تحوّلات و ویژگیهای شعر عصر مشروطه
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
سید احمد حسینی کازرونی
1
(استاد زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد بوشهر)
کلید واژه: modernism, Constitution, مشروطیت, Patriotism, شکوه و شکایت, وطن‌خواهی, تجدّدطلبی, قالب‌های شعری, complaint and grumble, poetical frames,
چکیده مقاله :
تحوّلات و ویژگیهای شعر در عصر مشروطیت در چند زمینه از جمله در موضوع و مضمون تفکّر و اندیشه، سادگی و روانی، توجّه به زبان مردم و عوامانه‌ها، آشنا زدایی و توجّه به باستان‌گرایی، بهره‌مندی از واژه‌ها و ترکیبات بیگانه، عنایت به ساختار شکنی و دگرگونی در قالب‌های شعری صورت پذیرفت. مضامین و مفاهیم اصلی شعر مشروطه بر پایه و نمایه‌های مردم گرایی و وطن دوستی، آزادی خواهی و سلطه ستیزی استوار و هموار گردید. شعر فارسی در این دوره از تقلید مضامین پیشینیان روی برگرداند و از حوزة مدح و ستایش مستکبران حکومت‌ها و درباریان، خارج شد و رهایی یافت. در نهایت، این دگرگونی‌ها که متأثّر از تغییرات جغرافیایی سیاسی در منطقه بود، منجر به تغییر ماهیت‌های شعری در عصر مشروطه گردید.
Developments and characteristics of poetry during Constitutional (Revolution) era have been realized in several fields including in subject and content, thought and idea, plainness and fluency, paying attention to vernacular language and folklore, xenophilia and tendency toward classicism, enjoying foreign terms and lexicons, notice to taboos and developments within poetical frames. The main contents and concepts of poetry in Constitutional Era have been established on the bases and icons of nationalism and patriotism, freedom- seeking and fighting against hegemony. During this period, Persian poetry repudiated from imitation of predecessors’ contents and exited and released from praising of arrogant rulers. Eventually, such developments which have been influenced by geopolitical variation in this region led to poetical transformations at the age of Constitution.
1- آدمیت، فریدون، (1357)، اندیشه‌های میرزاآقاخان کرمانی، چ دوم، تهران، پیام.
2- آرین‌پور، دکتر یحیی، (1351)، از صبا تا نیما، ج 2، تهران، کتاب‌های جیبی.
3- امین، دکتر محمّد، (1384)، ادبیات معاصر ایران، تهران، دایرة المعارف ایران.
4- انسانی، شهلا، (1378).
5- براهنی، دکتر رضا، (1363)، تاریخ مذکر، تهران، نشر اوّل.
6- ــــــــــــــــ، (1371)، طلا در مس، 3 ج، تهران، ناشر: مؤلّف.
7- ــــــــــــــــ، (1371)، طلا در مس، ج اوّل، چ اوّل، تهران، مؤلّف.
8- بهار، محمّدتقی، (1368)، دیوان اشعار، تهران، توس.
9- ــــــــــــــ، (1380)، دیوان اشعار، تهران، توس.
10- بهنام، جمشید، بی‌تا.
11- حافظ، خواجه محمّد، (1384)، تصحیح دکتر قاسم غنی و علّامه قزوینی، چ نهم، تهران، زوّار.
12- حدّاد عادل، دکتر غلام‌علی، (1380)، دانش‌نامة جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
13- ــــــــــ، دکتر غلام‌علی، بی‌تا، ناسیونالیسم و اسلام، تهران، بی‌نا.
14- رزمجو، دکتر حسین، 1366، ج 1، شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاق اسلامی، تهران، قدس رضوی.
15- شفیعی کدکنی، دکتر محمّدرضا (1359)، ج اوّل.
16- عارف قزوینی، (1368)، چ دوم، سیّدهادی حائری، تهران، جاویدان.
17- ــــــــــــ، (1368)، سیّدهادی حائری، دیوان شعر، چ دوم، تهران، جاویدان.
18- عشقی، میرزاده، (1342)، کلّیات مصوّر، تهران، امیرکبیر.
19- ـــــــــــــ، (1374)، محمّدعلی سپانلو، تهران، روایت.
20- فرّخی یزدی، (1369)، به اهتمام حسین مکّی،دیوان، چ نهم، تهران، امیرکبیر.
21- ــــــــــــ، (1378)، گزیدة دیوان فرخی یزدی، دکتر سیّد احمد حسینی کازرونی، تهران، ارمغان.
22- ــــــــــــ، ابراهیم، (1380)، دیوان به کوشش حسین مسرّت، تهران، قطره.
23- گیلانی، اشرف (نسیم شمال)، (1370)، کلیات اشعار، تهران، بی‌نا.
24- ــــــــــــــــــــــــــ، (1363)، جاودانه سیّد اشرف الدّین گیلانی، به کوشش حسین ثمینی، تهران، فرزان.
25- مؤمنی، محمّد باقر، (1357)، ادبیات مشروطه، تهران، گلشایی.
26- محجوب، دکتر محمّدجعفر، (1353)، تحقیق در آثار و افکار اشعار ایرج میرزا، چ سوم، تهران، اندیشه.
27- معین، دکتر محمّد، (1325)، به نقل از امین، 1384.
28- نظامی گنجوی، (1313)، به اهتمام وحید دستگردی، کلّیات خمسه، (لیلی و مجنون، خسرو و شیرین) تهران، زرّین.