical and symbolic allegories which are in area of fictional and widespread allegories and compressed allegories for transferring spiritual perception and mystical circumstance which origin from intuition for persuasion and educate the audiences. He has begun with both compressed and widespread allegories to explain and deny some his religious teachings and inner mystical experiences. In this research is studied function and structure of allegory in Ma'aref and is proved by mentioning samples of the book to say Bahá'u' Walad didn’t use this rethorical element to embellish his speech but to justify and instill religious beliefs and mystical experiences.

منابع و مأخذ:

ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ، (1383)، ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻟﻬﻲﻗﻤﺸﻪ ای، تهران: چاپچانه اعتماد.

1. افلاکی، شمس­الدّین احمد، (1362)، مناقب­العارفین، تصحیح تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.


2. بهاءولد، محمدبن حسین خطیبی بلخی، (1352)، معارف، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: طهوری، چ دوم.


3. ﭘﻮرﻧﺎﻣﺪارﻳﺎن، ﺗﻘﻲ، (1364)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی-فرهنگی.


4. پورنامداریان، تقی وسید‌محسن‌حسینی‌مؤخر، (1383)، بررسی جنبه‌‌­های‌ زیباشناختی‌‌ معارف‌‌ از‌دیدگاه‌‌ ‌ صورتگرایی‌ (فرمالیسم)، فصل­نامه پژوهش­های ادبی تابستان، دوره 1، شماره 4، صص 59-82.


5. ثروتیان، بهروز، (1369­)، بیان در شعر فارسی، تهران: انتشارات برگ.


6. جابری، ناصر، (1396)، مطالعه بینامتنی تمثیل در معارف بهاءولد و مثنوی مولانا، مجله شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز، سال نهم، شماره سوم، پیاپی 33 صص 45-68.


7. جرجانی، عبدالقاهر، (1374)، اسرارالبلاغه، ترجمه جلیل تجلیل، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.


8. خوانساری، محمد، (1376)، منطق صوری، تهران: آگاه.


9. دهخدا، علی اکبر (بی تا)، مؤسسه دهخدا.


10. رضایی، احترام، (1398)، معرفی انواع تمثیل فشرده و جستجوی رد پای آن در شعر نخستین شعرای زبان فارسی، مجله شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز شماره 2، شماره دوم، پیاپی 40، سال 11، صص 122-101.


11. زرین­فکر، مژگان و مریم صالحی­نیا ومحمد جواد مهدوی، (1392)، استعاره­ی مفهومی رویش در معارف بهاء­ولد، دوفصلنامة علمی- پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال پنجم، شمارة 9، صص 172-137


12. زرین­کوب، عبدالحسین، (1372)، شعر بی دروغ شعر بی نقاب، تهران: علمی، چ هفتم


13. شبلی نعمانی، (1363)، شعر العجم، ترجمة محمد تقی فخر داعی گیلانی، تهران: دنیای کتاب.


14. شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1366)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.


15. شمس قیس رازی، (1373)، المعجم فی معاییر اشعارالعجم، به کوشش سیروس شمیسا، تهران: فردوس.


16. شمیسا، سیروس، (1378)، بیان و معانی، تهران: فردوس.


17. شمیسا، سیروس، (1376)، بیان، تهران: فردوس، چ ششم.


18. شوقی ضیف، احمد، (1383)، تاریخ و تطور علوم بلاغت، ترجمة محمد رضا ترکی، تهران: سمت.


19. طحان، احمد و سمیه پرونده، (1393)، ﺑﺮرﺳﻲآراﻳﻪ ﻫﺎی ﺑﺪﻳﻊ ﻟﻔﻈﻲ در معارف بهاءولد، فصل نامه مطالعات زبانی بلاغی، شماره دهم، سال پنجم، صص 23-48.


20. ﻓﺎﻃﻤﻲ ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ، ﺗﻘﻲ ﭘﻮرﻧﺎﻣﺪارﻳﺎن، ﻋﺒﺪاﷲ رادﻣﺮد، ﻣﻬﺪی ﭘﺮﻫﺎم، (1390)، سرچشمه‌های ﻓﻜﺮی رﻣـﺰ و ﺗـﺼﻮﻳﺮ در ﻣﻌﺎرف بهاءولد، جستارهای ادبی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد،، شماره 2، پیاپی 173، سال 44، صص 156-123.


21. فتوحی، محمود، (1383)، تمثیل، ماهیت، اقسام، کارکرد، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، دوره 12 و 13، شماره 47-49، صص 141-178.


22. مک کویین، جان، (1389)، تمثیل، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.


23. مولوی، جلال الدین محمد بلخی، (1365) مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد. الین. نیکلسون، تهران: انتشارات مولی، چ چهارم.


24. نصیرالدین طوسی، محمّد بن محمّد، (1380)، بازنگاری اساس­الاقتباس، به­کوشش مصطفی بروجردی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.


25. نودهی، کبری و طواق گلدی گلشاهی احسان الدین رضانیا، (1393)، تصویرهای کنایی در معارف بهاءولد، نشریه زیبایی شناسی ادبی، شماره 22، سال یازدهم، صص 1-14.


26. همایی، جلال الدین، (1364)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، ج 2، چ سوم، تهران: انتشارات توس.


27. هوف، گراهام، (1365)، گفتاری دربارة نقد، ترجمه نسرین پروینی، تهران: امیرکبیر.