بررسی «عقل» در «خوان الاخوان»

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

فاطمه حیدری ¹ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج)

تاریخ دریافت : 1389/05/22 تاریخ پذیرش : 1389/06/19 تاریخ انتشار : 1389/09/01

کلید واژه: emission, Creativity, عقل کلی, عقل مجرد, ابداع, انبعاث, Holistic mind, just mind,

چکیده مقاله :

ناصر بن خسرو قبادیانی بلخی، شاعر و نویسنده‌ای چیره دست و حکیم و متکلمی متفکر و استوار است. وی در آغاز جوانی به فراگیری علوم معقول و منقول همت گماشت و از قریحه‌ی خداداد خود در جهت تبلیغ اندیشه‌های دینی، مذهبی استفاده کرد. آثار منثور و منظوم او یعنی جامع الحکمتین، وجه دین، گشایش و رهایش، زادالمسافرین، خوان الاخوان و دیوان اشعار وی سرشار از بیان مسائل کلامی و فلسفی است. او در خوان الاخوان اثر منثور خود که مرکّب از صدفصل است به مباحثی نظیر عقل، نفس، ثواب، عقاب، ازل، ازلیت، قیامت، قرآن، پیامبری و ... پرداخته و از طریق احتجاج و ادله‌ی عقلی، عقاید ایمانی خود را بیان کرده است. نگارنده بر آن است تا دیدگاه ناصرخسرو را درباره‌ی عقل و مراتب و ویژگی‌های آن در این اثر با توجه به آثار منثور دیگر و دیوان اشعار وی تبیین کند.

چکیده انگلیسی:

Nasser Bin Khosrow Qobadyany Balkhi is a master poet and writer and a powerful and thoughtful thinker and theologian. In his youth, he started learning theological sciences, using his talent to promote religious ideas. His prose and verse works, Jame’ Al Hekmatain, Vajhe Din, Goshayesh O Rahayesh, Zad Al Mosaferin, Khan Al Akhavan, and his Divan, are rich in theological and philosophical points. In his prose work, Khan Al Akhavan, composed of one hundred chapters, deals with issues such as wisdom, self, reward, punishment, eternity, Resurrection, the Quran, prophethood, and so on. He has, consequently, been able, through argument and rational reasoning, to express his ideas about faith. Considering his other prose works and his Divan, the aim of this paper is to illuminate Nasser Khosrow’s point of view about wisdom and its characteristics in Khan Al Akhavan.  

منابع و مأخذ:

1-قران کریم ، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، تهران ، مهارت

2-اولیری، دلیسی (1374) انتقال علوم یونانی به عالم اسلامی، ترجمه ی احمد آرام ، چ دوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.

3-الفاخوری، حناخلیل الجر (1377) تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه ی عبدالمحمد آیتی، چ پنجم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.

4-برازش، علیرضا (1372) المعجم المفهرس لالفاظ احادیث بحار الانوار، تهران ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی .

5-راداکریشنان، سروپالی سرپرست هیأت نویسندگان (1367) تاریخ فلسفه شرق و غرب، ج دوم، ترجمه‌ی جواد یوسفیان، چ اوّل، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ اول.

6-رازی، محمد بن زکریا (1378) الدراسه التحلیلیه لکتاب الطب الروحانی، به اهتمام دکتر مهدی محقق، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

7-صفا، ذبیح الله (1371) تاریخ ادبیات در ایران، ج اول، چ دوازدهم، تهران، انتشارات فردوسی.

8- عبدالحکیم، خلیفه (1375) عرفان مولوی، ترجمه‌ی احمد محمدی و احمد میرعلایی، چ چهارم، تهران، انتشارات علمی، فرهنگی.

9-غفاری، سید محمد خالد (1380) فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق، تهران، انجمن آْثار و مفاخر فرهنگی.

10-فروزانفر، بدیع الزمان (1370) احادیث مثنوی، چ پنجم، تهران، امیرکبیر.

11-فلوطین (1366) دوره‌ی آثار فلوطین، ترجمه‌ی محمد حسن لطفی، خوارزمی.

12-فاضل، محمود(1362) معتزله، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.

13-کرمانی، حمید الدین (1953) راحة العقل، قاهره.

14-محقق، مهدی (1384) شرح سی قصیده، از ناصر خسرو ، چ اوّل، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

15-محقق ، مهدی (1382) نخستین بیست گفتار، تهران، موسسه ی مطالعات اسلامی .

16-محقق ، مهدی( 1378) هزار و پانصد یادداشت، تهران، انتشارات دانشگاه تهران ، دانشگاه مک گیل.

17-ناصرخسرو قبادیانی ، ابومعین (1363) جامع الحکمتین به اهتمام دکتر معین وهانری کربن ، تهران ، کتابخانه ی طهوری.

18- ناصر خسرو قبادیانی ، ابومعین (1940) خوان الاخوان، به اهتمام دکتر یحیی الخشاب، قاهره

19-ناصرخسرو قبادیانی ، ابومعین(1387) دیوان اشعار، به اهتمام مجتبی مینوی، مهدی محقق، چ هفتم، تهران، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

20-ناصر خسرو قبادیانی، ابومعین (1385) زاد المسافرین، چ دوم، تهران، انتشارات اساطیر.

21-ناصر خسرو قبادیانی، ابومعین (1380) گشایش و رهایش، چ اوّل، تهران، انتشارات اساطیر.

22-ناصر خسرو قبادیانی، ابومعین (1384) وجه دین، چ دوم، تهران، انتشارات اساطیر.