احکام و قواعد فقهی در کاربری فضای سبز
محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّنمریم وفادار 1 , حسین احمری 2 , مصطفی رجایی پور 3 , هادی سروری 4
1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه‌ومبانی‌حقوق اسلامی، واحدمشهد، دانشگاه آزاداسلامی، مشهد، ایران.
2 - دانشیار،گروه فقه‌ومبانی‌حقوق اسلامی، واحدمشهد، دانشگاه آزاداسلامی، مشهد، ایران.
3 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
4 - استادیار، گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
کلید واژه: احکام, قواعد فقهی, احکام کاربری فضای سبز,
چکیده مقاله :
الزامات نظام برنامه‌ریزی و طراحی کاربری‌ها که عبارت‌اند از توزیع فضایی کارکردهای شهری، می‌تواند تابع احکام و قواعد فقهی باشد. ازآنجاکه حوزه کاربری های شهری وسیع بوده و کاربری مسکونی، مذهبی، تجاری، درمانی، آموزشی، فضای سبز، ورزشی و... را شامل می شود؛ در این پژوهش، فقط به مبانی فقهی حوزه کاربری فضای سبز پرداخته‌شده است چون با توسعه شهرها و افزایش بافت و تراکم ساختمانی نیاز به فضاهای سبز و پارک ها بوده و این ضرورت به جهت تأثیر این فضاها بر آلودگی های محیطی و نیز تأثیر بر آرامش و سلامتی و تجدید و بازسازی قوا دو چندان خواهد شد. در این راستا از آیات قرآن، روایات و سنت پیامبر گرامی اسلامn و اهل‌بیتb و قواعد فقهی متناسب بهره گرفته شده است. برای به دست آوردن یافته‌های پژوهش ابتدا احکام، قواعد فقهی و کاربری زمین تبیین شده و آنگاه به روش استقرائی تحلیل محتواگردیده است به طوریکه کاربری فضای سبز می‌تواند تحت تأثیر احکام و قواعد فقهی شکل گیرد و تأثیر بر تخصیص و مکان‌یابی و در ارتقاء معنایی و افزایش عملکرد کاربری فضای سبز دارد. در این صورت این احکام می تواند مورد توجه مدیران شهری قرار گرفته و براساس نیاز فضاهای شهری در مقیاس ناحیه، شهر و منطقه عملی گردد.
* قرآن کریم
* نهج‌البلاغه، سیدرضی، ترجمه محمد دشتی.
1- ابنبابویه، ابوجعفر محمدبنعلی (شیخ صدوق)، الخصال، مرکز المنشورات الاسلامیه، ۱۴۰۳ق، قم، جماعه المدرسین فی‌الحوزه العلمیه بقم.
2- ___________________________ ، الامالی، مترجم یعقوب جعفری، نسیم کوثر، ۱۳۸۹، قم.
3- ___________________________ ، عیون اخبارالرضاA، محقق/مصحح، مهدی لاجوردی، نشر جهان، چاپ اول، 1378 ق، تهران.
4- ابنمنظور، محمدبن مکرم، لسانالعرب، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دارصادر، 1414ق، چاپ سوم، بیتا.
5- حرّانی، ابومحمدحسن (ابنشعبه حرّانی)، تحفالعقول، مؤسسه علمی‌فرهنگی دارالحدیث، اداره تدوین متون ترویجی، 1394، قم.
6- حرعاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائلالشیعه الی تحصیل مسائلالشریعه، مؤسسه آلالبیت لاحیاء التراث، 1409ق، قم.
7- حکیمی، محمدرضا، الحیاة، ترجمه احمد آرام، حوزه ع‍ل‍م‍ی‍ه قم، دف‍ت‍ر ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اسلامی، 1363، قم.
8- السیوطی، عبدالرحمن ابن ابی بکر ،الجامع الصغیرفی احادیث البشیر النذیر، دارالفکر، 1429ق، بیروت.
9- شعیری، تاج‌الدین محمدبن محمد، جامع الأخبار، انتشارات حضرت عباس، ۱۳۹۲، قم.
10- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فیتفسیرالقرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، دارالفکر، بیتا، قم.
11- طبرسی، فضلبنحسن، تفسیر جوامعالجامع، ترجمه حبیب روحانی و علی عبدالحمیدی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۸۷، مشهد.
12- ع‍ی‍اش‍ی، محمد بن م‍س‍ع‍ود، تفسیر العیاشی، مؤسسه ال‍ب‍ع‍ث‍ه، ق‍س‍م ال‍دراس‍ات الاسلامیه، ۱۴۲۰ق، قم.
13- قرائتی، محسن، سیمای مسکن و شهر اسلامی، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، 1393، تهران.
14- کلینى، محمد بن یعقوب، الفروع من الکافی، دارالکتب الاسلامیه، 1391ق، تهران.
15- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوارالجامعه لدرراخبارالائمه‌الاطهارb، مؤسسه الأعلمی، 1987م؛ موسسه الوفاء، 1403، بیروت.
16- محقق داماد، سیدمصطفى، قواعد فقه، مرکز تهران، نشر علوم اسلامى، چاپ دوازدهم،1406ق، ج1؛ و مرکز نشر علوم اسلامی، 1381.
17- متقی هندی، علاءالدین ،کنز العمال فی س‍ن‍ن الاق‍وال و الاف‍ع‍ال، مؤسسه ال‍رس‍ال‍ه، ۱۴۱۳ق، بیروت.
18- نوری، حسینبن محمدتقی، مستدرکالوسائل و مستنبطالمسائل، مؤسسه آلالبیت لاحیاء اال‍ت‍راث، بیتا، قم.
19- صدر، محمد باقر، دروس فی علم العلم الاصول، الحلقه الثانیه، مجمع الفکر الاسلامی،1412ق، تهران.
20- شیرازى، ناصر مکارم، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه،1374، تهران.
21- ____________ ، القواعد الفقهیه، انتشارات کتابخانه صدر، بیتا.
22- محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة، دارالحدیث ،1377، قم.
23- محمودی، محمدباقر، نهجالسعادة فی مستدرک نهجالبلاغة، تصحیح عزیز آلطالب، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۶ش، تهران.
24- منسوب به امام رضاA، صحیفه الرضاA، محقق/مصحح: محمدمهدی نجفی، کنگره جهانی امام رضاA، 1406ق، چاپ اول، مشهد.
25- نراقی، ملا احمد، عوائد الایام، عائده، 1361، بی‌جا.
26- اخلاق زیست محیطی پیامبر اکرمn، تقی متقی، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، طه، قم.
27- اصغری لفمنجانی، صادق، اصول تربیت زیست محیطی در اسلام، سپهر، 1384، تهران.