بررسی تمثیل در دو داستان کلیله و دمنه و مرزبان‎نامه

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

هاله اژدرنژاد ¹ , احمد رضا یلمه ها ²

1 - دانشجوی دورة دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی: واحد دهاقان ـ ایران

تاریخ دریافت : 1396/02/04 تاریخ پذیرش : 1396/07/03 تاریخ انتشار : 1396/11/01

کلید واژه: تمثیل, کلیله و دمنه, Allegory, انواع تمثیل, مرزبان‎نامه, types of allegory, Calileh Va Demneh, Marzban Nameh,

چکیده مقاله :

تمثیل از انواع ارزشمند ادبی است که در ادب فارسی کاربرد دیرینه‎ای دارد؛ بنابراین هدف از پژوهش حاضر، بررسی تمثیل و انواع تمثیل آن، در چهار داستان کلیله و دمنه و مرزبان‎نامه است. داستان‎های موش و گربه و زاغ و مار از کلیله و دمنه و داستان‎های موش و مار و موش با گربه از مرزبان‎نامه است. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، نمودار بسامدی نیز رسم شده است. حاصل بررسی‎های انجام شده این است که هر سه گونۀ فابل، پارابل و اگزمپلوم در این داستان‎ها یافت شد و در این میان غلبه با اگزمپلوم بوده است. از میان انواع اگزمپلوم، مثل، ضرب‎المثل و تحریف شدۀ آن، سخنان و امور مشهور یافت شد. همچنین فابل و اگزمپلوم در کلیله و دمنه بسامد بیشتری داشته است.

چکیده انگلیسی:

Allegory is one of the essentioal litrary geners which in Persian literature has a long application, so the aim of this study was to investigate allegory and it types in the four stories of Calileh Va Demneh and Marzban Nameh. The story of “cat and mouse” and “raven and snake” of Calileh Va Demneh and “rats and snakes” and “mouse and cat” from Marzban Nameh. This study was a descriptive-analytic one, through which the frequency graph was also plotted. The results indicated that all three types of Fable, Parabl and Exemplum are available in the stories and exemplum had the highest frequency. Variant type of exemplum, like, proverb and its distorted versions were also available. The frequency of exemplum and fable was high in Calileh Va Demneh.

منابع و مأخذ:

1. ابن اثیر. (1960 م =1380 ه). المثل السائر فی ادب الکاتب و الشاعر. قاهره: مطبعه نهضه مصر.


2. الخطیب التبریزی، جلال‌الدین محمد بن عبدالرحمن. (2003 م). ایضاح فی علوم البلاغه. جلد 3. التحقیق ابراهیم شمس الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه.


3. پورنامداریان، تقی. (1383). رمز وداستانهای رمزی درادب فارسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.


4. تراویک، باکنر. (1373). تاریخ ادبیات جهان. ترجمه عربعلی رضایی. تهران: انتشارات فروزان.


5. تقوى، محمد. (1376). حکایت‌های حیوانات در ادب فارسى. تهران: انتشارات روزنه.


6. جرجانی، عبدالقاهربن عبدالرحمان (1954). اسرار البلاغة. استانبول: چاپ هلموت ریتر.


7. دهخدا، علی‎اکبر. (1377). لغت‌نامه/ دوره کامل (15 جلدی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چ دوم از دوره جدید.


8. ذوالفقاری، حسن. (1388). فرهنگ بزرگ ضرب‎المثل‎های ایرانی، تهران: انتشارات معین.


9. رازی، شمس الدین. (1369). المعجم فی معاییر اشعار العجم. تهران: امیرکبیر.


10. شفیعى کدکنى، محمدرضا. (1350). صور خیال در شعر فارسى. تهران: انتشارات نیل.


11. شمیسا. سیروس. (1373). معانی و بیان. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور. چ چهارم.


12. ........................ (1387). انواع ادبی. تهران: میترا.


13. صفا، ذبیح‎الله. (1353). مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.


14. عبداللّهی، منیژه. (1381). فرهنگ‎نامه جانوران در ادب فارسی، تهران: نشر پژوهنده.


15. فتوحی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.


16. فیروزآبادی، محمدبن یعقوب (1412/ 1991). القاموس المحیط. بیروت.


17. کاشفی سبزواری، میرزا حسن. (1369). بدایع الافکار فی صنایع الاشعار. تصحیح میرجلال‎الدین کزازی. تهران: مرکز.


18. محمدقاسمی، حمید. (1388). تمثیلات قرآن و جلوه‌های تربیتی آن. تهران: انتشارات‌ امیر‌کبیر.


19. نصرالله منشی، ابوالمعالی. (392). کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.


20. همایی، جلال‎الدین. (1370). فنون بلاغت و صناعت ادبی. تهران: هما.


21. وراوینی، سعدالدین. (1375). مرزبان‎نامه. تهران: انتشارات کتابخانۀ صدر تهران.

1. اژدرنژاد، ‎هاله و یلمه‎ها، احمدرضا. (1395). تمثیل و کاربرد گونه‎های آن در مخزن‎الاسرار نظامی، فصل‏نامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد واحد بوشهر. شمارۀ پیاپی 27، بهار، 119-138.


2. فتوحی، محمود. (1384). تمثیل، ماهیت، اقسام، کارکرد. مجله دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلّم تهران، سال 12 و 13، شمارة 47 ـ 49.


3. گیبل، جان و ویلر، چارلز. (1374). کتاب مقدس به منزله اثری ادبی. ترجمۀ حسین پاینده، مجله ارغنون، بهار و تابستان، شماره 5 و 6، 335-392.


4. ملایی، غلامحسین. (1383). تمثیل در ادبیّات ایران و جهان. مجله رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 70، 56-59.