هفت زینة مهری در هفت خوان بیژن
محورهای موضوعی : اسطورهقدمعلی سراّمی 1 , سیما منصوری 2
1 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان ـ
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی
واحد اراک
کلید واژه: آتش, هفتخوان, میتراییسم, جادوگر, گراز,
چکیده مقاله :
هرگاه در داستان پارتی بیژن و منیژه با باریکبینی نگریسته شود، بنمایههای اساطیری نهفته در آن جلوهای پررنگتر مییابد و ارتباطی عمیق و ریشهدار با بنیانهای اعتقادی کیش مهر و عناصر زندة هفتخوانی را که با اعمال یلان اسطورهای هفتخوانساز مرتبط است، به نمایش میگذارد. بیژن جوان پس از گذران روند آغازین سلوک میترایی، در حالیکه رازآموزی را از سرگذرانده و آماده انجام مراحل عملی آزمون است، به فرمان مرشد مهری خویش راهی سفر ارمان میشود تا با کشتن گرازان بیشة ارمان- که نمادی از اژدرکشی باستان است- شایستگی خود را به اثبات برساند. در تورانزمین حوادثی را از سر میگذراند که همسانی شگفتی با سختیهای مراحل سلوک مهری دارد و چنین به نظر میرسد که زینههای آیینی همچون گورخوابی؛ عبور از دالانهای تاریک و سرما و گرما؛ غسل تعمید و تحمل گرسنگی و غربت، که از مشخصههای آزمون سالکان میترایی است، را میگذراند.
Bijan and Manijeh is the love story of Bijan, the son of Giv and a great Persian warrior, and Manijeh, the daughter of Afrāsiāb, the king of Turan and greatest enemy of Iran. The story has a deep connection with Mithraism and the seven labors of heroes (Haft-Khan). After the process of learning Mithraism, Bijan begins his journey to Arman with the intention of killing wild boars (symbol of slaying dragons). And in Turan he practices ascetic, sleeping in grave, travelling in dark and cold roads. The present article, studying the story of Bijan and Manijeh, tries to show the mystic aspects of the story with respect to Mithraism.
کتابنامه
اوشیدری، جهانگیر. 1386. دانشنامه مزدیسنا. چ 4. تهران: مرکز.
بهار، مهرداد. 1387. پژوهشی در اساطیر ایران. چ 7. تهران: آگاه.
پین سنت، جان.1380. اساطیر یونان. ترجمة باجلان فرخی. چ 1. تهران: اساطیر.
دیوید سون، الیس. 1385. شناخت اساطیر اسکاندیناوی. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
رضی، هاشم. 1381الف. آیین مهر. چ 1. تهران: بهجت.
ـــــــــــ .1381ب. دانشنامه ایران باستان. تهران: سخن.
زمردی، حمیرا. 1385. نقد تطبیقی ادیان و اساطیر. چ 2. تهران: زوار.
زنر، آر. سی. 1384. زروان یا معمای زرتشتیگری. ترجمة تیمور قادری. تهران: امیرکبیر.
سرامی، قدمعلی. 1373. از رنگ گل تا رنج خار. چ 2. تهران: علمی و فرهنگی.
سرکاراتی، بهمن. 1385. سایههای شکار شده. چ 1. تهران: طهوری.
فرخزاد، پوران. 1386. مهره مهر. تهران: نگاه.
فردوسی. 1375. شاهنامه فردوسی. به کوشش سعید حمیدیان. چ 3. تهران: قطره.
کومن، فرانتس. 1383. آیین پر رمز و راز میترایی. ترجمة هاشم رضی. چ 2. تهران: بهجت.
کوورجی کویاجی، جهانگیر. 1388. بنیادهای اسطوره و حماسه ایران. ترجمة جلیل دوستخواه. چ 3. تهران: آگاه.
لاهیجی، شهلا و کار، مهرانگیز. 1387. شناخت هویت زن ایرانی. چ 4. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
موسوی، مصطفی. 1375. بیژن و منیژه. چ 1. تهران: سروش.
ورمازرن، مارتین. 1386. آیین میترا. ترجمة بزرگ نادرزاد. چ 6. تهران: چشمه.
_||_References
Bahār, Mehrdād. (2008/1387H). Pazhouheshi dar Asātir-e Iran.7th ed. Tehran: Āgāh.
Cumont, Franz. (2004/1383H). Āyin-e Por Ramz va Rāz-e Mitrāyi (The Mysteries of Mithra/ Les Mystères de Mithra). Tr. by Hāshem Razi. 2nd ed. Tehran: Behjat.
Davidson, H. R. Ellis. (2006/1385H). Shenākht-e Asātir-e Eskandinavi (Scandinavian Mythology). Tr. by Bājlān Farrokhi. Tehran: Asātir.
Farrokhzād, Purān. (2007/1386H). Mohre-ye Mehr. Tehran: Negāh.
Ferdowsi. (1996/1375H). Shahname-ye Ferdowsi. Comp. Saied Hamidian. 3rd ed. Tehran: Qatreh.
Kuvarji Kuyaji, Jahangir. (2009/1388H). Bonyadha-ye Ostureh va Hamase-ye Iran. Tr. by Jalil Doustkhah. 3rd ed. Tehran: Āgāh.
Lāhiji, Shahla and Kār, Mehrangiz. (2008/1387H). Shenākht-e Hoviat-e Zan-e Irani. 4th ed. Tehran: Roushangarān va Motale’āt-e Zanān.
Mousavi, Mostafa. (1996/1375H). Bizhan va Manizheh. 1st ed. Tehran: Sorush.
Owshidari, Jahangir. (2007/1386H). Daneshnāme-ye Mazd-yasna. 4th ed. Tehran: Markaz.
Pinsent, John. (2001/1380H). Asātir-e Yunān (Greek Mythology). Tr. by Bājlan Farrokhi. 1st ed. Tehran: Asātir.
Razi, Hashem. (2002/1381H). A. Āyin-e Mehr. 1st ed. Tehran: Behjat.
--------. (2002/1381H). B. Dāneshnāme-ye Iran-e Bāstān. Tehran: Sokhan.
Sarāmi, Qadam Ali. (1994/1373H). Az Rang-e Gol ta Ranj-e Khār. 2nd ed. Tehran: Elmi va Farhangi.
Sarkārati, Bahman. (2006/1385H). Sayehā-ye Shekār Shodeh. 1st ed. Tehran: Tahuri.
Vermaseren, Martin. (2007/1386H). Āyin-e Mitra (Mithra, Ce Dieu Mystérieux). Tr. by Bozorg-e Nāderzād. 6th ed. Tehran: Cheshmeh.
Zaehner, R.C. (2005/1384H). Zarvan ya Moamma-ye Zartoshtigari (Zurvan: A Zoroastrian Dilemma). Tr. by Teimur Qāderi. Tehran: Amir Kabir.
Zomorrodi, Homeira. (2006/1385H). Naqd-e Tatbiqi-ye Adiān va Asātir. 2nd ed. Tehran: Zavvār.