بازگشت به خانه: واکاوی پایداری مهاجرت بازگشتی متخصصان ایرانی بهره‌مند از تسهیلات دولتی
محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سعیده سعیدی
1
(استادیار، گروه حکمرانی، موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و تحقیغات و فناوری، تهران، ایران )
کلید واژه: مهاجرت, بازگشت پایدار, چرخش مغزها, فراملی گرایی, شبکه,
چکیده مقاله :
تحرک مکانی داخلی و فرامرزی به ویژه در دو دهه اخیر گسترش چشمگیری یافته و مهاجرت به موضوعی مسئلهمند در ایران مبدل شده است. این پژوهش ضمن آسیب شناسی برنامههای حمایتی دولت ایران در بازگشت متخصصان درصدد شناسایی عوامل موثر بر بازگشت پایدار افراد به کشور است. در این پژوهش کیفی از تکنیک مردم نگاری استفاده شده و به منظور فهم نظام معنایی و پس زمینههای ادراکی متخصصان بازگشته به کشور روش جمع آوری دادهها ترکیبی از منابع اسنادی و کتابخانهای، 54 مصاحبههای نیمه ساختاریافته، مناظره و پانل خبرگان و کسب نظرات نهادهای دولتی و بخش خصوصی ذیربط میباشد. در این پژوهش با استفاده از بستر نظریات سرمایه اجتماعی، شبکه و ادغام مجدد تلاش شده است تا سیاستگذاری دولت ایران در خصوص بازگشت متخصصان مورد مداقه قرار گیرد. به نظر میرسد تمرکز بستههای حمایتی دولت بر افراد است و نهادسازی و شبکه سازی کمتر مورد توجه قرار دارد. از سوی دیگر توجه اصلی سیاستگذاری بازگشت بر حمایتهای اقتصادی است و سویههای اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی آن کمتر مورد توجه قرار دارد. این نکته باعث کاهش سرمایه اتصالی گروه هدف شده و بر پایداری بازگشت تاثیر مستقیم میگذارد چراکه در پایداری بازگشت متخصصان ایرانی به کشور اثربخشی، شبکههای اجتماعی امن، اعتماد اجتماعی و رضایتمندی اجتماعی سهم بالاتری از شاخصهای اقتصادی دارد.
International migration has become widespread in last two decades and it is also very important for Iran. This research tries to evaluate Iranian government’s policy toward sustainable return of elites. This ethnographic research conducted through 54 semi structured interviews as well as participant observation and expert interview with relevant organizations. Research theoretical considerations consist of social capital theory, network theory and reintegration approach. It seems that supports which have been launched by Iranian government concentrates on financial dimensions of reintegration. While sustainable return has social and cultural obligations. It seems that the government's support facilities are focused on micro level, and institution building and networking are given less attention. On the other hand, the main focus of policymaking is to return to economic support, and its social, cultural and psychological aspects are given less attention.
توفيق، ابراهيم (1391)، تاملي معرفت شناختي بر جامعه شناسي اکادميک در ايران، مجله مسائل اجتماعي ايران، دوره 3، شماره 1.
ربیعی، زهره؛ علی ملکی و بهرام صلواتی (1401)، شناسایی عوامل موثر بر بازگشت کارافرینانه متخصصان و فارغ التحصیلان ایرانی خارج از کشور، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 25، شماره 4.
سعیدی، سعیده (1401)، زندگی در پاورقی تجربه زیسته اتباع افغانستانی در نهاد آموزش ایران، تهران: موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
سعیدی، سعیده (1400)، فراتحلیل مهاجرت تحصیل کردگان از منظر ملاحظات جنسیتی، طرح پژوهشی منتشر نشده، موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
سعیدی، سعیده (1398الف)، بازنمایی وطن در میانذهنیت مهاجران: رهیافتی نظری به دیاسپورای ایرانی، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 26، شماره 87.
سعیدی، سعیده (1398 ب)، مهاجرت بازگشتی متخصصان و آموزش عالی ایرانک آسیب شناسی فرایند بازیابی هویت حرفه ای مهاجران در نهاد دانشگاه، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، دوره 25، شماره 4.
عبد مولایی، آتیه؛ رضا صفری شالی و شهلا کاظمی پور ثابت (1401)، مطالعه عوامل مداخله گر و پیامدی مهاجرت بازگشتی اساتید دانشگاه های دولتی شهر تهران، فصلنامه تغییرات اجتماعی-فرهنگی، سال 19، شماره 72.
گاديکانست، ويليام (1396)، نظريه پردازي درباره ارتباطات ميان فرهنگي، ترجمه حسن بشير و همکاران، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
Abbasi-Shavazi, M.J., & Sadeghi, R., & Mohammadi, A. (2017). Migrant integration in host societies, and return to home countries: the case of Middle East and South Asia, International Organization for Migration (IOM).
Bolognani, M. (2015). From myth of return to return fantasy: a psychosocial interpretation of migration imaginaries. Identities, 23(2).
Boyd, M. (1989). Family and personal networks in international migration: Recent developments and new agendas. International Migration Review, 23(3), 638–670.
Cassarino, J. P. (2004). Theorising return migration: The conceptual approach to return migrants revisited. International Journal on Multicultural Societies (IJMS), 6(2), 253-279.
Claridge, T. (2018). Introduction to social capital theory, Social Capital Research, New Zealand.
Collins, R. (2000). The sociology of philosophies, A global theory of intellectual change, Cambridge: Harvard University Press.
Dahya, B. (1973). Pakistanis in Britain: transients or settlers?, Race and Class, 14 (3).
De Haas, H. (2010). The internal dynamics of migration processes: A theoretical inquiry. Journal of Ethnic and Migration Studies, 36(10), 1587–1617
Dustmann, C. (1996). Return migration: the European experience, Economic Policy, 11(22).
Gonin, P. (2010). International migration and territorial (re)construction: the place and role of migrants as ‘frontier runners’ in development, In A. Ce´dric, & M. Dorai, Migration in a globalised world, new research issues and prospects, Amsterdam: Amsterdam University Press.
Granovetter, Mark S. (1973). The Strength of Weak Ties. American Journal of Sociology 78(6):1360– 80
Griffiths, M. (2014). Out of Time: The Temporal Uncertainties of Refused Asylum Seekers and Immigration Detainees. Journal of Ethnic and Migration Studies 40 (12): 1991–2009.
Hardin, R. (2002). Trust and Trustworthiness. Russell Sage Foundation.
Heckmann, F. (2003). The Integration of Immigrants in European Societies: National Differences and Trends of Convergence. Germany: Lucius & Lucius.
IOM. (2018). More than numbers, how migration data can deliver real-life benefits for migrants and governments, Final version for World Economic Forum in Davos, January.
Klinthall, M. (2007). Refugee return migration: return migration from Sweden to Chile, Iran and Poland 1973-1996, Journal of Refugee Studies, 20(4).
Kuschminder, K. (2017). Reintegration strategies, conceptualizing how return migrants reintegrate. Palgrave, Mcmilaan.
Levitt, P., & Merry, S. (2009). Vernacularization on the ground: Local uses of global women’s rights in the Peru, China, India, and the United States. Global Networks, 9(4), 441–461.
Lin, N. (2001). Social capital: A theory of social structure and action. New York: Cambridge University Press.
Massey, D., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., Pellegrino, A., & Taylor, E. (1993). Theories of international migration: A review and appraisal. Population and Development Review, 19(3), 431–466
Mohammadi, A., Abbasi-Shavazi, M.J., Sadeghi, R. (2018). Return to Home: Reintegration and Sustainability of Return to Post-conflict Contexts. In: Hugo, G., Abbasi-Shavazi, M., Kraly, E. (eds) Demography of Refugee and Forced Migration. International Studies in Population, 13. Springer, Cham.
Nannestad, P., Svendsen, G. L. H., & Svendsen, G. T. (2008). Bridge over troubled water? Migration and Social Capital, Journal of Ethnic and Migration Studies, 34(4), 607–631.
Portes, A. (1998). Social capital: Its origins and applications in modern sociology. Annual Review of Sociology, 24, 1–24.
Prez, M., & Montoya, A. (2018). The unsustainability of the neoliberal public university: towards an ethnography of precarity in academia, Revista de Dialectología y Tradiciones Populares, LXXIII (1).
Purcell, M. (2007). Skilled, Cheap, and Desperate: Non-Tenure-Track Faculty and the Delusion of Meritocracy. Antipode, 39 (1): 121–143.
Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. New York: Simon and Schuster.
Stainton, A. (2005). Talent management: latest buzzword or refocusing existing processes?, Competency and Emotional Intelligence, 12(4).
Todaro, M. (1969). A Model of Labor Migration and Urban Unemployment in Less Developed Countries. The American Economic Review, 59(1).
Winkelman, M 1994, Cultural shock and adaptation, Journal of Counseling & Development, 73(2).