زن در مثنوی مولوی
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
نصر اله امامی
1
(استاد دانشگاه شهید چمران ـ اهواز)
کلید واژه: مولوی . زن . مرد . تصوف . هستی, mulavi, Female . Man . Sufism, hasti,
چکیده مقاله :
زن، روی دیگری از سکه هستی انسان در زمین است و هیچ رابطه خاصی میان انسان مذکر و خدا وجود ندارد تا بدان سبب مرد از زن برتر دانسته شود. در متون عرفانی فارسی ودر میان آن قشر فکری خاص که مولانا از زمره ایشان است ، زن و مرد با هم تفاوتی ندارند و حتی ما در تاریخ تصوف به زنان صوفی نیز بر خورد می کنیم که از حرمت معنوی همپای مردان برخوردار بوده اند. با این حال، سیمای زن در سنت ادبی فارسی، صرف نظر از متون غزلی و عاشقانه، چندان مقبول و مطلوب نیست و به ویژه در تمثیلات شعری، بسیار مبهم تر و سؤال برانگیزتر می شود. مولانا به عنوان شاعر و صوفی از این سنت شاعران قبل و بعد از خود مصون نبوده است و همین مسأله، انعکاس های مبهم و منفی را در شعر مولوی نسبت به زنان نشان می دهد. تصویری که مولوی از زن در تمثیل های خود به دست می دهد، برخاسته از توصیفات نمادین منفی است. در تصور او زن مظهر نفس، حرص، دارای صفات حیوانی و نفسانی ، ظاهر نگر و دارای قضاوت و داوری سطحی است . با تأمل در عمق اندیشه های مولانا و مقایسه سخنان او در مواضع مختلف، در می یابیم که این اندیشه واقعی مولانا نیست بلکه مولانا در این موارد، منعکس کننده ی تصورات مردم روزگار خود است وگرنه برخورد مولانا با زنان، لطیف و متعادل و منصفانه است.
Women are considered the second half of mankind’s existence. According to the Koran mankind is God's caliph on the earth and mankind regardless of their sex and race are equal. This caliphate is not explicitly and solely allocated to men. Moreover, there has been no exclusive relationship between God and the male creatures which the female ones might have been deprived of; there is no religious ritual and rite specified to men only and women have been exempted from. Religiously speaking there has been always emphasis on the equality of men and women. Besides, in Persian mystic and Sufi texts, men have never been considered superior to women and there have even been Sufi women who along side male Sufis attained to the highest spiritual position in the tradition among whom Rabia_al-Adawiya was the most famous. Nevertheless, we often come across disapproving images of the character of women in Persian and Sufi literature. This might have been rooted in restrictions caused not by the religious instructions but mainly in the social beliefs and opinions of the time. The reflection of these social beliefs and notions in the works of Persian poets caused some misunderstandings and misjudgments about the poets themselves. This becomes worse when these reflections are pictured in various allegorical forms. In the allegories of Rumi’s Mathnawi women are depicted in such a way that might result in some misunderstanding in the mind of the reader about the poet himself. In some of his allergies, which were influenced by the his contemporary beliefs and opinions regarding women, apparently men were often considered superior to women; in these allegories women are pictured as less intelligent than men and almost in level of children in this regard. Women are also pictured as an icon of greed, gluttony, animality, and other vile characteristics while men are regarded as the symbol of wisdom and spirituality. However, Rumi’s own conception of women is different from what we see in his allegorical poems. In his allegories, Rumi has presented a realistic picture of women of his time which does not necessarily reflect the poet’s own opinions himself. For him women as wives and mothers have an important position in the society. In this essay the poet’s true conception of women will be examined.
افلاکی ، شمس الدین محمد : مناقب العارفین ، تصحیح تحسین یازیجی ، چاپخانه انجمن تاریخ ترک ، انقره 1961.
جعفری ، محمد تقی : تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی
زرین کوب ، عبدالحسین : بحر در کوزه ، انتشارات علمی و انتشارات سخن ، تهران 1372.
گولپینارلی ، عبدالباقی : مولانا جلال الدین ، ترجمه توفیق سبحانی
مولوی ، جلال الدین محمد : مثنوی معنوی
مولوی جلال الدین محمد مولوی : فیه ما فیه ، با تصحیح و حواشی بدیع الزمان فروزانفر ، امیر کبیر تهران 1348.
نفیسی ، سعید : تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی ( 2 جلد) ، انتشارات فروغی ، تهران 1363.
The Mathnawi of Jalal ud –din Rumi , Traslated and edited , Renold Allen Nicholson, Booteh Publication , Tehran 2002.