شرایط و قلمرو آثار حق فسخ در قرارداد الکترونیکی از منظر فقه و حقوق موضوعه ایران
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهجواد وفادار 1 , علیرضا عسگری 2 * , نسرین کریمی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
2 - دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
کلید واژه: حق فسخ, قرارداد الکترونیک, فقه و حقوق موضوعه ایران,
چکیده مقاله :
در دنیای معاصر، قراردادهای الکترونیکی به عنوان یکی از ابزارهای اصلی انجام معاملات تجاری و حقوقی، به سرعت در حال گسترش هستند. این نوع قراردادها به دلیل سهولت، سرعت و کاهش هزینه‌های معاملاتی، محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. با این حال، یکی از مسائل پیچیده و مهم در قراردادهای الکترونیکی، موضوع حق فسخ است که به توانایی طرفین قرارداد برای برهم زدن یا لغو قرارداد تحت شرایط خاص اشاره دارد. هدف از انجام این تحقیق بررسی شرایط و قلمرو آثار حق فسخ در قرارداد الکترونیکی از منظر فقه و حقوق موضوعه ایران می باشد. روش تحقیق به صورت بنیادی و نظری طراحی شده و شامل استفاده از منابع کتابخانه ای و تحلیل‌های عقلانی برای بررسی دقیق این مسائل می‌باشد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد فقه امامیه با تکیه بر اصول عدالت و انصاف و استفاده از خیاراتی مانند خیار عیب، تدلیس، غبن و شرط، به خوبی امکان فسخ قراردادهای الکترونیکی را فراهم می‌کند. در کنار این اصول فقهی، قانون تجارت الکترونیکی ایران نیز با ارائه حمایت‌های خاص مانند حق انصراف و بازگرداندن وجوه، به حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در فضای دیجیتال می‌پردازد. از جمله مسائل کلیدی در فسخ قراردادهای الکترونیکی، حفاظت از داده‌ها و اطلاعات شخصی کاربران و مدیریت صحیح آن‌ها است. همچنین، حفظ اعتبار و شهرت آنلاین طرفین قرارداد در تعاملات دیجیتال اهمیت ویژه‌ای دارد.
In the contemporary world, electronic contracts are rapidly expanding as one of the main tools for conducting commercial and legal transactions. These types of contracts have gained great popularity due to their ease, speed, and reduced transaction costs. However, one of the complex and important issues in electronic contracts is the issue of the right of termination, which refers to the ability of the contracting parties to disrupt or cancel the contract under certain conditions. The purpose of this research is to examine the conditions and scope of the effects of the right of termination in electronic contracts from the perspective of Iranian jurisprudence and statutory law. The research method is designed fundamentally and theoretically and includes the use of library resources and rational analysis to examine these issues in detail. The findings of this research show that Imami jurisprudence, relying on the principles of justice and fairness and using options such as the option of defect, fraud, embezzlement, and condition, provides the possibility of terminating electronic contracts. In addition to these jurisprudential principles, Iran’s e-commerce law also protects consumers’ rights in the digital space by providing specific protections such as the right to withdraw and refund. Key issues in the termination of electronic contracts include the protection of users’ personal data and information and their proper management. Also, maintaining the online reputation and credibility of the contracting parties in digital interactions is of particular importance.
بگری، مریم، (1402)، شرایط و موارد فسخ معاملات الکترونیکی، چهارمین کنفرانس بین المللی مطالعات نوین در علوم انسانی، علوم تربیتی، حقوق و مطالعات اجتماعی.
میری، حمید؛ جوانمرد فرخانی، ابراهیم؛ تقی پور درزی نقیبی، محمدحسین، (1402)، خسارت و فسخ قرارداد؛ بازخوانی رویکرد حقوق ایران و مصر با نگاهی به رویه قضایی و فقه اسلامی، پژوهشنامه حقوق تطبیقی، (پیاپی 11)، 189-206.
زارعی، ب، (1401)، بررسی تأثیرات حقوقی فسخ قراردادهای الکترونیکی در ایران، مجله حقوق خصوصی، 16(3)، 112-130.
آذر، راحیل؛ ذاکری نیا، حانیه، (1401)، ضرورت نگاه مبنایی به اصل ابقای قرارداد در حقوق ایران با توجه به جایگاه و آثار آن در قراردادهای تجاری در اسناد بین‌المللی، مجله علمی، 19(2)، 351-367.
بهرامی، (1401)، حقوق تجارت الکترونیکی، کنفرانس بین المللی و ملی مطالعات مدیریت، حسابداری و حقوق, 8(8), 249-262.
شكري، رضا ، (1401)، بررسی و تحلیل مبانی فسخ قرارداد در فقه امامیه و حقوق ایران، مطالعات حقوق ، دوره جدید - شماره 25 از ص83 تا 98 .
گلابتونچی؛ جعفرپور، (1400)، تحلیل حقوقی آثار مالی اقتصادی خاتمه و فسخ پیمان در قراردادهای پیمانکاری، حقوق و مطالعات نوین, 10(4), 1-30.
نیکوکار، ج، (1400)، تأثیر فسخ قرارداد بر اعتبار آنلاین در تجارت الکترونیکی، مجله حقوق و فناوری، 8(2)، 89-104.
احمدی، امیر، (1400)، واکاوی فقهی و حقوقی اقاله الکترونیکی، فقه، 1 (105 پیاپی )، 8-36.
آهنگران، محمد رسول؛ میرزایی، محمد؛ نوروزی، (1399)، تدلیس و حق فسخ در معاملات شرکت‌ها از دیدگاه مذاهب فقهی، مطالعات تطبیقی مذاهب فقهی, 2(3), 31-50.
احمدی، س، (1399)، بررسی حق فسخ در فقه اسلامی و تطبیق آن با حقوق مدنی، فصلنامه حقوق اسلامی و فقهی، 10(2)، 45-67.
چگنی، مهدی؛ سیاه بیدی کرمانشاهی، سعید، (1399)، بررسی فقهی و حقوقی اثر فسخ نسبت به قراردادهای سابق، آموزه های فقه مدنی، 12(21 )، 95-112.
حسینی، محمد؛ رضایی، فاطمه، (1398)، «بررسی تطبیقی قوانین مربوط به امضای الکترونیکی در حقوق ایران و بین‌الملل». مجله حقوقی دانشگاه تهران، 28(2)، 45-78.
مهدوی پور، هدایت، (1398)، بررسی فسخ قرارداد در حقوق موضوعه و فقه امامیه، سومین کنفرانس ملی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اجتماعی، (3)98-143.
آهنگران، محمدرسول؛ احمدی، امیر، (1398)، آثار و احکام فقهی و حقوقی اشتباه و خطا در قراردادهای الکترونیکی، پژوهش های فقهی، 15(1 )، 1-25.
خادمی کوشا، محمدعلی، (1397)، شرط قصد و ابراز صریح آن در قرارداد الکترونیکی از منظر فقه اسلامی، اقتصاد اسلامی، 18(70 )، 205-224.
بادینی، حسن؛ بروجنی، فروزان، (1397)، نگرش تحلیلی به امکان فسخ قرارداد با وجود ممکن بودن اجرای عین تعهد در حقوق آلمان و ایران، مطالعات حقوقی، 10(1)، 37-59.
خیری، جبر؛ قبولی درافشان، سید محمد مهدی، (1397)، آثار فسخ قرارداد در فرض تخلف از انجام تعهدات قراردادی در حقوق ایران و عراق و کنوانسیون وین 1980. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, 12(25), 75-105.
اندرز, داود، (1397)، فسخ قرارداد اقساطی در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا و حقوق ایران، فصلنامه تحقیق و توسعه در حقوق تطبیقی, 1(1), 85-119.
امانی، مهترلو؛ طباطبایی لطفی، عصمت السادات، (1397)، راجل در انواع خیارات: بازه زمانی اعمال حق فسخ و مرجع تشخیص در دعاوی، مطالعات فقهی و فلسفی, 10(37), 1-15.
کامران خانی، ناصر؛ مریوانی، ناصر، (1395)، عقود الکترونیکی در فقه اسلامی و حقوق موضوعه ایران، نشریه مبانی فقهی حقوق اسلامی سال نهم شماره 1 (پیاپی 17).
السان، مصطفی؛ نجفی زاده، لیلا؛ حسینی اشلقی، میرمهدی؛ صبوری، حسین، (1395)، مبانی فسخ قرارداد در فقه امامیه و حقوق ایران، دوره 16، شماره 88، صفحه 73-89 .
امینی، منصور؛ مافی، همایون؛ اعظمی چهاربرج، حسین، (1390)، بررسی حق فسخ ناشی از پیش بینی نقض قرارداد در کنوانسیون بیع بین المللی کالا و حقوق ایران، مطالعات حقوقی (علوم اجتماعی و انسانی شیراز)، (پیاپی 4)، 35-52.
پورارشد، (1387)، فسخ قرارداد کار در حقوق ایران پیش و پس از تصویب قانون رفع برخی از موانع تولید و سرمایه‌گذاری صنعتی مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام (1387/8/5). پژوهش های حقوقی, 8(16), 81-94.
نوری، سید‌مسعود، (1384)، اصول حقوقی تجارت الکترونیک با تأکید بر قانون تجارت الکترونیک ایران، روش شناسی علوم انسانی، 44(11)، 107-130.
Klein, M., & Murray, A. (2020). The Evolution of Electronic Contracts in Global Commerce. Journal of International Business Studies, 51(6), 987-1003. doi:10.1057/s41267-019-00238