تمثیل انسان کامل در داستان جاناتان مرغ دریایی (اثر ریچارد باخ) با تکیه بر متون عرفانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

ساره تربیت ¹ (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بین المللی خرمشهر-خلیج فارس، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمشهر، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/12/22 تاریخ پذیرش : 1399/12/22 تاریخ انتشار : 1400/01/01

کلید واژه: انسان کامل, تمثیل, the perfect man, allegory, جاناتان مرغ دریایی, ریچارد باخ, Jonathan Livingston Seagull, Richard Bach, عرفان اسلامی و ایرانی, Iranian and Islamic mysticism,

چکیده مقاله :

یکی از روش های مرسوم در ادبیات جهان، استفاده از رمز و تمثیل، جهت بلاغت متن و غنای مفهوم است. داستان جاناتان، مرغ دریایی، از مهم ترین داستان های تمثیلی ادبیات غرب است که وجوه مشترک زیادی با عرفان اسلامی-ایرانی دارد. مفهوم انسان کامل که در منظومه‌ها و شعر پارسی در قالب تمثیل بیان شده، تصویری از تعالی ذات و روح انسان به واسطه ی هماهنگی با نور حقیقی و انزوا از تعلقات دنیوی را بیان کرده است. در داستان جاناتان نیز، این مرغ دریایی، به شیوه هایی مشابه با عرفان اسلامی به حقیقت و مقام انسان کامل می‌رسد. در این پژوهش با شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی جهت به بررسی اهداف این سؤال که وجوه اشتراک داستان جاناتان، مرغ دریایی و مفهوم انسان کامل در عرفان اسلامی چیست؟ پرداخته شد. ضرورت انجام پژوهش به شناخت ریشه‌های مشترک فکری بشر منحصر نمی‌شود؛ بلکه پژوهش های تطبیقی به گسترش دامنه‌ی شناخت متون ادبی و تأویلی در راستای شناخت نفوذ مفهوم انسان کامل و سفر عرفانی به فرهنگ های همجوار ختم می‌شود.

چکیده انگلیسی:

One of the common methods in world literature is the use of code and allegory to rhetoric the text and the richness of the concept. The story of Jonathan, the seagull, is one of the most important allegorical stories in Western literature that has much in common with Iranian Islamic mysticism. The concept of the perfect man, which is expressed in the form of allegory in Persian poetry and poems, expresses the image of the transcendence of human nature and soul through harmony with true light and isolation from worldly belongings. In Jonathan's story, this seagull reaches the truth and the status of a perfect human being in similar ways to Islamic mysticism. In this research, the common aspects of these two categories have been studied in a descriptive-analytical manner. The need for research is not limited to recognizing the common roots of human thought; Comparative research leads to the expansion of the scope of knowledge of literary and interpretive texts and in order to recognize the influence of the concept of the perfect man and mystical journey to neighboring cultures.

منابع و مأخذ:

(1366). فتوحات مکیه، بیروت: دارصادر.

ابن عربی، محیی الدین (11404). فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق ابوالعلاء عفیفی، تهران: الزهراء.

آملی، حیدربن علی (1378). جامع الاسرار و منبع الانوار، با تصحیحات و دو مقدمه هنری کربن، عثمان اسماعیل یحیی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

باخ، ریچارد، (1376)، اوهام. ترجمه سپیده عندلیب. تهران: نشر نیلوفر، چ دوم.

باخ، ریچارد، (1387)، جاناتان مرغ دریایی. ترجمه لادن جهانسوز. تهران: نشر بهجت، چ سیزدهم.

باخ، ریچارد، (1388)، یادداشت‌های مرد فرزانه. ترجمه لیلا هدایت پور. تهران: نشر مثلث، چ ششم

پارسا، محمد بن محمد. (1366). شرح فصوص الحکم. تصحیح جلیل مسگر نژاد. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

پورنامداریان، تقی، (1375)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

تقوی، محمد، (1376)، حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی. تهران: روزنه.

جامی، عبد الرحمن بن احمد (1356) دیوان، مقدمه و تصحیح اعلا خان افصح زاد، تهران: مرکز مطالعات ایرانی، دفتر نشر میراث مکتوب.

جهانگیری، محسن ((1376) محیی الدین عربی چهره‌ی برجسته عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران

حمیدی، سیدجعفر، شامیان، اکبر، (1384)، سرچشمه‌های تکوین و توسعه انواع تمثیل. نشریه دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه تبریز. سال 48، شماره 179. ص 107-75

رضایی، لیلا، جاهدجاه، عباس، (1395)، تحلیل کارکرد تمثیل داستانی در پیرنگ داستان کوتاه. فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 42، ص 85-61

سنایی، مجدودبن آدم (1383). حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، تهران: دانشگاه تهران.

سنایی، مجدودبن آدم (1385) دیوان، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، {تهران}: سنایی.

شاه نعمت الله ولی (1382). دیوان، تهران: علم.

عبدالهی، محبوبه، (1393)، تمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی. پژوهش‌های ادبی و بلاغی، دوره 2، شماره 2-شماره پیاپی 6، ص 129-113

عطار، محمد بن ابراهیم (1373). مصیبت نامه، به اهتمام و تصحیح عبدالوهاب نورانی وصال، تهران: زوار.

عطار، محمد بن ابراهیم (1383) اسرارنامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

عطار، محمد بن ابراهیم، (1333)، دیوان، قم: پژواک ادب و اندیشه.

فردوسی، ابوالقاسم (1387). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

قشیری، (1345). رساله قشیریه، مترجم ابو علی حسن بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.

قیصرى، علامه داوود (1375) شرح فصوص الحکم لابن العربى، تحقیق و تصحیح مرحوم سید جلال الدین آشتیانى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.

کوپا، فاطمه، حجازی، بهجت السادات، غضنفری مقدم، صالحه، (1389). از منطق الطیر عطار تا جاناتان مرغ دریایی ریچارد باخ. جستارهای ادبی، شماره 17، پاییز 1386، ص 70_49.

مولوی، جلال الدین (1383)، مثنوی معنوی، تصحیح، مقدمه و کشف الابیات از قوام الدین خرمشاهی، تهران: دوستان. میرصادقی، میمنت، (1388)، واژه‌نامه هنر شاعری. چ چهارم، تهران: کتاب مهناز.

مولوی، جلال الدین بلخی. (1386) مثنوی معنوی تهران: نشر فراروی.

نجم رازی، عبدالله بن محمد (1387). مرصاد العباد، تهران: علمی و فرهنگی.

نجومیان، علی.7 دی 1394. جاناتان مرغ دریایی، نماد نگاه آمریکایی به عرفان شرق.

نسفی، عزیز بن محمد (1389). الانسان الکامل، تهران: طهوری، انجمن ایران شناسی فرانسه در تهران.

https://mehrnews.com/news/3011629

Herman,David;Jahn,Manfred and Ryan, Marie-laure (Eds); Rutledge Enecyclopedia

of Narrative Theory; London and New York: Ro