ساز و کارهای مناسب جهت توازن بخشی بین حقوق بزه دیده و متهم و جلوه بخشی به مفهوم دادرسی عادلانه

محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّن

محمد قادری ¹ , مهرداد رایجیان اصلی ² , عباس شیخ الاسلامی ³

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشکده حقوق و علوم سیاسی واحد مشهد
2 - استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تربیت مدرس تهران
3 - استادیار گروه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد واحد مشهد. ریاست دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

تاریخ دریافت : 1394/08/08 تاریخ پذیرش : 1395/02/05 تاریخ انتشار : 1395/04/01

کلید واژه: متهم, بزه دیده, مصالحه کیفری, توازن بخشی, فرایند کیفری,

چکیده مقاله :

مفاهیم بزه، بزه دیده و متهم از ابتدای وجود بشر به نوعی وجود داشته است. فرایند رسیدگی به عمل مجرمانه از بدو پیدایش این نهادها تاکنون با فراز و نشیب های بسیاری روبه رو بوده است که از سوی محققان حقوقی به دوران مختلف تقسیم شده است. رویکرد توازن بخشی را می توان یکی از مفاهیم نوین وارد شده به واژگان حقوق کیفری دانست. این رویکرد با ارائه ساز و کارهایی در جهت ایجاد توازن بین حقوق بزه دیده و متهم و جبران پیامدهای ناشی از عدم وجود توازن بین این دو عنصر در فرایند رسیدگی کیفری به دنبال رعایت عدالت در دادرسی و جلوه بخشی به مفهوم دادرسی عادلانه است.بزه دیده و متهم -جدای از این که این دو عنصر حاضر در فرایند رسیدگی کیفری هستند- به عنوان اعضای اجتماع نیز باید مد نظر قرار داده شوند. امروزه دیگر هدف از حقوق جزا اجرای صرف مجازات های سنگین نیست؛ بلکه هدف از مجازات و به طور کلی فرایند رسیدگی کیفری احقاق حقوق بزه دیده و بازپروری و اصلاح بزه کاران و بازگشت آنان به متن اجتماع است که این امر جز با ارائه سازوکارهای غیر از مجازات میسر نیست. به همین جهت شناخت و استفاده از سازوکارهای توازن بخشی به حقوق بزه دیده و متهم امری ضروری و مهم به نظر می رسد که در این پژوهش مد نظر قرار داده شده است.با توجه به موارد ذکر شده، این مقاله در دو مبحث به بررسی تحولات دادرسی کیفری تا رسیدگی به رویکرد توازن بخشی و ارائه سازوکارهای مناسب برای رسیدن به توازن بخشی بین حقوق بزه دیده و متهم پرداخته است.

منابع و مأخذ:

1. آشوری، محمد(1385)، آیین دادرسی کیفری، تهران: انتشارات سمت، جلد اول.

2. ــــــــ،ــــ(1392)، عدالت کیفری (2)، مجموعه مقالات، تهران: نشر دادگستر، چاپ اول.

3. اردبیلی، محمدعلی(1384)، حقوق جزای عمومی، تهران: انتشارات میزان، چاپ هشتم، جلد اول.

4. باقری، صادق و همکاران(1387)، ادله اثبات دعاوی کیفری، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ ششم، تیر.

5. پرادل، ژان(1381)، تاریخ اندیشه‌های کیفری، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: انتشارات سمت، چاپ هفتم.

6. رایت، مارتین(1384)، عدالت ترمیمی، ارتقا بخشیدن رویکرد بزه‌دیده محوری (مجموعه مقالات)، ترجمه امیر سماواتی پیروز، تهران: نشر خلیلیان، چاپ اول.

7. رایجیان اصلی، مهرداد (مترجم)( 1391)، کتابچه بزه‌دیده‌شناسی، تهران: انتشارات آرمان حقوق، چاپ اول.

8. ــــــــــــ،ــــــــ(1393)، «بازاندیشی دادرسی در پرتو اصل هم‌ترازی حق‌های بزه‌دیده و متهم»، پژوهش حقوق کیفری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، شمارة 7، زمستان.

9. ـــــــــــــ،ـــــــ(1390)، «جایگاه بزه‌دیده در قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، تهران: شماره 19، تابستان.

1. ـــــــــــــ،ـــــــ(1390)، بزه‌دیده‌شناسی حمایتی، تهران: نشر دادگستر، چاپ دوم.


2. زهر، هوارد(1388)، کتاب کوچک عدالت ترمیمی، ترجمه حسین غلامی، تهران: نشر مجد، چاپ دوم.


3. قانون آیین دادرسی کیفری.


4. معین، محمد(1380)، فرهنگ فارسی معین، تهران: انتشارات معین.


5. GARNER, Bryan (2009); Black's law dictionary, Thomson-west, ninth edition.


6. Handbook on Justice for victims on the use and application of the declaration of basic principles of justice for victims of crime and abuse of power; Un ODCCP, centre for international crime prevention, New York, 1999.


7. Guide for policy makers on the implementation of the UN declaration of basic principles of justices for victims of crime and abuse of power; UN ODCCP, centre for international crime prevention, New York, 1999.