تغذیه فرادقیق: گذر از تعاملات دو گانه رژیم غذا-میکروبیوم به سوی میکروبیومیکس شخصی‌سازی‌شده
محورهای موضوعی :احمد غلامی 1 * , علیرضا ابراهیمی نژاد 2 *
1 - مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
2 - مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
کلید واژه: تغذیه فرادقیق, میکروبیومیکس, رژیم غذا, میکروبیوم, تعدیل میکروبیوم,
چکیده مقاله :
میکروبیوم روده انسان به‌عنوان یک اکوسیستم پویا و چند-گونه‌ای نقش محوری در تنظیم و پایداری متابولیک، ایمنی و سلامت عمومی ایفا می‌کند. در این نوشتار، تأثیر رژیم‌های غذایی مختلف از جمله رژیم مدیترانه‌ای، پُرفیبر، گیاه‌خواری، پُرپروتئین، کتوژنیک و غربی بر ترکیب، عملکرد و تنوع میکروبیوتای روده بررسی شد. روش پژوهش شامل جستجوی مقالات در پایگاه‌های PubMed/MEDLINE، Google Scholar، Web of Science، EMBASE، ISC و SID تا ژوئن ۲۰۲۵ با کلیدواژه‌های مرتبط فارسی و انگلیسی بود. نتایج نشان داد که الگوهای غذایی غنی از فیبر و پلی‌فنول موجب افزایش تولید اسیدهای چرب کوتاه‌زنجیر (SCFA)، تعدیل پاسخ‌های ایمنی و بهبود نشانگرهای متابولیک می‌شوند، در حالی که رژیم غربی و پُرپروتئین با کاهش تنوع میکروبی و افزایش محصولات سمی مانند TMAO و سولفید هیدروژن مرتبط است. رژیم مدیترانه‌ای و نسخه ارتقاءیافته آن، رژیم سبز، بیشترین تأثیر مثبت را بر افزایش گونه‌های ضدالتهابی (مانند Faecalibacterium prausnitzii) و تقویت مسیرهای تخمیری SCFA داشتند. همچنین پیشرفت‌های تکنولوژیک در توالی‌یابی متاژنومیک و مدل‌سازی متابولیک امکان شناخت عمیق‌تر سازوکارهای غذایی-میکروبیومی را فراهم کرده است. در پایان، چشم‌انداز توسعه «پروبیوتیک‌های نسل آینده» با پتانسیل تشخیصی-درمانی همزمان و مداخلات تغذیه‌ای فرادقیق برای مدیریت فردمحور تعاملات غذا-میکروبیوم تبیین شد. این نوشتار زیرساخت علمی لازم برای تدوین توصیه‌های غذایی عملی و طراحی مداخلات تغذیه‌ای هدفمند را با درنظر گرفتن الگوی میکروبیومیکس به منظور پیشگیری و درمان بیماری‌ها ارائه می‌دهد.