بازتاب اسطوره آفرینش آیین زروانی در داستان اکوان دیو

محورهای موضوعی : اسطوره

علیرضا شعبانلو ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1391/01/01

کلید واژه: رستم, اکوان, زروان, اسطوره آفرینش, آیین مزدایی,

چکیده مقاله :

داستانِ جنگ رستم با اکوان دیو، یکی از حماسه‌های بسیار رازناک و خِردآشوبِ شاهنامه است که فردوسی با آگاهی کامل از این امر، نخستین کسی است که کوشیده تا رمز و راز آن را بگشاید. پژوهندگان اساطیر شاهنامه، تمام همت خود را تنها بر شناخت اکوان و تطبیق آن با یکی از شخصیت‌های اساطیری مانند ایزد وای، ارزوشمنه (arezuşamana) و اکومنه (akumana) گمارده و به دیگر جنبه‌های این داستان نپرداخته‌اند. نگارنده بر این باور است که داستان رستم و اکوان از روی روایات دینی به ویژه اسطورة آفرینش زروانی، ساخته شده و بیشتر بازتاباننده و تکرارکنندة عمل خلقت است. کیخسرو و افراسیاب در نقش اهورامزدا و اهریمن ظاهر شده‌اند و رستم و اکوان نیز به ترتیب نمایندۀ بهمن و اکومنه هستند. این داستان بیان‌کنندة سه هزاره سوم از زمان کرانمند است که دوران آمیزش خوبی و بدی، و جنگ نهایی میان نیروهای اهورامزدا با نیروهای اهریمن است. اکوان نمونة آشوب و نابسامانی جهانی است که رستم با کشتن آن، جهان را از آشفتگی و بدی می‌رهاند و کار خلقت را تکرار می‌کند.

چکیده انگلیسی:

The battle of Rostam and Akvān Div is one of mysterious stories of Shāhnāmeh. Ferdowsī has tried to explore the mysterious aspects of this story. Shāhnāmeh researchers have merely taken a comparative approach and compared Akvan Div with Vai, Arezushamana and Akumana. The author believes that the story of Rostam and Akvān Div has been formed on the basis of Zurvanian myth of creation. Kai Khosrow and Afrāsiāb respectively perform the role of Ahura Mazda and Ahriman, and Rostam and Akvān Div are respectively representatives of Bahman and Akumana. The story is about the third 3,000 year period of the infinite time, a mingled state of contests between the forces of Good and of Evil. Akvān Div is a symbol of Darkness and Rostam, by killing him, rescues the world.  

منابع و مأخذ:

احمدی، جمال. 1384. «در شناخت اسطوره اکوان دیو». کاوش‌نامه. س 6. ش 10.

الیاده، میرچا. 1384. اسطوره بازگشت جاودانه. ترجمة بهمن سرکاراتی. تهران: طهوری.

بهار، مهرداد. 1375. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.

پورداوود، ابراهیم. 1377. تفسیر و تألیف یشتها. ج 2. تهران: اساطیر.

تفضلی، احمد. 1379. ترجمة مینوی خرد. تهران: توس.

جلالی‌مقدم، مسعود. 1384. آیین زروانی. تهران: امیرکبیر.

دادگی، فرنبغ. 1380. بندهش. گزارش مهرداد بهار. تهران: توس.

زادسپرم. 1385. وزیدگی‌های زادسپرم. پژوهشی از محمدتقی راشد محصل. چ 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

سرکاراتی، بهمن. 1385. سایه‌های شکار شده (گزیده مقالات فارسی). تهران: طهوری.

فردوسی. 1382. شاهنامه. ج1. بر پایه چاپ مسکو. تهران: هرمس.

کریستن سن، آرتور 1378. ایران در زمان ساسانیان. ترجمة رشید یاسمی. تهران: صدای معاصر.

کزازی، میرجلال‌الدین. 1383. نامۀ باستان. ج4. تهران: سمت.

کویاجی.جی.سی. 1378. مانندگی‌های اسطوره‌های ایران و چین. ترجمة دکتر کوشیارکریمی طاری. تهران: نسل نو اندیش.

مختاریان، بهار. 1383. «اکوان دیو: اکومن یا اکوای دیو؟». نامة ایران باستان. س 4. ش 2.

 

منابع اینترنتی

جلال خالقی مطلق، مقاله اکوان دیو (AKVĀN – E - DĪV) در تارنمای دایرةالمعارف ایرانیکا.

http://www.iranica.com/articles/search/keywords:akvan

کهلان، جواد مفرد. http://far-hang.blogspot.com/2008/09/blog-post_12.html

 

References

Ahmadi, Jamal. (2005/1384H). “Dar shenakht-e osture-ye Akvan-e Div”. Kāvosh Nāmeh. Year 6. No. 10.

Bahar, Mehrdad. (1996/1375H). Pazhouheshi dar asatir-e Iran. Tehran: Agah.

Christensen, Arthur. (1999/1378H). Iran dar zaman-e Sasanian. Tr. by Rashid Yasemi. Tehran: Sedaye Moāser.

Coyajee, Jehangir Cooverjee. (1999/1378H). Mānandegy-hāye osture-hāye Iran va Chin. Tr. by Kooshyar Karimi Tāri. Tehran: Nasl-e No’ Andish.

Dadegi, Faranbagh. (2001/1380H). Bondaheshn. Documented by Mehrdad Bahar. Tehran: Toos.

Eliade, Mircea. (2005/1384H). Osture-ye Bazgasht-e Javdaneh. Tr. by Bahman Sarkarati. Tehran: Tahuri.

Ferdowsi. (2003/1382H). Shahnameh. 1^st Vol. Based on the script published in Moscow. Tehran: Hermes.

Jalali Moghaddam, Masoud. (2005/1384). Ayin-e Zarvāni. Tehran: Amirkabir.

Kazzazi, Mir Jalaloddin. (2004/1383H). Nāme-ye Bāstān. 4^th Vol. Tehan: Samt.

Mokhtarian, Bahar. (2004/1383H). “Akvan-e Div: Akvoman ya Akvay Div?”. Nāme-ye Iran-e Bāstān. Year 4. No. 2.

Pourdavood, Ebrahim. (1998/1377H). Tafsir va Ta’lif-e Yasht-hā. 2^nd Vol. Tehran: Asatir.

Sarkārāti, Bahman. (2006/1385H). Sāye-hāye shekār shodeh (A selection of articles in Persian). Tehran: Tahoori.

Tafazzoli, Ahmad. (2000/1379H). Tarjome-ye Minoo-ye kherad. Tehran: Toos.

Zādesparam. (2006/1385H). Varzidegy-hāye Zādesparam. A study by Mohammad Taghi Rashed Mohassel. 2^nd ed. Tehran: The Institute for Humanities and Cultural Studies.

 

E-references

Jalal Khaleghi Motlagh. “Akvan-e Div”. At

http://www.iranica.com/articles/search/keywords:akvan

Kohlan, Javad Mofrad. http://far-hang.blogspot.com/2008/09/blog-post_12.html