خوانش نشانه‌های اسطوره‌ای رمان ولی دیوانه‌وار اثر شیوا ارسطویی

محورهای موضوعی : اسطوره

نرگس باقری ¹

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی‌عصر(عج) رفسنجان

تاریخ دریافت : 1399/05/30 تاریخ پذیرش : 1399/10/10 تاریخ انتشار : 1400/01/01

کلید واژه: رمان, ادبیات داستانی, اسطوره‌شناسی, شیوا ارسطویی, ولی دیوانه‌وار,

چکیده مقاله :

اسطوره‌ها همواره پیوند عمیقی با ادبیات داشته‌اند و می‌توانند علاوه بر معنا، بر فرم و ساختار صوری اثر، تأثیر بگذارند. بررسی و تحلیل مناسبات اسطوره‌ای یک متن ادبی نقش مهمی در تبیین و دریافت معانی و مفاهیم آن دارد. هدف از پژوهش حاضر خوانش نشانه‌های اسطوره‌ای رمان ولی دیوانه‌وار نوشتۀ شیوا ارسطویی به روش تحلیلی ـ توصیفی است. نتایج بررسی این رمان بر مبنای خوانش اسطوره‌ای نشان می‌دهد که معانی و حتی فرم رمان از اسطوره تأثیر پذیرفته و احضار اسطورۀ شیوا به متن رمان، علاوه بر کمک به گسترش مفاهیم رمان، در فرم و پیشبرد روایت نقش داشته است؛ یعنی زنی که در دایرة ساعت می‌رقصد، با حرکت خود ریتم رمان را تنظیم می‌کند و مشخص می‌سازد که کدام ماجرا در چه زمانی روایت شود. همچنین رمزگان‌های مختلفی همچون نام‌ها (شیوا، خدای سه‌سر هندی...)، مکان‌ها (آب‌انبار، جعبة پاندورا، پالمیر...) و مفاهیمی چون مرگ و نوشتن در این رمان به عنوان واحدهای معناداری از یک گفتمان اسطوره‌ای هستند.

چکیده انگلیسی:

Myths are always deeply connected with literature and can affect the form and structure of a literary work in addition to its meaning. Examining and analyzing the mythological relations of a literary text play an important role in explaining its meanings and concepts. By using analytical-descriptive method, the present study attempts to investigate the mythological signs of the novel Yet, Madly... by Shiva Arastooee. The study of the novel, based on a mythological reading, shows that form and content of it have been affected by the myths. The myth of Shiva is added to the novel to expand its concepts and to shape and drive the narrative forward. She appears as a woman who dances around the clock, adjusting the rhythm of the novel with her movements and deciding what story to tell at what time. Also, in the novel, various signs and symbols such as names (Shiva, the god of the three heads, ...), places (water reservoir, Pandora's box, Palmyra, ...) and concepts such as death and writing are presented as meaningful units of a mythical discourse.  

منابع و مأخذ:

آرزویان. درو. 1382. «تصویرسازی اسطوره‎‌ای». فصلنامۀ الکترونیکی فرهنگی پیمان. س7. ش 25.

ارسطویی. شیوا. 1397. ولی دیوانه‌وار. تهران: چشمه.

اسماعیل‌پور. ابوالقاسم. 1389. «بررسی و تحلیل تصاویر و نقش برجسته‌ها در اساطیر آفرینش هند». دو فصلنامة علمی ـ پژوهشی هنرهای تجسمی نقش‌مایه. س3. ش6. صص 28-21.

ـــــــــــــــــــ . 1377. اسطوره، بیان نمادین. تهران: سروش.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم و مهدیه سیّدنورانی. 1378. «اسطورۀ دمتر ـ پرسفونه» پژوهشنامۀ ادیان. س2. ش4. صص 46-25.

الیاده، میرچا. 1362. چشم اندازهای اسطوره. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: توس.

ــــــــــ . 1396. اسطوره، رویا، راز. ترجمۀ رویا نجم. چ2. تهران: علم.

ایونس، ورونیکا. 1373. شناخت اساطیر هند. ترجمۀ باجلان فرخی. چ2. تهران: اساطیر.

اوپانیشاد (سرّ اکبر). 1368. ترجمۀ دارا شکوه از متن سانسکریت با مقدمه، حواشی، تعلیقات، لغت‌نامه و اعلام به سعی و اهتمام تاراچند و محمدرضا جلالی نایینی. تهران: علمی و فرهنگی.

بارت، رولان. 1382. اسطوره، امروز. ترجمۀ شیرین دخت دقیقیان. تهران: توس.

باقری، نرگس. 1392. «دگرگونی ایزدبانوان در رمان خوف نوشتۀ شیوا ارسطویی». فصلنامۀ ادبیات داستانی. س2. ش1. صص 15-5.

بورکهارت، تیتوس. 1369. هنر مقدّس (اصول و روش‌ها). ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.

بهگود گیتا (سرود خدایان). 1385. ترجمۀ محمدعلی موحد. تهران: خوارزمی.

بیگدلی، سعید و علی قاسم‌زاده. 1389. «عمده‌ترین جریان‌های رمان‌نویسی معاصر در انعکاس روایت‌های اسطوره‌ای». دو فصلنامة مطالعات داستانی. س1. ش1.صص 77 - 51.

بی‌نیاز، فتح الله. 1387. درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی. تهران: افراز.

پاستوری، ژان پیر. 1383. سماع زندگان. ترجمۀ حمیدرضا شعیری. تهران: قطره.

پاینده، حسین. 1386. «رمان پسامدرن چیست (بررسی شیوه‌های روایت در رمان آزاده خانم و نویسنده‌اش)». ادب پژوهی. س1. ش2. صص 47 - 11.

پین‌سنت، جان. 1380. شناخت اساطیر یونان. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

جواری، محمدحسین. 1383. اسطوره در ادبیات تطبیقی (مجموعه مقالات). تهران: سمت.

دادور، ابوالقاسم و محمد رحیمی. 1391. «بررسی تحلیلی مظاهر و مضامین رقص شیوا». جلوۀ هنر. ش8. س2. صص19-5.

دالاپیکولا، آنا ال. 1390. اسطوره‌های هندی. ترجمة عباس مخبر. چ2. تهران: مرکز.

دهخدا، علی‌اکبر. 1325. لعت‌نامه دهخدا. ج2. تهران: چاپخانه مجلس اسلامی.

روتون، کنت نولز. 1387. اسطوره. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: مرکز.

ژیران، ژ و لاکوئه. ک و ل. دلاپورت. 1375. فرهنگ اساطیر آشور و بابل. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: فکر روز.

سجادپور، فرزانه و ابراهیم جمالی. 1386. «نگرش‌های قالبی به زنان فراروی توسعه». همایش زن و سند چشم‌انداز بیست‌ساله. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.

سرکاراتی، بهمن. 1378. سایه‌های شکار‌‌شده (گزیده مقالات فارسی). تهران: قطره.

شایگان، داریوش. 1362. ادیان و مکتب‌های فلسفی هند. تهران: امیرکبیر.

کوپر، جی سی. 1379. فرهنگ هنرهای سنتی. ترجمۀ ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.

کوماراسوامی، آناندا. 1372. «رقص شیوا» مندرج در مجموعه مقالات مبانی هنر معنوی. ترجمۀ غلامرضا اعوانی. تهران: دفتر مطالعات دینی حوزه هنری تهران. صص 14-8.

گریمال، پیر1367. فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمۀ احمد به منش. تهران: امیرکبیر.

علیجانی، محمد و محمد آهی. 1397. «ظرفیت‌ها و محدودیت‌‌های اسطوره‌پردازی در رمان جنگ». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س14. ش53. صص 280-243.

فکوهی، ناصر. 1358. پاره‌های انسان‌شناسی. تهران: نی.

قائمی، فرزاد. 1389. «پیشینه و بنیادهای نظری رویکرد نقد اسطوره‌ای و زمینه و شیوۀ کاربرد آن در خوانش متون ادبی». فصلنامۀ نقد ادبی. دورۀ 3. ش11و12. صص 56-33.

قاسم‌زاده، علی و سعید بیگدلی. 1398. رمان اسطوره‌ای. تهران: چشمه.

مالمیر، تیمور و حسین اسدی‌جوزانی. 1387. «ژرف ساخت اسطوره‌ای رمان رود راوی». فصلنامۀ ادب پژوهی. س2. ش 6. صص 85-55.

میتفورد، میراندا بوروس. 1394. دایرة‌المعارف مصور نمادها و نشانه‌ها. ترجمة معصومه انصاری و حبیب بشیر‌پور. تهران: سایان.

ناس، جان بایر. 1383. تاریخ جامع ادیان. ترجمة علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی و فرهنگی.

نوین، رویا، حمیدرضا فرضی و علی دهقان. 1399. «بررسی رد پای اساطیر در رمان آتش بدون دود بر اساس نظریة ژرار ژنت». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س16.ش 59. صص 237-201.

همیلتون، ادیت. 1376. سیری در اساطیر یونان و رم. ترجمۀ عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.

یونگ، گوستاو. 1378. انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. تهران: جامی.

 

English soursece

Durand .Gilbert. 1992 b. Fingures mythiques et visages de l,oeuvre.De la mythocritique a la mythanalyse. Paris: Dunod.

Alī-jānī, Mohammad and Mohammad Āhī. (2019/1397SH). "Zarfīyathā va Mahdūdīyathā-ye Ostūre-pardāzī dar Rommāne Jang". Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 14^th Year. No. 53. Pp. 243-280. 

Arastūyī. Šīvā. (2019/1397SH). Valī Dīvāneh-vār. Tehrān: Češmeh.

Ārezūyān. Darū. (2004/1382SH). "Tasvīr-sāzī-ye Ostūreh-ī”. Fasl-nāmeh-ye Peymān Online. 7^th Year. No. 25.

Bāqerī. Narges. (2014/1392SH). “Degar-gūnī-ye Īzad-bānovān dar Rommāne Xof Nevešte-ye Šīvā Arastūyī”. Quarterly Journal of Fiction. 2^nd Year. No. 1. Pp. 5-15.

Barthes, Roland. (2004/1382SH). Ostūre Emrūz (Mythologies). Tr. by Šīrīn-doxte Daqīqīyān. Tehrān: Tūs.

Bhagavad Gita (Sorūde Xodāyān). (2007/1385SH). Tr. by Mohammad-alī Movahhed. Tehrān: Xārazmī.

Bīg-delī, Sa'īd and Qāsem-zāde Alī. (2011/1389SH). “Omde-tarīn Jaryānhā-ye Rommān Nevīsī-ye Mo'āser dar En'ekāse Revāyathā-ye Ostūreh-ī". 2Fasl-nāme-ye Motāle'āte Dāstānī. 1^st Year. No. 1. Pp. 51-77.

Bī-nīyāz. Fatho al-llāh. (2008/1387SH). Dar-āmadī bar Dāstān Nevīsī va Revāyat Šenāsī. Tehrān: Afrāz.

Bruce-Mitford, Miranda. (2016/1394SH). Dā'erato al-ma'ārefe Mosavare Namādhā va Nešānehā (The illustrated book of Signs and Symbols). Tr. by Ma'sūme Ansārī and Habīb Bašīr-pūr. Tehrān: Sāyān.

‎ Burckhardt, Titus. (1991/1369SH). Honare Moqaddas (Osūl va Ravešhā) (Principes et methodes de l'art scar'e). Tr by Jalāl Sattārī. Tehrān: Šorūš.

Coomaraswamy, Ananda. (1995/1373 SH). “Raqse Šīvā” Mondarej dar Majmū'e Maqālāte Mabānī-ye Honare Ma'navī (The dance of Shiva). Tr. by Qolām-rezā A'vānī. Tehrān: Daftare Motāle'āte Hoze-ye Honarī. Pp. 8-14.

Cowper, J. C. (2001/1379SH). Farhange Honarhā-ye Sonnatī. Tr. by Malīhe Karbāsīyān. Tehrān: Faršād.

Dād-var, Abo al-qāsem and Rahīmī, Mohammad. (2013/1391SH). “Barrasī-ye Tahlīlī-ye Mazāher va Mazāmīne Raqse Šīvā” Majale-ye Jelve-ye Honar. 2^nd Year. No. 8. Pp. 5-19.

Dallapiccola, Anna Libera. (2012/1390Sh). Ostūrehā-ye Hendī. Tr. by Abbas Moxber. 2^nd ed. Tehrān: Markaz.

Deh-xodā, Alī-akbar. (1947/1325SH). Loqat-nāme Deh-xodā. 2^nd ed. Tehrān: Čāp-xāne Majlese Eslāmī.

Eliade, Mircea. (1984/1362SH). Češm-andāzhā-ye Ostūre (‎Aspects du mythe). Tr. by Jallāl Sattārī. Tehrān: Tūs.

Eliade, Mircea. (2018/1396SH). Ostūre, Royā, Rāz. Tr by Ro'yā Najm. 2^nd ed. Tehrān: Elm.

Esmā'l-pūr, Abo al-qāsem. (2011/1389SH). "Barrasī va Tahlīle Tasāvīr va Naqš Barjastehā dar Asātīre Āfarīneše Hend". Two scientific-research quarterly journals of visual arts. 3^rd Year. No. 6. Pp. 21-28.

Esmā'l-pūr, Abo al-qāsem. (1999/1377SH). Ostūre, Bayāne Namādīn. Tehrān: Sorūš.

Esmā'l-pūr, Abo al-qāsem and Mahdīyeh Sayyed Nūrānī. (2000/1378SH). “Ostūre-ye Demeter-persephone”. Journal of Religions. 2^nd Year. No. 4. Pp. 25-46.

Fakūhī, Nāser. (1980/1358SH). Pārehā-ye Ensān-šenāsī. Tehrān: Ney.

‎ Grimal, Pierre. (1989/1367SH). Farhange Asātīre Yūnān va Rom (‎Dictionnaire de la mythologic Grecque et Romaine...). Tr. by Ahmad Beh-maneš. Tehrān: Amīr-kabīr.

Guirand, Felix. ‎Delaporte, Louis Joseph. (1997/1375SH). Farhange Asātīre Āšūr va Bābol (The myths of Assyria and Babylonia). Tr. by Abo al-qāsem Esmā'īl-pūr.

Hamilton, Edith. (1998/1376SH). Seyrī dar Asātīre Yūnān va Rom (‎Mythology: Timeless tales of Gods and Heroes). Tr. by Abdo al-hoseyn Šarīfīyān. Tehrān: Asātīr.

Ions, veronica. (1995/1373SH). Šenāxte Asātīre Hend (Indian mythology‎). Tr. by Bājelān Farroxī. 2^nd ed. Tehrān: Asātīr.

‎ Javārī, Mohammad-hoseyn. (2005/1383SH). Ostūre dar Adabīyyāte Tatbīqī (Majmū'e Maqālāt). Tehrān: Samt.

Jung, Carl Gustav. (2000/1378SH). Ensān va Sambolhā-yaš (Man and his symbols).Tr by Mahmūd Soltānī-ye. Tehrān: Jāmī.

Māl-mīr, Teymūr and Asadī-ye Jowzānī, Hoseyn. (2016/1394SH). “Žarf-sāxte Ostūreh-ī Rommāne Rūde Rāvī”. Fasl-nāme-ye Adab Pažūhī. 2^nd Year. No. 6. Pp. 55-85.

Noss, John Boyer. (2005/1383SH). Tārīxe Jāme'e Adyān (Man's religions). Tr. by Alī-asqar Hekmat. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Novīn, Rowyā, Hamīd-rezā Farzī and Alī Dehqān. (2021/1399SH). "Barrasī-ye Rade Pā-ye Asātīr dar Rommāne Ātaše Bedūne Dūd bar Asāse Nazarīye Gérard Genette". Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 16^th Year. No. 59. Pp. 201-237.

Pastori, Jean Pierre. (2005/1383SH). Samā'e Zendegān (La dance des vifs). Tr. by Hamīd-rezā Šo'eyrī. Tehrān: Qatreh.

Pāyande, Hoseyn. (2008/1386SH). “Rommāne Pasā-modern Čīst (Barrasī-ye Šīvehā-ye Revāyat dar Rommāne Āzāde Xānom va Nevīsandeh-aš)”. Adab-pažūhī. 1^st Year. No. 2. Pp. 11-47.

Pinsent, John. (2002/1380SH). Šenāxte Asātīre Yūnān (Greek mythology). Tr. by Bājelān Farroxī. Tehrān: Asātīr.

Qā'emī, Farzād. (2011/1389SH). “Pīšīne va Bonyādhā-ye Nazarī-ye Rūy-karde Naqde Ostūreh-ī va Zamīne va Šīve-ye Kār-borde ān dar Xāneše Motūne Adabī”. Fasl-nāme-ye Naqde Adabī. 3^rd Year. No. 11-12. Pp. 33-56.

Qāsem-zāde, Alī va Bīgdelī, Sa'īd. (2009/1387SH). Rommāne Ostūreh-ī. Tehrān: Češme.

Ruthven, Kenneth Knowles. (2009/1387SH). Ostūre. Tr. by Abo al-qāsem Esmā'īl-pūr. Tehrān: Markaz.

Sajjād-pūr, Farzane and Jamālī Ebrāhīm. (2008/1386SH). “Negarešhā-ye Qālebī be Zanān Farā-ravī-ye Tose'e". Hamāyeše Zan va Sanade Češm-andāze Bīst Sāle. Islamic Azad University, Saveh Branch.

Sarkārātī, Bahman. (2000/1378SH). Sāyehā-ye Šekār Šode (Gozīde Maqālāte Fārsī). Tehrān: Qatre.

Šāygān. Dārūš. (1984/1362SH). Adyān va Maktabhā-ye Falsafī-ye Hend. Tehrān: Amīr-kabīr.

Ūpānīšād. (Serre Akbar). (1990/1368SH). Tr. by Dārā Šokūh az Matne Sanskrīt ba Moqaddame, Havāšī, Ta'līgāt, Loqat-nāme va E'lām be Sa'y va Ehtemāme Tārā-čand va Mohammad-rezā Jalālī Nāyīnī. Tehrān: Elmī va Farhangī.