واکاوی جایگاه ابزار تمثیل در شکل‌دهی به اشعار اخوان ثالث و سهیل محمودی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

مرجان علی اکبرزاده زهتاب ^{1 *} , آمنه قارلقی ²

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین- پیشوا، ایران.
2 - دانشجوي دکتری، گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشكده‌ی ادبیات و علوم انساني، دانشگاه آزاد اسلامي واحد ورامين- پيشوا، ايران.

تاریخ دریافت : 1403/06/04 تاریخ پذیرش : 1403/10/26 تاریخ انتشار : 1403/10/26

کلید واژه: تمثیل, اخوان ثالث, سهیل محمودی. ,

چکیده مقاله :

صنعت ادبی تمثیل ابزاری برای تبیین زبان شعر است و می‌تواند جنبه‌ی رمزی نیز بیابد. مسئله‌ی اصلی این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی و به صورت کتاب‌خانه‌ای صورت گرفته، بررسی جایگاه تمثیل در اشعار اخوان ثالث و سهیل محمودی است و این‌که هر دو شاعر به چه شکل از تمثیل در شعر خود بهره گرفته‌ا‌ند. اهمیت این پژوهش به‌جهت ارزش و اهمیت صنعت تمثیل به‌عنوان زبانی شعری و نیز جایگاه ارزشمند دو شاعر در ادب معاصر است. پرسش اصلی آن است که اخوان ثالث و محمودی در مقایسه با یک‌دیگر چگونه از تُمثیل بهره جسته‌اند؟ فرضیه آن است که گرچه اخوان و محمودی هردو تمثیل را در اشعار خود به کار برده‌اند اما مسلما چگونگی کاربرد ایشان نسبت به یک‌دیگر دارای وجوهی از تفاوت و شباهت است. هدف این پژوهش شناخت چگونگی کاربرد تمثیل در شعر دو شاعر مورد نظر و ضرورت انجام تحقیق آن است که به‌جهت کاربرد بسیار تمثیل توسط هردو شاعر، این پژوهش موجب درک ژرف‌تر خواننده از شعر این‌دو شاعر معاصر خواهد شد. برخی از یافته‌های تحقیق؛ زبردستی اخوان در سرایش تمثیلات توصیفی و روایی، محتوا و فضای تمثیلات اخوان؛ بسیار محزون، سیاسی- اجتماعی و ملی‌گرایانه و محتوا و فضای تمثیلات محمودی؛ آیینی، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، عشق و سیاسی- اجتماعی، ساختار تمثیلات اخوان و محمودی در هردو محور افقی و عمودی، از نظر چگونگی وضوح تمثیل‌ها؛ تمثیلات اخوان اغلب رمزگونه و به‌ندرت تمثیل گویا اما تمثیلات محمودی بیش‌تر تمثیل گویا و واضح و به‌ندرت رمزگونه و دیریاب است.

چکیده انگلیسی:

The literary device of allegory serves as a tool for elucidating the language of poetry and can also acquire symbolic dimensions. The primary issue of this research, conducted using a descriptive-analytical method and based on library resources, is to examine the role of allegory in the poetry of Akhavan Sales and Soheil Mahmoudi, and how both poets have utilized allegory in their works. The significance of this research lies in the value of allegory as a poetic language and the esteemed position of both poets in contemporary literature. The main question is how Akhavan Sales and Mahmoudi have employed allegory in comparison to each other. The hypothesis posits that while both poets use allegory in their poetry, the manner of their application exhibits both similarities and differences. The objective of this study is to understand the application of allegory in the poetry of the two selected poets. The necessity of this research is due to the extensive use of allegory by both poets, which will deepen the reader's understanding of their poetry. Some findings of the research include Akhavan’s skill in descriptive and narrative allegories, with themes that are often melancholic, socio-political, and nationalistic, whereas Mahmoudi’s allegories are more religious, centered on the Islamic Revolution, Sacred Defense, love, and socio-political issues. In terms of structure, both poets employ allegories on both horizontal and vertical axes. Regarding the clarity of the allegories, Akhavan’s are often symbolic and rarely explicit, while Mahmoudi’s are generally more explicit and rarely cryptic.

منابع و مأخذ:

- قرآن کریم، ترجمه‌‌ی مهدی الهی قمشه‌ای. #
- آقاحسینی، حسین، (1394). نگاهی تحلیلی به علم بیان، چ اول، تهران: سمت.#
- اخوان ثالث، مهدی، (1387). آخر شاهنامه، چ بیستم، تهران: زمستان.#
- ----------------- (1391). ارغنون، چ هجدهم، تهران: زمستان. #
- ----------------- (1376). تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم، چ پنجم، تهران: مروارید.#
- ----------------- (1386). زمستان، چ بیست و چهارم، تهران: زمستان.#
- پاکدل، مسعود؛ سعیدی‌مهر، حاتم، (1400). «بررسی و تحلیل دوبیتی‌های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در شعر علیرضا قزوه، سهیل محمودی و اکبر بهداروند»، دوفصلنامه ادبیات دفاع مقدس، دانشگاه شاهد، دوره 5، شماره‌ی ۱. بهار و تابستان، 167- 185.#
- حسینی کازرونی، سیّداحمد؛ کیانی، یعقوب، (1394). «بررسی پنج سروده‌ی تمثیلی و روایی مهدی اخوان ثالث در مجموعه‌ی از این اوستا»، فصل‌نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، شماره‌ی 24، دوره‌ی 7 تابستان. 13-28.#
- خطیبی، احمد، (1396). درآمدی بر تمثیل در ادبیات، چ اول، تهران: زوار. #
- درفشه، لعیا، (1380). «هنر بزرگ ادبیات دینی فرمگرایی براساس قرآن است»، مصاحبه با سهیل محمودی، دوهفته‌نامه گلستان قرآن. شماره‌ی 108 بهمن. 28- 29.#
- دستغیب، عبدالعلی، (1373). نگاهی به مهدی اخوان ثالث، چ دوم، تهران، مروارید.#
- سعدی شیرازی، مصلح‌بن عبدالله، (1383). متن کامل دیوان سعدی. به کوشش: مظاهر مصفّا. چ اول، تهران: روزنه.#
- شفيعي كدكني، محمدرضا، (1391). موسيقي شعر، چ هفتم، تهران: آگاه.#
- عالی‌وند، مهران، (1396). «بررسی تمثیل‌های حماسی و اسطوره‌ای در سروده‌های نیمایی مهدی اخوان ثالث، (م. امید)»، فصل‌نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، شماره‌ی 33. 69-85. #
- علی‌اکبرزاده زهتاب، مرجان؛ مهری مالفجانی، طاهره، (1402). «مقایسه‌ی تطبیقی کارکرد تمثیل حیوانات در کلیله و دمنه، مرزبان‌نامه و سندبادنامه»، فصل‌نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، شماره‌ی 58، دوره‌ی 15 زمستان. 71-91.#
- فولادی سپهر، راضیه، (1397). «بررسی درون‌مایه‌ی شعرهاي کوتاه سهیل محمودي با تکیه بر هایکو و سنریو در سه دفتر: رؤیاي درخت، ریشه‌داراست؛ بهار، ادامه‌ی پیراهن توست؛ حالا، هردو تنهاییم»، فصل‌نامه‌ی مطالعات ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال هفدهم، شماره‌ی 33، بهارو تابستان. 233-250.#
- قبادی، علیرضا؛ پوررجبی، میلاد، (1399). «تعهد اجتماعی شاعران معاصر با رویکرد اصالح جامعه )مطالعه مورد پژوهانه: اشعار اجتماعی مهدی اخوان ثالث(»، فصل‌نامه ادبیات فارسی، دوره16، شماره‌ی 24 زمستان. 20-34.#
- كاخي، مرتضي، (1370). باغ بي‌برگي (یادنامه‌ی اخوان ثالث)، چ اول، تهران: آگاه.#
- کزازی، جلال‌الدین (۱۳۹۱). زیباشناسی سخن پارسی: معانی (ج 2)، چ نهم، تهران: مرکز.#
- محمودی، سهیل، (1388). بهار ادامه‌ی پیراهن توست. دفتردوم، چ اول. تهران: ثالث.#
- --------------- (1389). حالا هردو تنهاییم. دفتر سوم. چ اول.تهران: ثالث.#
- --------------- (1383). خانه هنوز سیاه است، چ دوم، تهران: نوین. #
- --------------- (1382). دریا در غدیر، چ اول، تهران: نگاه. #
- --------------- (1380). عشق ناتمام: مجموعه غزل، چ اول، تهران: سیمرغ.#
- مطوری، نازنین و پاکدل، مسعود، (1398)، «نگاهی به تمثیل در شعر نیما، اخوان و سهراب»، فصل‌نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، شماره‌ی 40. 8 – 28. #
- میدانی، احمدبن محمد، (1394). مجمع الامثال: همراه با معادل فارسی، ترجمه مصطفی تراویده، چ اول، تبریز: عصر زندگی. #
- نجاریان، محمدرضا، (1392). شرح دشواری‌های مقامات حریری، چ اول، یزد: دانشگاه یزد. #
- الهاشمی، احمد، (1923). جواهرالادب، المجلد 1، الطبعة الثالثة، القاهرة: المقتطف و المقطم.#