بررسی ژنوتیپ‌های مختلف برنج با استفاده از تجزیه و تحلیل چند متغیره

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

احمد مجیدی مهر ¹ (باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران)
حنانه خوش چهره ² (دانش ­آموخته کارشناسی ارشد، رشته اصلاح ­نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج)

تاریخ دریافت : 1394/07/21 تاریخ پذیرش : 1394/10/15 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: برنج, تجزیه خوشه‌ای, تجزیه به عامل‌ها و همبستگی,

چکیده مقاله :

برنج غذای اصلی بیش از نیمی از مردم دنیا را تأمین می‌کند و در بخش عظیمی از قاره آسیا تأمین‌کننده بیش از 80 درصد کالری و 75 درصد پروتئین مصرفی مردم است. یکی از روش‌های افزیش محصول، استفاده از فنون به‌نژادی است؛ و از جمله ابزار مهم به‌نژادگران گزینش است. از این‌رو اطلاع از تنوع ژنتیکی و گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها به منظور انتخاب والدین مناسب جهت تلاقی‌هایی که ممکن است نوترکیبی‌های جدید ژنی ایجاد نمایند، در پروژه‌های اصلاحی ضرروری است. بدین‌منظور 10 ژنوتیپ برنج ایرانی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ‌های مورد آزمایش از لحاظ صفات کلروفیل، سطح برگ، طول برگ پرچم، وزن صد دانه، طول و عرض دانه و عملکرد دانه اختلاف معنی‌دار وجود داشته است. بررسی همبستگی نشان داد که بین عملکرد دانه با صفات کلروفیل، سطح برگ، طول خوشه رابطه مثبت و معنی‌دار وجود دارد. نتایج حاصل از تجزیه به عامل‌ها به روش واریماکس پنج عامل پنهانی را شناسایی نمود که جمعاً 75/86 درصد از تنوع کل را توجیه کردند. دسته‌بندی ژنوتیپ‌ها با استفاده از تجزیه خوشه‌ای به روش حداقل واریانس وارد، ژنوتیپ‌های را در فاصله اقلیدسی 16 در 3 کلاس مختلف گروه‌بندی نمود. با توجه به نتایج حاصله از این پژوهش، می‌توان برای ایجاد ژنوتیپ‌های پاکوتاه، زودرس با عملکرد بالا از ژنوتیپ‌های کلاستر 1 و 2 به عنوان والدین مناسب در تلاقی‌ها استفاده نمود.

چکیده انگلیسی:

Rice is the staple main food more than half the world's supply and in large part from Asia Continent suppler more than 80 percent of calories, and 75 percent protein, consumption people. One way of increasing production, using than techniques plant breeding, and from tool important is selection plant breeding. So advice from genetic diversity and classification of genotypes to scope select parents suitable course may be recombination new genes in necessary breeding projects. So 10 rice genotypes Iranians was used at the Research and Natural Resources kohgiloyeh and boyer -Ahmad. Analysis of variance showed that the between genotypes experimental from course traits chlorophyll, leaf area, leaf length, 100-grain weight, length and width grain and grain yield of a significant difference existed. Study the correlation showed that between grain yield and with chlorophyll, leaf area, length panicle relationship positive and is significant. Result Analysis of factor to method varimax method identifies five factors that together explained 86.75 percent of the total variation. Classification genotypes with using cluster analysis to the minimum variance method, Genotypes Euclidean distance 16 in the groping three different classes. With the results of this research can for be set to generate genotypes short, early high-yield from cluster of genotypes 1 and 2 as suitable parental crossing used.

منابع و مأخذ:

آقایی، ک. 1389. ارزیابی تنوع ژنتیکی ارقام برنج با استفاده از صفات مورفولوژیکی و ذخیره­سازی داده دانه با الکترفوز. پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات­. دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی.
آمارنامه کشاورزی. 1389. گزارش سالیانه. انتشارات وزارت جهاد کشاورزی.
آلاقلی­پور، م و م.­س. محمد صالحی. 1382. تجزیه عاملی و ارتباط آن در ژنوتیپ­های مختلف برنج. مجله نهال و بذر. صفحه­های 76 تا 86.
اشکانی، ج. ه. پاک­نیت و و. قطبی. 1383. بررسی صفات در واکنش عملکرد گلرنگ بهاره (Carthamus tinctoriusL.) با استفاده از آنالیز عامل ژنتیکی. هشتمین چکیده کنفرانس علوم زراعی ایران. دانشگاه گیلان. رشت. ایران. صفحه 8.
امیری، م. ا.، م. شهید و س.­ه. دوخانی. 1380. استفاده از عکس فاز مایع کروموتوگرافی با قابلیت بالا جهت مطالعه تنوع ژنتیکی در گندم. مجله علوم و تکنولوژی در کشاورزی و منابع طبیعی. 3 : 41 تا 60.
بخشی­پور، س. ع. گزانچیان، ع. محدثی، ح. رحیم­سروش­ و م. نصیری. 1391. بررسی همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی بین عملکرد دانه دانه و صفات مهم زراعی در لاین­های امید بخش برنج. نشریه زراعت. 97: 90-83.
ترنگ ع. ­ر. م. فروزانفر و م. صالحی­فر. 1391. تجزیه دای آلل برای صفات کمی و کیفی در برنج. موسئسه تحقیقات برنج. 225 صفحه.
جمشید­مقدم، م.، س. پورده و ه. همت­زاده، 1385. بررسی ژرم­پلاسم گلرنگ تحت کمبود باران. چکیده نهمین کنفرانس علوم کشاورزی. دانشکده ابوریحان. دانشگاه تهران.
حیدری، ب. ق. ا. سعیدی و ب. ا. سید طباطبائی. 1386. تجزیه به عامل­ها برای صفات کمی و بررسی ضرایب مسیر برای عملکرد دانه در گندم. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 42: 143-135.
ربیعی،­ ب. م. رحیمی. 1388. ارزیابی روشهای گروه­بندی ژنوتیپ­های کلزا با استفاده تجزیه کلاستر و تابع تشخیص فیشر. مجله علوم و تکنولوژی کشاورزی و منابع طبیعی. جلد 13، شماره 47: 542-529.
زکی­نژاد، ک. ه. 1387. بررسی تنوع ژنتیکی و ارتباط صفات مختلف بین عملکرد دانه در ژنوتیپ­های گندم نان با استفاده از روشهای آماری چند متغیره. مجله علوم زراعی ایران. جلد 12، شماره 1: صفحه 18 -30.
رحیم سروش­زاده، ح. م. مصباح، ع. ه. حسین­زاده و ر. بزرگی­پور. بررسی تنوع ژنتیکی و فنوتیپی و تجزیه خوشه­ای برای صفات کمی و کیفی برنج. مجله نهال و بذر. 20(2): 18-167.
زینلی­نژاد، ک. ­ه. 1379. بررسی تنوع­ ژنتیکی ژرم­پلاسم برنج بر روی صفات مورفولوژیکی با مارکر. (RAPD) پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح­نباتات. دانشگاه صنعتی اصفهان.
قربانی، ه. ر.، ه­. ا. سمیع­زاده، ب. ربیعی و م. آلاقلی­پور. 1390. گروه­بندی ژنوتیپ­های مختلف برنج با استفاده از تجزیه به عامل­ها و تجزیه کلاستر. مجله تولیدات کشاورزی پایدار. جلد 21، شماره 3: 104-94.
مجیدی­مهر، ا. ر. امیری­فهلیانی، ا. معصومی­اصل. 1393. بررسی صفات بیوشیمایی و شیمیایی ژنوتیپ­های مختلف برنج تحت تنش شوری. مجله تحقیقات غلات. 4(1): 58-45.
Beheshtizadeh, H., A. H. Resaaie, A. M. Resaaie and A. Ghandi. 2013. Genetic variability assessment in bread wheat (Triticum aestivumL.) cultivars using multivariate statistical analysis. Int. J. Farm. Allied Sci. 2(16):520-523.
Gurtin, W. H., and J. P. Bailey. 1982. Introduction to modern Factor Analysis. Edwards Brothers Inc. Michigan 405 P.
Jensen, N. F., 1988. Plant breeding methodology, Cornell University. New York. John Wiley.
Jonson, R. A., andD.W. Wichem. 2007. Applied multivariate statistical analysis. 4^th ed. Prentice HallInternational, inc.­,NewJersy.
IRRI 2002. Standard evaluation system for rice (SES). International Rice Research Institute, 54 p.
StatGraphics. 2012. Statistical analysis and data visualization system (revised version). Stat Point Technologies, Incorporation.