تحلیل فقهی و حقوق مبانی و کاربست های امضای الکترونیکی
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهجواد وفادار 1 , علیرضا عسگری 2 * , نسرین کریمی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
2 - دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
کلید واژه: امضای الکترونیکی, مبانی فقهی و حقوقی, کاربست امضای الکترونیکی, ضوابط فقهی, قانون تجارت الکترونیک,
چکیده مقاله :
امروزه با توجه به گسترش روز افزون وسایل ارتباطی و انترنتی، بسیاری از فعالان گستره تجارت و قرارداد از رهگذر بسترهای فضای مجازی اقدام به انعقاد قرارداد می¬کنند. از آنجایی که میان طرفین قرارداد فاصله مکانی وجود دارد، طرفین در بسیاری از موارد به صورت الکترونیکی، توافقات قراردادی¬شان را امضا می-کنند.در این میان بحث از اعتبار و کاربست¬های امضای الکترونیکی مطرح می¬شود؛ زیرا بر خلاف گذشته، امضا به صورت فیزیکی و حضوری انجام نمی¬شود. این مسئله باعث پدیداری پرسش از اعتبار امضای الکترونیکی را مطرح می¬سازد و از سوی دیگر، در صورت معتبر بودن امضای الکترونیکی، پرسش از کاربست آن به وجود می¬آید؛ به این معنا که باتوجه به ملاحظات قراردادهای تجاری و بین المللی، امضای الکترونیکی تنها در این عرصه قابل به کارگیری از است یا اینکه می¬تواند در گستره قراردادهای داخلی نیز مورد استفاده باشد. در پژوهش فرارو تلاش شد تا با روش تحلیلی-توصیفی و ابزار کتابخانه به پرسش¬های پیشین پاسخ داده شود. یافته پژوهش آن است که با از یک سو، با تمسک به ضوابط فقهی و مقررات قانونی می¬توان اعتبار امضای الکترونیکی را توجیه نمود. در پژوهش حاضر با تمرکز به اصل مصلحت و اصل حلیت و مقررات قانونی اعتبار امضای الکترونیکی سنجش شده، امکان بهره¬مندی از آن اثبات شد. آن گاه که اعتبار امضای الکترونیکی به اثبات رسید، می¬توان گفت که کاربست امضای الکترونیکی محدود به تجارت بین الملل یا قرارداد ویژه نیست؛ بلکه می¬تواند همه گستره¬های اعمال حقوقی را پوشش دهد.
Nowadays, due to the increasing expansion of communication and internet tools, many business and contract actors are concluding contracts through cyberspace platforms. Since there is a spatial distance between the parties to the contract, the parties sign their contractual agreements electronically in many cases. In the meantime, the validity and applications of electronic signatures are discussed; because, unlike in the past, the signature is not done physically and in person. This raises the question of the validity of electronic signatures, and on the other hand, if the electronic signature is valid, the question of its application arises; meaning that, considering the considerations of commercial and international contracts, electronic signatures can only be used in this field or can they also be used in the scope of domestic contracts. In the present study, an attempt was made to answer the previous questions using the analytical-descriptive method and library tools. The research finding is that on the one hand, by relying on jurisprudential criteria and legal regulations, the validity of electronic signature can be justified. In the present study, focusing on the principle of expediency and the principle of hullity and legal regulations, the validity of electronic signature was assessed, and the possibility of benefiting from it was proven. When the validity of electronic signature was proven, it can be said that the application of electronic signature is not limited to international trade or special contracts; rather, it can cover all areas of legal practice.
قرآن
1. .ابوالقاسم علیدوست، فقه و مصلحت، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ دوم، 1390؛
2. .ابوالقاسم گرجی، فصل نامه نقد و نظر، شماره 1، زمستان1373؛
3. .محمد مدحت عزمی، المماملات التجاریه الألکترونیه الأسس القانونیه و التطبیقات، مرکز الإسکندریه للکتاب، چ اول، 2008م؛
4. ابن فارس، احمد بن زکریا، معجم المقاییس اللغه، بیروت، دارالإحیاء تراث العربی، 1422ه.ق؛
5. اکبری، محسن، بررسی موانع حقوقی توسعه خرید و فروش الکترونیکی در ایران، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش¬های بازرگانی، چ اول، 1384؛
6. ایزدهی، سید سجاد، مصلحت در فقه سیاسی شیعه، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ اول، 1393؛
7. ترخان، قاسم، برایند مبانی کلامی در علوم انسانی اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ اول، 1402؛
8. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، ناشر کتابخانه گنج دانش، چ دوم، 1367؛
9. الجنیهی، منیر محمد ، الجنیهی، ممدوح محمد، التوقیع الکترونی و حجیته فی الإثبات، بی¬جا، دارالفکر الجامعی، 2004 م؛
10. چاچکامی، حمید دهقان، جایگاه مصلحت در قانونگذاری کیفری ایران، قم، بوستان کتاب، چ اول، 1390؛
11. حسینی شیرازی، سید محمد، اسلام و جامعه، مشهد، مؤسسه فرهنگی، هنری و انتشارات ضریح آفتاب، چ اول، 1393؛
12. زرکلام، ستار، امضای الکترونیکی و جایگاه آن در نظام ادله اثبات دعوا، نشریه مدرس، دوره 7، شماره 1، بهار1382؛
13. ساردوئی نسب، محمد، طاهری، احمد، اسناد تجارتی الکترونیکی( برات، سفته و چک الکترونیکی، تهران، نشرمیزان، چ اول، 1393؛
14. سبزوارى، سيد عبد الأعلى، مهذّب الأحكام، قم، مؤسسه المنار - دفتر حضرت آية الله، چ چهارم، 1413 ه ق؛
15. شاهرودى، محمد ابراهيم جناتى، منابع اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامى، بی¬جا، بی¬نا، بی¬چا، بی¬تا؛
16. شوشترى، سيد محمد حسن مرعشى، ديدگاه‌هاى نو در حقوق، تهران، نشر ميزان، چ دوم، 1427 ه ق؛
17. صانعی، سیدمهدی، انفال و آثار آن در اسلام،قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغتت اسلامی، چ اول، 1379؛
18. ضیاء الدین، محمد، الخراج و النظم المالیه للدولویه الإسلامیه، قاهره، الریس، چ دوم، 1911؛
19. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، الجمل و العقود في العبادات، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسى مشهد، ،چ اول، 1387 ه ق؛
20. عرفانی، محمود، حقوق تجارت؛ اسناد تجاری، تهران، انتشارات جنگل، چ اول، 1388؛
21. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، چ بیست و سوم، 1381؛
22. کاتوزیان، ناصر، مقدمه حقوق، تهران،شرکت سهامی انتشار،چ شصت وپنجم،1387؛
23. کریمی، سحر، کنوانسیون استفاده از ارتباط الکترنیکی در قراردادهای بین المللی،تهران، نشر میزان، چ اول، 1393؛
24. گلباغی ماسوله¬ای، سید علی جبار، در آمدی برعرف،قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، چ اول، 1378؛
25. مازندرانى، على اكبر سيفى، دليل تحرير الوسيلة - ولاية الفقيه،تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى قدس سره، چ دوم، 1428 ه ق؛
26. معصوم بالله، مهد، تجارت الکترنیک اسلامی؛ رویکرد کاربردی، ترجمه سید محسن روحانی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، چ اول، 1391؛
27. ناصیف، الیاس، العقود الدولیه العقد الکترونی فی القانون المقارن، بیروت، توزیع منشورات الحلبی الحقوقیه، الطبعه الأولی، 2009؛
28. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، عوائد الأيام في بيان قواعد الأحكام، قم ، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، چ اول، 1417 ه ق؛
29. قانون تجارت الکترونیک.