بررسی و جداسازی میکروارگانیسم های جدا شده از اتاق تمیز یک کارخانه داروسازی و بررسی برخی از عوامل فیزیکو-شیمیایی بر بقای آن ها
محورهای موضوعی :
عباس اخوان سپهی
1
*
,
امیر مسعود دانشور
2
1 - عضو هیات علمی دامشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2 - رئیس آزمایشگاه میکروبیولوژی
کلید واژه:
چکیده مقاله :
سابقه و هدف: اتاق تمیز نقشی کلیدی در صنایع مختلف از جمله صنایع داروسازی دارد. فضای تمیز مبنا و اساس فضای تولیدی در صنعت داروسازی و برخی از صنایع دیگر است.به همین علت این فضا باید دارای شرایطی پایدار باشد و برای اطمینان از این پایداری به صورت دائمی پایش گشته، تغییرات آن رصد گردد. مواد و روش ها: در این تحقیق به مدت 84 روز ( 7 هفته) از کلاس های مختلف اتاق تمیز در یک شرکت داروسازی بر طبق استانداردهای WHO ، USP 46 (2024) ، PIC/S (2023) با روش ها و تجهیزات استاندارد و بر اساس شاخص های ارزیابی ریسک و تحلیل ریسک نمونه گیری به عمل آمده ، میکروارگانیسم های شاخص و دارای اهمیت در استانداردهای دارویی ( بر اساس روش های مندرج در USP 46 ) تعیین جنسیت و گونه گردیدند و در نهایت اثرات برخی از عوامل شیمیایی و فیزیکی ( 2 نوع ماده ضدعفونی کننده تجارتی و نور UV خاصل از لامپ نصب شده در فضای BSC ) بر این میکروارگانیسم ها بررسی شد. یافته ها : بررسی ها پس از 84 روز نمونه گیری و تعیین پروفایل میکروبی مبین این بود که تعداد میکروارگانیسم ها ( به خصوص در فضاهای با حساسیت بالاتر ( ISO Class 5 & 6 ) مطابق با استانداردهای دارویی می باشد و ارتباط بین برخی از پرسنل و ملزومات بسته بندی که اغلب در شرایط GMP تولید نمی شوند نشان داد که احتمالا منشاء ورود میکروارگانیسم ها به این فضا، همین مسیرها باشند. نتیجه گیری: نمونه گیری های میدانی و بررسی و تحلیل این نمونه ها نشان داد که تمام بخش های تولیدی مورد بررسی مطابق با الزامات فضای تمیز بر اساس استانداردهای WHO و استانداردهای سه گانه ISO 14644، تدوین شده در سالهای 2015 و 2019 و فارماکوپه های مورد استناد صنایع داروسازی و سازمان های نظارتی بوده است و به کار بردن راهکارهایی ساده میتواند سطح آلودگی میکروبی را در این فضاها کاهش دهد. کلمات کلیدی:میکروارگانیزم، دارو، سلامت، کنترل کیفیت، اتاق تمیز
فصلنامه ی تازه های زیست فناوری میکروبی
بررسی و جداسازی میکروارگانیسم های جدا شده از اتاق تمیز یک کارخانه داروسازی و بررسی برخی از عوامل فیزیکو-شیمیایی بر بقای آن ها
عباس اخوان سپهی 1 * ، امیر مسعود دانشور 2
1. استاد ، گروه میکروب شناسی دانشکده علوم زیستی تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2. دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه میکروب شناسی دانشکده علوم زیستی تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده
سابقه و هدف: اتاق تمیز نقشی کلیدی در صنایع مختلف از جمله صنایع داروسازی دارد. فضای تمیز مبنا و اساس فضای تولیدی در صنعت داروسازی و برخی از صنایع دیگر است.به همین علت این فضا باید دارای شرایطی پایدار باشد و برای اطمینان از این پایداری به صورت دائمی پایش گشته، تغییرات آن رصد گردد.
مواد و روش ها: در این تحقیق به مدت 84 روز ( 7 هفته) از کلاس های مختلف اتاق تمیز در یک شرکت داروسازی بر طبق استانداردهای WHO ، USP 46 (2024) ، PIC/S (2023) با روش ها و تجهیزات استاندارد و بر اساس شاخص های ارزیابی ریسک و تحلیل ریسک نمونه گیری به عمل آمده ، میکروارگانیسم های شاخص و دارای اهمیت در استانداردهای دارویی ( بر اساس روش های مندرج در USP 46 ) تعیین جنسیت و گونه گردیدند و در نهایت اثرات برخی از عوامل شیمیایی و فیزیکی ( 2 نوع ماده ضدعفونی کننده تجارتی و نور UV خاصل از لامپ نصب شده در فضای BSC ) بر این میکروارگانیسم ها بررسی شد.
یافته ها : بررسی ها پس از 84 روز نمونه گیری و تعیین پروفایل میکروبی مبین این بود که تعداد میکروارگانیسم ها ( به خصوص در فضاهای با حساسیت بالاتر ( ISO Class 5 & 6 ) مطابق با استانداردهای دارویی می باشد و ارتباط بین برخی از پرسنل و ملزومات بسته بندی که اغلب در شرایط GMP تولید نمی شوند نشان داد که احتمالا منشاء ورود میکروارگانیسم ها به این فضا، همین مسیرها باشند.
نتیجه گیری: نمونه گیری های میدانی و بررسی و تحلیل این نمونه ها نشان داد که تمام بخش های تولیدی مورد بررسی مطابق با الزامات فضای تمیز بر اساس استانداردهای WHO و استانداردهای سه گانه ISO 14644، تدوین شده در سالهای 2015 و 2019 و فارماکوپه های مورد استناد صنایع داروسازی و سازمان های نظارتی بوده است و به کار بردن راهکارهایی ساده میتواند سطح آلودگی میکروبی را در این فضاها کاهش دهد.
کلمات کلیدی:میکروارگانیزم، دارو، سلامت، کنترل کیفیت، اتاق تمیز
Investigating and identification of microorganisms isolated from the cleanrooms of a pharmaceutical factory and the effect of some physico-chemical factors on their survival
Abbas Akhavan Sepahy 1* , Amir Masoud Daneshvar 2
1. Professor, Department of Microbiology, Faculty of Biological Science, North Tehran Islamic Azac University
2. MS degree student, Department of Microbiology, Faculty of Biological Science, North Tehran Islamic Azac Universit
Abstract
Introduction: Clean room plays a key role in various industries including pharmaceutical industries. Clean space or in more precise terms, clean room is the basis of the production space in the pharmaceutical industry and some other industries. For this reason, this space must have stable conditions and to ensure this stability, it must be constantly monitored and its changes monitored. In this research, using standard methods approved by sources and pharmaceutical standards, the clean room in different classes was microbiologically examined and the main microorganisms isolated were identified and sourced.
Methods: In this research, for 84 days (7 weeks), different classes of clean room in a pharmaceutical company according to WHO standards, USP 46 (2024), PIC/S (2023) with standard methods and equipment and Based on the risk assessment indicators and risk analysis of sampling, the indicator and important microorganisms in pharmaceutical standards were determined by sex and species, and finally the effects of some chemical and physical factors (2 types of commercial disinfectants and special UV light) from the lamp installed in the space of BSC) was investigated on these microorganisms. It should be noted that the determination of the type of microorganisms was done by biochemical method based on the classical methods included in the reference pharmacopoeias.
Results: After 84 days of sampling and determining the microbial profile, the investigations showed that the number of microorganisms (especially in high sensitivity spaces (ISO Class 5 & 6) is in accordance with pharmaceutical standards and the relationship between some personnel and supplies The packaging, which are often not produced under GMP conditions, showed that the origin of the entry of microorganisms into this space is likely to be these routes.
Discussion and conclusion: Field sampling and the analysis of these samples showed that all the investigated production sectors comply with the clean space requirements based on WHO standards, ISO Standard 14664-1 (2019) and pharmacopoeias cited by the pharmaceutical industry. and regulatory organizations, and using simple solutions can reduce the level of microbial contamination in these spaces.
Keywords: microorganism, medicine, health, quality control, clean room
مقدمه
امروزه طب1 نوین بر 2 اصل اساسی بنا نهاده شده است که عبارتند از: تشخیص2 و درمان3. درمان موثر بیماریهای مختلف با استفاده از داروهایی صورت می پذیرد که پس از دستیابی انسان به دانش نوین در شاخه های مختلف علوم کشف ، فرموله و یا طراحی شده اند. درمان کار آمد و استفاده از داروهای مختلف، خود نباید موجبات بروز مشکلات دیگری برای سلامت مصرف کننده را فراهم آورند. یکی از شایع ترین این مشکلات، عفونت ها و آلودگی های ثانویه ناشی از مصرف داروهایی است که، استانداردهای لازم را کسب ننموده اند. علیرغم پیشرفت های شگرف در صنعت داروسازی، متاسفانه سالانه موارد متعددی از عفونت های میکروبی ناشی از مصرف داروهای آلوده گزارش می گردد که حتی مرگ مصرف کنندگان – به ویژه کودکان – را موجب می شوند. تولید داروهایی با آلودگی های میکروبی علاوه بر ایجاد مشکلاتی در سلامتی جامعه مصرف کننده، موجب ایجاد ضررهای هنگفت مالی برای تولید کنندگان دارو و متصدیان امور سلامت جامعه خواهد شد. برای جلوگیری از چنین پیشامدهای ناگوار و ناخواسته ای، ضمن کنترل نهایی کیفیت داروهای تولید شده در آزمایشگاه های کنترل کیفیت میکروبی4 ، لازم است در طی فرایند تولید نیز بر اساس روش های ارزیابی و تحلیل ریسک ، کنترل های مناسبی اعمال گردند تا هم امکان بروز و ظهور آلودگی مهیا نگردد و هم در اولین مرحله با تشخیص آلودگی احتمالی از توسعه آن و ادامه روند تولید محصولات آلوده جلوگیری به عمل آید.یکی از این کنترل های بنیادی، بررسی وضعیت فضاهای تولید دارو، تعیین کلاس فضاهای تمیز ، تعیین میزان مجاز آلودگی ، جداسازی و شناسایی میکروارگانیزم ها، عوامل موثر بر رشد، بقا و مرگ میکروارگانیزم ها و ... می باشد.
نویسنده ی مسئول: استاد ، دانشکده ی علوم زیستی تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران آدرس الکترونیک: akhavansepahi@gmail.com تاریخ دریافت مقاله: 15/01/1404 تاریخ پذیرش مقاله: 23/06/1404 |
اساس کنترل آلودگی در صنعت داروسازی بر پایه اتاق تمیز مناسب و با عملکرد مکفی استوار است. به فضایی که تعداد ذرات5 و شرایط محیطی6 آن تحت کنترل باشد اتاق تمیز گویند. به عبارت دیگر، اتاق تمیز، فضایی مهندسی شده است که غلظت ذرات را در مقادیری اندک و قابل کنترل حفظ می کند. چنین فضایی به خوبی ایزوله شده و آلودگی آن به صورت فعال7 زدوده می گردد. اتاق تمیز یک محیط پویا است. به کلیه عواملی که ناخواسته وارد محیط می گردند و موجب بروز مشکلات متعددی در فرایندهای جاری در یک محیط می شوند، آلودگی8 اطلاق می شود. وظیفه کلیه اجزاء یک اتاق تمیز کنترل آلودگی و به حداقل رساندن آن است (Naughton,2019). تعداد ذرات مجاز در این فضا بر اساس کاربرد اتاق تمیز تعیین میگردد تا تاثیر آلودگی بر فرایندها، تجهیزات و افراد را کاهش دهد ( ASHREA Handbook , 2018 ).
کاربرد اتاق تمیز
اتاق تمیزدر بسیاری از صنایع تحقیقاتی و تولیدی مدرن مانند ساخت نیمه هادی ها9، صنایع الکترونیک و کامپیوتر، صنایع هوا و فضا، صنایع ابزار دقیق، کالیبراسیون، تولید میکروماشین‌ها و همچنین فرآیند تولید انواع داروها، تجهیزات پزشکی و علوم زیستی، بیوتکنولوژی، صنایع نظامی، غذاهای آماده و بسیاری محصولات دیگر کاربرد دارند (Naughton,2019).
سربازان رومی اولین کسانی بودند که جهت بستری بیماران خود به فکر استفاده از اتاق تمیز افتادند (Naughton,2019).قدم بعدی. در طی جنگ داخلی آمریکا، بین سال های 1860 تا 1865، برداشته شد ( T.Sandle , 2016). ژوزف لیستر10 پیشگام در استفاده از روش های آسپتیک11در جراحی بود. او با الهام از کشفیات موثر لویی پاستور12 در ارتباط با روش های از بین بردن میکروب ها تلاش کرد تا با استفاده از پخش و پاشش مواد ضد عفونی کننده 13 در فضا و استفاده از پانسمان های آغشته به کربولیک اسید14 (فنل ) عفونت پس از جراحی را کنترل کند (T.Sandle ,2016). اتاق تمیز به معنای امروزی آن توسط فیزیکدان آمریکایی ویلیس ویتفیلد15 در آزمایشگاه ملی ساندیا16 در سال 1960 میلادی طراحی وساخته شد (Naughton,2019).
اهمیت آلودگی میکروبی و پایش اتاق تمیز در صنعت داروسازی
صنعت داروسازی از جمله صنایعی است که از امکانات اتاق تمیز استفاده می کند.تولید داروی سلامت از ارکان مهم تامین سلامت پایدار جامعه است وجود آلودگی در اتاق تمیز مورد مصرف در صنایع دارویی می تواند موجبات بروز انواع بیماری ها و واکنش های آلرژیک در مصرف کننده گردد.
سالانه، وجود آلودگی های میکروبی که توسط آزمایشگاه های کنترل کیفیت میکروبی صنایع داروسازی تشخیص داده نشده است و موجب ورود داروی آلوده به بازار مصرف گردیده است عاملی است بر بازخوانی17 محصول از بازار و در نتیجه ضررهای هنگفت مالی برای تولید کنندگان دارو ( Roy et al , 2023 ). عوامل موثر در کیفیت اتاق تمیز عبارتند از طراحی اتاق تمیز، نقش مصالح ساختمانی یا سطوح، سیستم هواساز ( HVAC 9 )، تجهیزات مرتبط با فرایند تولید و پرسنل. پس از استفاده از اتاق تمیز در صنایع داروسازی، توجه به حفظ شرایط میکروبی این فضا و پایش میکروبی آن جلب گردید و برخی از محققین با جدا سازی میکروارگانیسم ها موجود در اتاق تمیز مورد استفاده در صنایع داروسازی نشان، به این مهم پرداختند. مطالعه دامنه، انواع و الگوهای میکروارگانیسم ها یافت شده در اتاق های تمیز یا Microflora می تواند اطلاعات ضروری را برای میکروبیولوژیست ها فراهم کند و به پرسنل بخش کنترل کیفیت در درک اتاق تمیز و کمک به کنترل آلودگی یاری رساند ( Park et al , 2013 ). با وجود اهمیت چنین اطلاعاتی، مطالعات بسیار کمی در زمینه داروسازی انجام شده است و مقالات اندکی درباره میکرو فلور اتاق تمیز در سال های اخیر منتشر شده است ( T.Sandle , 2011 ) و همکارانش از پیشروان بررسی کیفیت میکروبی اتاق تمیز بودند. تحقیقات در مورد میکروبیوم اتاق تمیز در ISO Class 5 & 6 از سال 2020 بیشتر مورد توجه قرار گرفت .( Hamdi , 2018 و Kawaei et al , 2019 ) و ( Pacchioni et al , 2018 ). در ایران تقریبا تمامی مطالعات در مورد اتاق تمیز، مربوط به حوزه مهندسی این اتاق بوده است و در حوزه میکروبیولوژی اتاق تمیز تحقیق مدونی در دست نیست.
نمونه برداری
در این تحقیق نمونه برداری از هوای اتاق تمیز، سطوح موثر ( شامل دیوارها، کف و دستگاه های تولیدی)، پرسنل ( شامل انگشتان دست18،و بخش های مختلف لباس مخصوص19 اتاق تمیز) و مواد و ملزومات بسته بندی20 مطابق تواتر و کلاس هر بخش انجام گرفت. در ابتدا 4 کلاس مختلف & ISO Class 5 & 6 & 7 & 8 ( Grade A & B & C & D )در بخش های ساخت محصولات تزریقی جهت این مطالعه انتخاب گردید. سپس برای تعیین تعداد نمونه ها و جایگاه نمونه گیری از روشی موسوم به Risk Analysis استفاده گردید. بدین صورت که بر اساس دستور العمل مندرج در USP 46 و فرمول ( n=√A) ، که در آن A سطح اتاق تمیز است و جداول Military تعداد نهایی نمونه های لازم تعیین گردید.سپس به میزان حداقل 3 برابر این تعداد، مکانهایی تحت عنوان محل نمونه گیری اولیه یا PSP 21 مشخص شد. این نقاط بر اساس سرعت جریان هوا که توسط دستگاه Anemometer و میزان CFM22 خروجی از HVAC که توسط Accubalance Hood اندازه گیری می گردد، تعیین شدند . سپس به مدت 21 روز کاری نمونه گیری از تمام نقاط به عمل آمد و در انتها نقاطی را که بالاترین میزان آلودگی میکروبی در طی این 3 هفته را دارا بودند، به عنوان نقاط نهایی یا TSP23 یا بدترین حالت24 انتخاب شدند.. در نهایت نمونه گیری از نقاط نهایی به مدت 84 روز مطابق با 12 هفته ( بر اساس تواتر و کلاس ) انجام گردید. تعداد و نقشه نقاط نهایی نمونه گیری به شرح ذیل است.این نقاط جهت نمونه گیری از هوا و سطوح مورد استفاده واقع گردیدند. * تعداد نقاط نهایی در Grade A ( ISO Class 5 ) : 9 نقطه با تواتر نمونه برداری روزانه
* تعداد نقاط نهایی در Grade B ( ISO Class 6 ) : 6 نقطه با تواتر نمونه گیری روزانه
* تعداد نقاط نهایی در Grade C ( ISO Class 7 ): 13 نقطه با نمونه گیری هفتگی
* تعداد نقاط نهایی در Grade D ( ISO Class 8 ) : 29 نقطه با نمونه گیری ماهانه
نمونه برداری از هوا به دو روش زیر انجام گرفت:
در نمونه گیری فعال از دستگاه نمونه گیر هوا26 استفاده می گردد. در این دستگاه ها هوای مکیده شده از روی یک پلیت حاوی محیط کشت TSA یا SDA عبور کرده و میکروارگانیسم ها موجود در آن بر روی سطح محیط کشت قرار میگیرند و سپس این ظرف در دمای مناسب انکوبه شده و رشد میکروارگانیسم ها در آن بررسی می شود. در این مطالعه از دستگاه Impactor SAS 360 که دارای دو سر27 با زاویه 90 درجه نسبت به هم می باشند استفاده شد.این دستگاه قادر است 1000 لیتر هوا را در مدت 10 دقیقه از روی 2 عدد پلیت حاوی محیط کشت عبور دهد. برای بررسی میکروارگانیسم ها موجود در هوای اتاق های تمیز کلاس های مختلف، از محیط TSA و دمای C ° 5/2 ± 5/32 جهت بررسی رشد باکتری ها و از محیط SDA و دمای C ° 5/2 ± 5/22 جهت بررسی رشد قارچ ها و مخمر ها استفاده گردید.
در این نمونه گیری از پلیت های حاوی محیط کشت TSA در محل های نهایی مشخص شده بر روی سایت هایی خاص از جنس استیل 304 و با زاویه ° 45 نسبت به سطح ، استفاده می گردد. به این روش پلیت گذاری29 هم گفته می شود.زمان لازم برای پلیت گذاری 4 ساعت و قطر پلیت مورد استفاده mm 90 است.
در نمونه گیری از هوا، روش غیر فعال دارای الویت است و روش نمونه گیری فعال به عنوان روش تاییدی مورد استناد قرار می گیرد. در کلاس Grade A & B نمونه گیری غیر فعال به صورت پیوسته30 و در تمام مدت فعالیت تولیدی باید در بازه های 4 ساعته و با تعویض محیط کشت انجام گردد.برای مثال اگر فعالیت تولیدی به مدت 12 ساعت ادامه داشته باشد، باید در 3 دوره 4 ساعته پلیت های حاوی محیط کشت تجدید شوند. نمونه برداری از سطوح به دو روش انجام می یابد. استفاده از Swab های با جنس Dacron :با استفاده از شابلون بر روی سطح مورد بررسی، یک محوطه با ابعاد 10 یا 25 سانتی متر مربع را مشخص کنید. Swab را از تیوب آن خارج کرده و به گونه ای بر روی سطح قرار دهید تا تمام بخش داکرونی آن بر روی سطح قرار گیرد. سپس Swab را در یک لوله حاوی محیط کشت TSB استریل فرو برده و سپس با فشردن آن به دیواره لوله مایع اضافی آن را حتی المقدور کاهش می دهیم. با توجه به الگوی مشخص شده در شکل زیر سواب را در 4 جهت بر روی سطح می کشیم تا حداکثر مقدار برداشت از روی سطح حاصل آید.سپس Swab را در محیط کشت TSB اولیه قرار داده و با انتقال به آزمایشگاه و به روش Pour Plate تعداد میکروارگانیسم های جدا شده را شمارش می نماییم. استفاده از پلیت تماسی31: در روش نمونه گیری با استفاده از Contact Plate یک پلیت مخصوص با قطر 5/5 سانتی متر را که به گونه ای از محیط کشت پرشده است که سطحی محدب ایجاد نماید، به مدت 3 دقیقه بر روی سطح مورد نظر قرار داده و سپس به انکوباتور منتقل می نماییم و رشد میکروارگانیسم ها بر روی آن بررسی می نماییم.
نمونه گیری از پرسنل
الف-Gloves Test یا Finger Test
در این روش پرسنل شاغل در هر بخش انگشتان هر دو دست خود را به مدت 30 ثانیه بر روی سطح محیط کشت TSA نگهداشته و همانند روش اخذ اثر انگشت در ادارات پلیس با حرکت انگشتان و دوران آن ها امکان تماس تمام سطوح انگشتان با محیط کشت را فراهم می آورند. ، سپس محیطهای کشت در دمای 37-35 به مدت 5 روز درجه انکوبه می گردند. و در نهایت از نظر تعداد و نوع مورد بررسی قرار می گیرند.
یکی از موارد مهم در بروز آلودگی، آلودگی البسه پرسنل است، چرا که با توجه به تماس مستقیم این پوشش ها با پوست، تجهیزات و ملزومات بسته بندی، امکان آلودگی البسه و پیرو آن نشت آلودگی میکروبی به محصول وجود دارد.بنابراین با استفاده از پلیت های تماسی از 3 نقطه پوشش کارکنان نمونه گیری میکروبی به عمل می آید.این سه نقطه عبارتند از : قفسه سینه33، آرنج34 و زانو35 ( آزمون های به نام نقاط نمونه برداری هم شناخته می شوند). سپس محیطهای کشت در دمای 37-35 به مدت 5 روز درجه انکوبه می گردند. و در نهایت از نظر تعداد و نوع مورد بررسی قرار می گیرند.
نمونه برداری از ملزومات بسته بندی
الف - فیلم PVC 36 و PVDC 37
برای انجام آزمون میکروبی این اقلام، قطعه ای به اندازه cm 10 × 10 را بر روی محیط TSA و SDA قرار داده و پس از گذشت 5 روز محتوای میکروبی آن را بررسی می نماییم.
ب - Aluminium Foil همانند PVC و PVDC تحت آزمون قرار میگیرد.
پ - Bottle & Cap ظرف تحت آزمون توسط محیط های کشت TSB و SDB پر شده و به مدت 72 ساعت در دمای مناسب انکوبه می گردد، سپس از نظر وجود میکروارگانیسم های بیماریزا مورد بررسی قرار می گیرند.
نوبت های نمونه برداری و تواتر آن بر اساس Classification هر فضای تولیدی، متفاوت است.بدین منظور از استاندارد مندرج در USP 46,2023 که در جدول ذیل آمده است، استفاده می گردد.
[1] Medicine
[2] Diagnosis
[3] Treatment
[4] Microbial Quality Control Laboratory (MQCL)
[5] Particles
[6] Enviromental Condition
[7] Dynamic
[8] Contamination
[9] Semiconductors
[10] Joseph Lister
[11] Aseptic
[12] Louis Pasteur
[13] Disinfectant
[14] Carbolic Acid
[15] Willis Witfield
[16] Sandia National Laboratories (SNL)
[17] Recall
[18] Gloves Test
[19] Overall Gown
[20] Packing Materials
[21] Primary Sampling Point
[22] Cubic Feet per Minute
[23] Terminal Sampling Point
[24] Worst Case
[25] Active
[26] Air Sampler
[27] Head
[28] Passive
[29] Settling Plate
[30] Continius
[31] Contact Plate
[32] Cloth Test
[33] Chest
[34] Elbow
[35] Knee
[36] Polyvinil Chloride
[37] Polyvinilidene Chroride
جدول شماره 1. توانر نمونه برداری در فضاهای تمیز بر اساس کلاس بندی
Classification | Volumetric | Settle plate | Contact plate | Glove print |
Grade A (ISO Class 5) | Once per shift | Continius | Once per shift | Once per shift |
Grade B ( ISO Class 6) | Daily | Continius | Daily | Daily |
Grade C (ISO Class 7) | Weekly | Weekly | Weekly | Weekly |
Grade D (ISO Class 8) | Monthly | Monthly | Monthly | Monthly |
در این مطالعه تعداد نمونه ها بر اساس کلاس مطابق جدول ذیل انجام گرفت.با توجه به اهمیت یکسان نمونه برداری از سطوح و هوا در اتاق تمیز، مراجع مختلف تفاوتی در نوع نمونه برداری قائل نبوده و تمام میکروارگانیسم ها را فارغ از نوع نمونه برداری ( Settle Plate ، Air Sampler و Swab ) به صورت کلی بررسی می کنند.
جدول شماره 2. تعداد روز و نقاط نمونه گیری در کلاس های مختلف و میکروارگانیسم های جدا شده
Class | A | B | C | D |
No. Of Sampling Time | 84 | 84 | 12 | 3 |
No. Of Sampling Points | 756 | 504 | 156 | 87 |
از تک تک کلنی های رشد یافته بر روی محیط های کشت اولیه TSA ، کشت خالص تهیه گردید و سپس با استفاده از رنگ آمیزی گرم، مورفولوژی و واکنش گرم این میکروارگانیسم ها بررسی گردید. در مورد محیط های کشت SDA صرفا تعیین Mold و Yeast با استفاده از روش چسب اسکاچ صورت پذیرفت.
جدول شماره 3. تعداد میکروارگانیسم های جدا شده بر اساس Domain به تفکیک فضای تمیز
Class | A | B | C | D |
Bacteria | 74 | 359 | 1728 | 2016 |
Fungi | 1 | 1 | 14 | 23 |
نتایج
پس از انجام نمونه برداری و استحصال نتایج اولیه ، میکروارگانیسم های جدا سازی شده بر اساس نمونه مورد آزمون در دو گروه عمده (1) نمونه های حاصل از پرسنل و ملزومات بسته بندی و (2) نمونه های حاصل از هوا و سطوح اتاق تمیز به صورت ذیل تقسیم بندی گردیدند، سپس بر اساس دستورالعمل مندرج در USP 46 تعیین جنس و گونه شده و نتایج در جداول زیر مرتب گردیدند.
جدول شماره 4. تعداد و درصد از کل میکروارگانیسم های جدا شده بر اساس خانواده به تفکیک فضای تمیز
Class | A | B | C | D |
Staphylococci | 27 49/36% | 178 58/49 %
| 1004 10/58 %
| 1073 22/53 % |
Micrococci | 26 14/35% | 143 83/39% | 407 55/23 % | 529 24/26 % |
Bacillus | 11 86/14% | 38 58/10 % | 316 29/18 % | 411 39/20 % |
Corynebacterium | 0 00/0% | 0 00/0 % | 1 06/0 % | 3 15/0 % |
جدول شماره 5. ترکیب مورفولوژیک ( تعداد و درصد از کل ) میکروارگانیسم های جدا شده به تفکیک فضای تمیز
Class | A | B | C | D |
Gram-Positive Cocci | ۵۳ 62/71 % | ۳۲۱ 42/89 % | ۱۴۱۱ 66/81 % | ۱۶۰۲ 46/79 % |
Gram-Positive Non-Spore Forming Rods | ۰ 00/0 % | ۰ 00/0% | 1 06/0 % | 3 15/0 % |
Gram-Positive Sporing Rods | ۱۱ 86/14% | ۳۸ 58/10 % | ۳۱۶ 29/18 % | ۴۱۱ 39/20 % |
Gram-negative Rods | ۰ 00/0 % | ۰ 00/0 % | ۰ 00/0 % | ۰ 00/0 % |
Fungi | ۱ 33/1 %
| 1 28/0 % | 14 80/0 % | 23 13/1 % |
جدول شماره6. گونه استافیلوکوک های جدا سازی شده به تفکیک فضای تمیز
Class | A | B | C | D |
St.aureus | 4 | 46 | 215 | 244 |
St.epidermidis | 21 | 131 | 741 | 812 |
Other Staphylococci | 2 | 1 | 48 | 17 |
جدول شماره 7. گونه میکروکوک های جدا سازی شده به تفکیک فضای تمیز
Class | A | B | C | D |
M.luteus | 25 | 134 | 382 | 486 |
M.roseus | 1 | 6 | 14 | 37 |
Other Micrococci | 0 | 3 | 11 | 6 |
جدول شماره 8. گونه های باسیلوس جدا شده به تفکیک کلاس فضای تمیز
Class | A | B | C | D |
B.megaterium | 8 | 22 | 284 | 309 |
B.licheniformis | 1 | 7 | 21 | 43 |
B.subtilis | 2 | 9 | 11 | 59 |
نتایج تاثیر برخی از عوامل مورد استفاده در اتاق تمیز جهت کنترل جمعیت میکروارگانیسم ها
در فضای تمیز عموما از 2 روش برای کنترل آلودگی میکروبی استفاده می گردد که عبارتند از مواد ضد عفونی کننده و نور حاصل از لامپ UV .البته از روش های دیگری مانند ازن تراپی هم استفاده میگردد که به دلیل مشکلاتی کمتر مورد استفاده واقع می شود. در ذیل نتایج حاصل از تاثیر دادن این عوامل بر روی برخی از جدایه های پژوهش و میکروارگانیسم استاندارد درج شده است.نتایج نشان میدهد، که جدایه های از محیط در برابر نمونه های استاندارد تهیه شده از کلکسیون میکروبی سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران در بربر ماده ضدعفونی کننده، آسیب پذیرتر هستند.این نتیجه در ارتباط با تاثیر نور UV بر روی میکروارگانیسم ها نیز قابل تعمیم است.
جدول شماره 9. بررسی تاثیر رقت های مختلف 1%،2% و5% از ضد عفونی کننده بر روی St.aureus استاندارد ( ATCC : 1112 ) و جدا شده از محیط ( (Wild Type
Disinfectant | ||||||
Strain | St aureus (ATCC: 1112) |
St aureus (Wild Type) | ||||
Dilution | 1% | |||||
Time (min) | 5 | 10 | 15 | 5 | 10 | 15 |
Primary Population (cfu/ml) | 100 | |||||
Final Population (cfu/ml) | 97 | 94 | 94 | 94 | 72 | 59 |
Rest of Population (cfu/ml) | 3 | 6 | 6 | 6 | 28 | 41 |
Performance (%) | 3% | 6% | 6% | 6% | 28% | 41% |
Dilution | 2% | |||||
Time (min) | 5 | 10 | 15 | 5 | 10 | 15 |
Primary Population (cfu/ml) | 100 | |||||
Final Population (cfu/ml) | 88 | 54 | 14 | 80 | 51 | 16 |
Rest of Population (cfu/ml) | 12 | 46 | 86 | 20 | 49 | 84 |
Performance (%) | 12% | 46% | 86% | 20% | 49% | 84% |
Dilution | 5% | |||||
Time (min) | 5 | 10 | 15 | 5 | 10 | 15 |
Primary Population (cfu/ml) | 100 | |||||
Final Population (cfu/ml) | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 |
Rest of Population (cfu/ml) | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 |
Performance (%) | 100% | 100% | 100% | 100% | 100% | 100% |
جدول شماره 10. بررسی تاثیر رقت های مختلف 1%،2% و5% از ضد عفونی کننده بر روی St.epidermidis استاندارد
( ATCC : 12228 ) و جدا شده از محیط ( Wild Type )
Disinfectant | ||||||
Strain | St epidermidis (ATCC: 12228) |
St epidermidis (Wild Type) | ||||
Dilution | 1% | |||||
Time (min) | 5 | 10 | 15 | 5 | 10 | 15 |
Primary Population (cfu/ml) | 100 | |||||
Final Population (cfu/ml) | 92 | 69 | 54 | 88 | 58 | 34 |
Rest of Population (cfu/ml) | 8 | 31 | 46 | 12 | 42 | 66 |
Performance (%) | 8% | 31% | 46% | 12% | 42% | 66% |
Dilution | 2% | |||||
Time (min) | 5 | 10 | 15 | 5 | 10 | 15 |
Primary Population (cfu/ml) | 100 | |||||
Final Population (cfu/ml) | 84 | 51 | 10 | 79 | 47 | 8 |
Rest of Population (cfu/ml) | 16 | 49 | 90 | 21 | 53 | 92 |
Performance (%) | 16% | 49% | 90% | 21% | 53% | 92% |
Dilution | 5% | |||||
Time (min) | 5 | 10 | 15 | 5 | 10 | 15 |
Primary Population (cfu/ml) | 100 | |||||
Final Population (cfu/ml) | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 |
Rest of Population (cfu/ml) | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 | < 1 |
Performance (%) | 100% | 100% | 100% | 100% | 100% | 100% |
جدول شماره 11. مطالعه اثر نور UV بر St.aureus
UV Radiation (Type C) | |
Strain:S.aureus (ATCC:1112) | |
Primary Population (cfu/cm2) : 100 | Time (min) : 20 |
Final Population (cfu/cm2) : 1 | Efficiency : 99% |
Strain:S.aureus (Wild Type) | |
Primary Population (cfu/cm2) : 100 | Time (min) : 20 |
Final Population (cfu/cm2) : 0 | Efficiency :100% |
UV Radiation (Type C) | |
Strain:S.aureus (ATCC:1112) | |
Primary Population (cfu/cm2) : 100 | Time (min) : 30 |
Final Population (cfu/cm2l) : 0 | Efficiency : 100% |
Strain:S.aureus (Wild Type) | |
Primary Population (cfu/cm2) : 100 | Time (min) : 30 |
Final Population (cfu/cm2l) : 0 | Efficiency : 100% |
جدول شماره 12. مطالعه اثر نور UV بر St.epidermidis
UV Radiation (Type C) | |
Strain:S.epidermidis (ATCC:12228) | |
Primary Population (cfu/cm2) : 100 | Time (min) : 20 |
Final Population (cfu/cm2l) : 1 | Efficiency : 99% |
Strain:S.epidermidis (Wild Type) | |
Primary Population (cfu/cm2) : 100 | Time (min) : 20 |
Final Population (cfu/cm2) : 0 | Efficiency :100% |
UV Radiation (Type C) | |
Strain:S.epidermidis (ATCC:1112) | |
Primary Population (cfu/cm2) : 100 | Time (min) : 30 |
Final Population (cfu/cm2l) : 1 | Efficiency :100% |
Strain:S.epidermidis (Wild Type) | |
Primary Population (cfu/cm2) : 100 | Time (min) : 30 |
Final Population (cfu/cm2l) : 0 | Efficiency : 100% |
در نهایت اثر تابش UV به مدت 20 دقیقه بر روی میکروارگانیسم های جدا شده از کلاس های مختلف اتاق تمیز بررسی گردید که نتایج حاصله به شرح جدول ذیل است . نتایج این بررسی نشان میدهد که نور UV تاثیر تقریبا مشابهی بر روی میکروارگانیسم های جداشده از محیط دارد.
جدول شماره 13. مطالعه اثر نور UV بر میکروارگانیسم های جدا شده
UV Radiation after 20 minute | |||
Name of Bacteria | Secondry Population | Primary Population | Death Percentage |
M.lutes | 1 | 100 | 99% |
B.licheniformis | 14 | 100 | 86% |
B.megatrium | 18 | 100 | 82% |
B.subtilis | 12 | 100 | 88% |
M.roseus | 0 | 100 | 99% |
St.aureus | 0 | 100 | 100% |
St.epidermidis | 0 | 100 | 100% |
St.salivarius | 0 | 100 | 100% |
Coryneforms | 2 | 100 | 98% |
نمودار1. میزان باقیمانده جمعیت میکروبی جدا شده پس از تابش نور UV به مدت 20 دقیقه
میکروارگانیسم های جدا شده در فرایند تحقیق ( از منظر USP 47 ) عبارتند از: Staphylococcus aureus
Staphylococcus epidermidis ، Micrococcus luteus، Micrococcus roseuse ، Bacillus licheniformis ، Bacillus megaterium و Bacillus subtilis .
جامعه و بررسی آماری
در این پژوهش در مجموع از 57 نقطه در چهار Iso Class مختلف نمونه برداری گردید.
جدول شماره 14. تعداد نقاط نمونه برداری و درصد به تفکیک فضای تمیز
No. Of Sampling Date | ||||
Class | A | B | C | D |
No. Of Sampling Time | 84 | 84 | 12 | 3 |
No. Of Sampling Points | 756 | 504 | 156 | 87 |
Percentage Of Sampling Points | 79/15% | 53/10% | 81/22% | 88/50% |
بررسی آماری داده ها با استفاده از نرم افزار( Version 27 ) SPSS انجام گردید و در نهایت مشخص شد به دلیل تفاوت شرایط و خصوصیات هر کلاس از اتاق تمیز نمونه های نهایی استحصالی فاقد توزیع نرمال هستند.همچنین ضریب ( Pearson ) همبستگی بین برخی از سویه های شناسایی شده و کلاس اتاق تمیز وجود دارد. در ذیل آنالیز توصیفی، آنالیز واریانس و بررسی ضریب همبستگی کلاس اتاق تمیز و میکروارگانیسم های جدا شده درج گردیده است
جدول شماره 15. آنالیز واریانس تاثیر کلاس اتاق تمیز بر حضور جنس میکروکوکوس | ||||||
| Dependent Variables | Posterior | 95% Credible Interval | |||
| Mode | Mean | Variance | Lower Bound | Upper Bound | |
Micrococcus | M.luteus | 1154/288 | 1154/288 | 671/642 | 4284/238 | 8024/337 |
M.roseus | 7308/16 | 7308/16 | 671/642 | -9562/32 | 4177/66 | |
Bacillus | B.subtilis | 5769/23 | 5769/23 | 478/260 | -0556/8 | 2049/55 |
B.megaterium | 1538/178 | 1538/178 | 478/260 | 5213/146 | 7863/209 | |
B.licheniformis | 6921/20 | 6923/20 | 478/260 | -9402/10 | 3248/52 | |
Staphylococcus | St.aureus | 3462/144 | 3462/144 | 717/2524 | 8647/45 | 8276/242 |
St.epidermidis | 6154/483 | 6154/483 | 717/2524 | 1339/385 | 0968/582 | |
جدول شماره 16. بررسی ضریب همبستگی ( پیرسون) بین کلاس اتاق تمیز و جنس استافیلوکوکوس
| ||||
| Class | St.aureus | St.epidermidis | |
Class | Pearson Correlation | 1 | .957† | .944 |
Sig. (2-tailed) |
| .043 | .056 | |
N | 4 | 4 | 4 | |
St.aureus | Pearson Correlation | 957/† | 1 | 999/†† |
Sig. (2-tailed) | 043/ |
| 001/ | |
N | 4 | 4 | 4 | |
St.epidermidis | Pearson Correlation | 944/ | 999/†† | 1 |
Sig. (2-tailed) | 056/ | 001/ |
| |
N | 4 | 4 | 4 | |
†. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). | ||||
††. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). | ||||
جدول شماره 17. بررسی ضریب همبستگی (پیرسون) بین کلاس اتاق تمیز و جنس میکروکوکوس | ||||
| Class | M.luteus | M.roseus | |
Class | Pearson Correlation | 1 | 985/† | 940/ |
Sig. (2-tailed) |
| 015/ | 060/ | |
N | 4 | 4 | 4 | |
M.luteus | Pearson Correlation | 985/† | 1 | 908/ |
Sig. (2-tailed) | 015/ |
| 092/ | |
N | 4 | 4 | 4 | |
M.roseus | Pearson Correlation | 940/ | 908/ | 1 |
Sig. (2-tailed) | 060/ | 092/ |
| |
N | 4 | 4 | 4 | |
†. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). | ||||
جدول شماره 18. بررسی ضریب همبستگی(پیرسون) بین کلاس اتاق تمیز و جنس باسیلوس | |||||
| Class | B.subtilis | B.megaterium | B.licheniformis | |
Class | Pearson Correlation | 1 | 855/ | 923/ | 969/† |
Sig. (2-tailed) |
| 145/ | 077/ | 031/ | |
N | 4 | 4 | 4 | 4 | |
B.subtilis | Pearson Correlation | 855/ | 1 | 701/ | 941/ |
Sig. (2-tailed) | 145/ |
| 299/ | 059/ | |
N | 4 | 4 | 4 | 4 | |
B.megaterium | Pearson Correlation | 923/ | 701/ | 1 | 899/ |
Sig. (2-tailed) | 077/ | 299/ |
| 101/ | |
N | 4 | 4 | 4 | 4 | |
B.licheniformis | Pearson Correlation | 969/† | 941/ | 899/ | 1 |
Sig. (2-tailed) | 031/ | 059/ | 101/ |
| |
N | 4 | 4 | 4 | 4 | |
†. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). | |||||
جهت بررسی همبستگی دو متغیر از ضریب پیرسون استفاده می گردد.این ضریب بین 1+ و 1- در حرکت است. در صورتی که مقدار به دست آمده مثبت باشد، به این معنی است که تغییرات دو متغیر به صورت هم جهت اتفاق می‌افتد. به عبارت دیگر، با افزایش در هر متغیر، متغیر دیگر نیز افزایش می‌یابد. در مقابل، اگر مقدار آن منفی شد، به این معنی است که دو متغیر در جهت عکس هم عمل می‌کنند.در جداول فوق دیده می شود که ضریب پیرسون، مثبت است و باید با افزایش کلاس اتاق تمیز، تعداد میکروارگانیسم ها هم افزایش یابد که در واقع هم چنین اتفاقی می افتد. جهت بررسی ارتباط بین حضور نوع خاصی از میکروارگانیسم و طبقه اتاق تمیز دو فرض زیر مورد توجه قرار گرفت.
فرض H0 : رابطه معناداری بین کلاس اتاق تمیز و جنس خاصی از میکروارگانیسم وجود دارد ( P<0.5)
فرض H1 : رابطه معناداری بین کلاس اتاق تمیز و جنس خاصی از میکروارگانیسم وجود ندارد( P> 0.5).
سپس میزان P-Value یا Sign. با استفاده از نرم افزار SPSS محاسبه گردید.
بررسی آماری بر روی میکروارگانیسم های جدا شده از اتاق های تمیز با درجات متفاوتی از تمیزی نشان دادند که رابطه معنا داری بین میکروارگانیسم های موجود ( جنس استافیلوکوکوس و میکروکوکوس ) و اتاق تمیز کلاس ISO Class Grade 1 & 2 وجود دارد.
· بین حضور Micrococcus roseus و اتاق تمیز رابطه معنا داری به دست نیامد ( P> 0.5 )
جدول شماره 19. مقادیرP-Value در جنس های استافیلوکوکوس و میکروکوکوس
P-Value | Bacteria |
015/0 | Micrococcus luteus |
6/0† | Micrococcus roseus* |
043/0 | Staphylococcus aureus |
056/0 | Staphylococcus epidermidis |
همچنین نتایج نشان دادند که رابطه معناداری بین میکروارگانیسم های موجود ( جنس باسیلوس ) و اتاق تمیز ISO Class Grade 8 وجود دارد.
جدول شماره 20. مقادیرP-Value در جنس باسیلوس
P-Value | Bacteria |
145/0 | Bacillus subtilis |
077/0 | Bacillus megaterium |
031/0 | Bacillus licheniformis |
جدول شماره 21. آزمون T-Test ( بررسی رابطه بین جنس های باسیلوس، استافیلوکوکوس و میکروکوکوس)
| Paired Differences | t | df | P-Value Sig. (2-tailed) | ||||||
Mean | Std. Deviation | Std. Error Mean | 95% Confidence Interval of the Difference | |||||||
Lower | Upper | |||||||||
Pair 1 | Staphylococcus / Micrococcus | 250/294 | 020/320 | 010/160 | 974/214 | 474/803 | 839/1 | 3 | 163/0 | |
Pair 2 | Staphylococcus / Bacillus | 500/376 | 537/348 | 269/174 | 101/178 | 101/931 | 160/2 | 3 | 120/0 | |
Pair 3 | Micrococcus / Bacillus | 250/82 | 169/46 | 085/23 | 785/8 | 715/155 | 563/3 | 3 | 038/0 | |
آزمون T بیانگر تفاوت معنادار بین دو گروه متفاوت وابسته به یک متغیر می باشد.
بحث
1. در مناطق حضور پرسنل کوکوس هایی که فلور طبیعی انسان هستند دارای جمعیت غالب هستند، اگر چه در این فضاها به دلیل استفاده از HVAC با فیلترهای H13 وH14 و حضور حداکثر 2 نفر در این قبیل فضاها، بار میکروبی بسیار اندکی وجود دارد و در تمام ایام این پژوهش مواردی به صورت OOS 1 یا OOT 2 یا OOR 3مشاهده نگردید.
2. در مناطقی که بارانداز ملزومات بسته بندی است بار غالب میکروبی باسیل ها هستند و ترکیب جمعیتی این خانواده از باکتری ها ارتباط معنا داری با محل تولید آن ها دارد. با توجه به محدوده پذیرش آلودگی میکروبی در فضاهای با Grade D، میزان آلودگی در این مناطق هم به صورت OOS ، OOT یا OOR مشاهده نگردید.نکته دیگری که در این قبیل فضاها در ارتباط با بالا بودن میزان آلودگی میکروبی در مقایسه با Grade A & B مورد توجه است، عدم محدودیت حضور پرسنل و تجهیزاتی جابجایی ملزومات ( مانند جک پالت های متعدد) است.
3. تاثیر مثبت پرسنل در رعایت اصول GMP که ناشی از آموزش های مداوم آزمایشگاه میکروبیولوژی سازمان و بخش تضمین کیفیت 4 آن بود ( دوره های مروری 3 ماهه بنابر برنامه آموزشی سازمان ) موجب شده است که میزان آلودگی در نقاط مورد بررسی فراتر از شرایط استاندارد نباشد.
4. استفاده مداوم و چرخشی از مواد ضدعفونی کننده موجود در بازار نیز باعث گردیده است که میزان آلودگی میکروبی فراتر از میزان استاندارد مندرج در منابع مورد استفاده نباشد.
5. استفاده مناسب از لامپ UV و دوزیمتری دائمی نور حاصل از این لامپ ها، توسط مسئولین ذیربط باعث گردیده است که به خصوص در شرایط تحت لامینار 5 میزان آلودگی میکروارگانیسم های تولید کننده اسپور به نزدیک صفر میل کند.
6. در نهایت به این نتیجه می رسیم که کنترل محیطی میکروبی در بخش آمپول سازی سازمان مورد بررسی هیچ گونه نشانه ای دال بر عدم رعایت استانداردهای مرجع را نشان نمی دهد و به همین علت است که در طی 22 سال گذشته هیچ کدام از محصولات تزریقی تولیدی آن که از نظر آزمون های Sterility ، Bacterial Endotoxins و Particulate Matter توسط آزمایشگاه میکروبیولوژی مورد تایید واقع گردیده است، توسط سازمان غذا و داروی جمهوری اسلامی ایران و وزارت بهداشت کلیه کشورهای مقصد صادراتی Recall ( بازخوانی از بازار ) نگردیده است. جالب است که نتایج این پژوهش، به لحاظ ترکیب میکروارگانیسم های یافت شده با نتایج 2 پژوهش مهم دیگر که در سال های 2016 توسط آقای Sandle و همکارانش و 2019 توسط آقای Tršan و همکارانش انتشار یافت مشابهت دارد.لازم به ذکر است بررسی آقای Sandle و همکارانش در یک دوره 9 ساله و با جدا کردن بیش از 9000 نمونه انجام گردیده است.
[1] Out of Specification
[2] Out of Trend
[3] Out of Range
[4] Quality Assurance
[5] Laminar Air Flow
منابع
1. Useller JW. CLEAN ROOM TECHNOLOGY. In: ADMINISTRATION OOTUNAAS, editor. Washington, D.C.1969. p. 1-71.
2. FDA. FEDERAL STANDARD 209E FOR CLEANROOM AN OBSOLETE DOCUMENT. USA1992. p. 15.
3. Li C-S, Hao M-L, Lin W-H, Chang C-W, Wang C-S. Evaluation of Microbial Samplers for Bacterial Microorganisms. Aerosol Science and Technology. 1999;30:9.
4. Howard J. Guidance for Filtration and Air-Cleaning Systems to Protect Building Environments from Airborne Chemical, Biological, or Radiological Attacks. NIOSH DoHaHS, editor. USA: NIOSH Publications Dissemination; 2003. 78 p.
5. Organization WH. WHO guidelines for sampling of pharmaceutical products and related materials. Annex 4. Geneva: World Health Organization; 2005. p. 35.
6. Whyte W. Collection efficiency of microbial methods used to monitor cleanrooms. European Journal of Parenteral & Pharmaceutical Sciences. 2005;10:3-7.
7. Caselli-Fernández LM, Terkola DR. Clean room environment, personnel, quality assurance and their monitoring. PracticeResearch & Innovation. 2006;12:1-7.
8. Sandle T. Environmental Monitoring Risk Assessment. Journal of GXP Compliance. 2006:27.
9. Holbrook D. Controlling contamination: the origins of clean room technology. History and Technology. 2009;25:21.
10. 10 .Kitain M. CLEANROOMS IN PHARMACEUTICAL PRODUCTION: Mikkeli University; 2010.
11. Sandle T. Cleaning cleanrooms. Cleanroom Technology. 2010;18:22-4.
12. Ashour MSE-D, Mansy MS, Eissa ME. Microbiological Environmental Monitoring in Pharmaceutical Facility. Egyptian Academic Journal of Biological Science. 2011;3:12.
13. O’Donoghue K. Validating and Monitoring the Cleanroom. In: Kanegsberg B, Kanegsberg E, editors. Handbook for Critical Cleaning: Applications, Processes, and Controls. USA: CRC Press; 2011. p. 14.
14. Sandle T. A Review of Cleanroom Microflora: Types, Trends, and Patterns. PDA Journal of Pharmaceutical Science and Technology. 2011;65:392-403.
15. (WHO) WHO. Environmental Monitoring of Clean Rooms Vaccine Manufacturing Facilities. Geneva, Switzerland: World Health Organization (WHO); 2012.
16. Bhatia A. HVAC Design for Pharmaceutical Facilities. CED Engineering. 2012:57.
17. Gayán E, Álvarez I, Condón S. Inactivation of bacterial spores by UV-C light. Innovative Food Science and Emerging Technologies. 2013;19:6.
18. Park HK, Han J-H, Joung Y, Cho S-H, Kim S-A, Kim SB. Bacterial diversity in the indoor air of pharmaceutical environment. Journal of Applied Microbiology. 2013;116:718-27.
19. EATON1 T, WARDLE C, WHYTE W. Use of a Real-Time Microbial Air Sampler for Operational Cleanroom Monitoring. PDA Journal of Pharmaceutical Science and Technology. 2014;68:15.
20. Sandle T. People in Cleanrooms:Understanding and Monitoring the Personnel Factor | IVT Researcgate: Researcgate; 2014 [
21. Organization IS. ISO 14644-1. Switzerland2015.
22. Organization IS. ISO 14644-2. Switzerland2015.
23. Sandle T. Settle plate exposure under unidirectional airflow and the effect of weight loss upon microbial growth. European Journal of Parenteral & Pharmaceutical Sciences. 2015;20:7.
24. Sandle T. The development of cleanrooms: an historical review-From civil war to safe surgical practice. ResearchGate Publication. 2016:2-8.
25. Sandle T. The development of cleanrooms: anhistorical review – The path towards international harmonisation. ResearchGate Publication. 2016:1-6.
26. Sandle T. Cleanrooms and environmental monitoring. Pharmaceutical Microbiology2016.
27. Gupta A, Kaur M, Kaur A. Cleanroom Technology , Chapter 1. Cleanroom Technology. India: New India Publishing Agency; 2017.
28. Mehdi A, Mehmood MD, Ghani MU, Ismail M, Ameen F, Saud-ul-Hassan. Environmental Monitoring and Risk Assessment of Cleanrooms within Pharmaceutical Industry. International Journal of Pharmacy. 2018;8:33.
29. Sandle T. The human microbiome and the implications for cleanroom control. European Journal of Parenteral & Pharmaceutical Sciences. 2018;23:17.
30. Naughton P. History of Cleanrooms. A S H R A E J O U R N A L. 2019;November 2019:38-54.
31. Organization IS. ISO 14644-3. Switzerland2019.
32. Sandle T. Cleanroom Microbiota. Biocontamination Control for Pharmaceuticals and Healthcare2019. p. 199-212.
33. Sandle T. Study of contact plates recovery from pharmaceutical cleanroom surfaces across three-time ranges. European Journal of Parenteral and Pharmaceutical Sciences. 2020;25:16.
34. ANSI/ASHRAE Standard 62.1-2022. 2022. p. 1-90.
35. Andreoli MRdS. Importance of Environmental Monitoring in Clean Room. Acta Scientific MICROBIOLOGY. 2022;5:5.
36. Sandle T. Best practices in Environmental Monitoring. RSSL. 2022:1-20.
37. Pharmacopeia US. MICROBIOLOGICAL EXAMINATION OF NONSTERILE PRODUCTS. <60>. USA: United States Pharmacopeia; 2024. p. 3.
38. Pharmacopeia US. MICROBIOLOGICAL EXAMINATION OF NONSTERILE PRODUCTS: MICROBIAL ENUMERATION TESTS. <61>. USA: United States Pharmacopeia; 2024. p. 6.
39. Pharmacopeia US. MICROBIOLOGICAL EXAMINATION OF NONSTERILE PRODUCTS: TESTS FOR SPECIFIED MICROORGANISMS. <62>. USA: United States Pharmacopeia; 2024. p. 9.
40. Pharmacopeia US. MICROBIAL CHARACTERIZATION, IDENTIFICATION, AND STRAIN TYPING. <1113>. USA: United States Pharmacopeia; 2024. p. 5.
41. Pharmacopeia US. MICROBIOLOGICAL CONTROL AND MONITORING OF ASEPTIC PROCESSING ENVIRONMENTS. <1116>. USA: United States Pharmacopeia; 2024.
42. Pharmacopeia US. MICROBIOLOGICAL BEST LABORATORY PRACTICES. <1117>. USA: United States Pharmacopeia; 2024. p. 6.
43. Pharmacopeia US. VALIDATION OF ALTERNATIVE MICROBIOLOGICAL METHODS. <1223>. USA: United States Pharmacopeia; 2024.
44. Pharmacopeia US. VALIDATION OF MICROBIAL RECOVERY FROM PHARMACOPEIAL ARTICLES . <1227>. USA: United States Pharmacopeia; 2024.