جست و جوی تمثیل در نسخه خطی دیوان اشعار میرزا احمد متولی باشی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

سیّد احمد حسینی کازرونی ¹ , محمدرضا ضیا ² , سیدجعفر حمیدی ³

1 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران
2 - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، بوشهر، ایران
3 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، بوشهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/09/25 تاریخ پذیرش : 1399/09/25 تاریخ انتشار : 1399/10/01

کلید واژه: فابل, fable, اسلوب معادله, Equation Style, Compact allegory, میرزا احمد متولی باشی, تمثیل فشرده, تمثیل گسترده, Mirza Ahmad Motavali Bashi, Extensive allegory,

چکیده مقاله :

یکی از انواع ادبی تمثیل است. در تاریخ ادب فارسی بسیاری از شعرا و نویسندگان تمثیل را به عنوان قالبی جهت بیان افکار و عقاید خود برگزیده‌اند. تمثیل زاییده‌ی تصویرگرایی و تصویرگرایی زاییده‌ی تخیل قوی یک شاعر یا نویسنده و حتی یک قوم و ملت است. تمثیل در زبان فارسی از نظر ساختار به دو بخش توصیفی (کوتاه یا فشرده) و روایی (گسترده) تقسیم می‌شود. تمثیل روایی بیش ترشکل داستانی دارد که شامل حکایات انسانی، حیوانی، فابل و.... است و تمثیل توصیفی در برگیرنده‌ی یک یا چند جمله است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: تشبیه تمثیلی، اسلوب معادله، کنایه و استعاره‌ی تمثیلی. در این مقاله‌ی توصیفی با واکاوی نسخه خطی دیوان اشعارمیرزا احمد متولی باشی از شعرای عصر قاجاری و دوره‌ی بازگشت ادبی، به جست و جوی انواع تمثیل روایی و توصیفی در اشعار وی پرداخته و چگونگی کاربرد و انواع هریک از تمثیل‌های به کار رفته در دیوان اشعار وی را بیان می‌کنیم.

چکیده انگلیسی:

One of the literary types is an allegory. In the history of Persian literature, many poets and writers have chosen allegory as a template to express their thoughts and ideas. The allegory born of imagery and imagery is the product of the strong imagination of a poet or writer and even of a nation. Allegory in Persian is structurally divided into two parts: descriptive (short or concise) and narrative (broad). Narrative allegory has more than one form of the story that includes human, animal, fable, etc. anecdotes, and descriptive allegory consists of one or more sentences, some of which are: allegorical simile, equation style, allegory, and allegorical metaphor. In this descriptive article, by analyzing the manuscript of Mirza Ahmad Motavali Bashi, one of the poets of the Qajar era and the period of literary return, he searches for different types of narrative and descriptive allegories in his poems and how they are used and the types of allegories used in his poetry collection. We express.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم،(1376)ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران: دارالقرآن کریم.


2. بهمنیار، احمد،(1338)، یغما، سال دوم، شماره 9 ص393.


3. تجلیل، جلیل،(1391)، معانی و بیان، تهران: نشرمرکز.


4. تقوی، محمد،(1367)، حکایت حیوانات در ادب فارسی، تهران: انتشارات روزنه.


5. جوینی، عطاملک،(1389)، تاریخ جهانگشا، با اهتمام سید شاهرخ موسویان، تهران: دستان.


6. حسینی کازرونی،سیداحمد،ضیا،محمدرضا وحمیدی،سیدجعفر،(1398)،تولیت آستانه حضرت شاه چراغ(ع)،فصلنامه فرهنگ رضوی،پذیرش زمستان1398.


7. حکیم آذر، محمد،(1390)، اسلوب معادله در غزل سعدی، فصلنامه پژوهش نامه ادبیات تعلیمی، بهار1390، سال سوم، صص163-184.


8. حمیدی، سیدجعفرو شامیان، اکبر،(1384)، سرچشمه‌های تکوین و توسعه‌ی انواع تمثیل، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ص57.


9. خسروی، حسین،(1389)، اسلوب معادله در شعر، فصلنامه شعر، بهار1389، شماره69صص62-58.


10. دهخدا، علی اکبر،(1377)، لغت نامه، ج5 تهران: دانشگاه تهران.


11. زرین کوب، عبدالحسین،(1366)، بحر در کوزه، تهران: علمی، فرهنگی.


12. شفیعی کدکنی، محمدرضا،(1375)، صورخیال در شعرفارسی، تهران: انتشارات آگاه.


13. شعاع شیرازی، میرزامحمدحسین،(1392)، تذکره‌ی شکرستان، مقدمه، تصحیح و تعلیق عبدالرسول فروتن، قم مجمع ذخائر اسلامی.


14. شمیسا، سیروس،(1386)، بیان، تهران: نشرمیترا.


15. شیری، قهرمان،(1389)، تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن. کاووش نامه، سال11شماره20، ص32.


16. طالبیان، یحیی،(77-1378)، تشبیه تمثیل در شعر منوچهری، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهیدباهنرکرمان، دوره جدید زمستان1377و بهار1378شماره4و5 صص81-72.


17. طباطبایی، محمد حسین،(1345)، تفسیر المیزان، ج 17، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، تهران:  انتشارات محمدی.


18. عبداللهی، محبوبه،(1393)، تمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی، پژوهش‌های ادبی و بلاغی، صص129-113.


19. فتوحی، محمود،(1386)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.


20. ---------،(1384)، تمثیل، ماهیت، اقسام، کارکرد، مجله دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، سال12و13شماره49-47صص177-141.


21. فسایی، میرزاحسن،(1388)، فارسنامه، ج 2، تصحیح و تحشیه منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.


22. کاشیان، حمیده،(1385)، سایت دانشنامه رشد، فابل.


23. کریمی فرد، غلامرضا،(1387)، تشبیه تمثیل در قرآن از نگاه زمخشری، نشریه ادب وزبان فارسی، دانشکده ادبیات علوم انسانی شهید باهنر، شماره23صص270-257.


24. کزازی، میرجلال الدین،(1373)، بدیع و زیباشناسی سخن پارسی، تهران: مرکز.


25. متولی باشی،میرزا احمد ،(1282 ق)، نسخه خطی دیوان اشعار، مرکز پژوهش‌های حضرت شاهچراغ(ع) شماره ثبت ۳۰.


26. مرتضایی، جواد،(1390)، تمثیل، تصویریاصنعت بدیعی؟فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، زمستان1390، شماره پیایپی 12، صص38-29.


27. همایی، جلال الدین،(1367)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: علمی، فرهنگی.