خوانشی از ذهبیه با تأکید بر عقاید، آراء و آثار سید ابوالقاسم راز شیرازی
محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّن
1 - تاریخ و تمدن ملل اسلامی
کلید واژه: تصوف, ذهبیه, تشیع, سید ابوالقاسم راز شیرازی, آراء و عقاید. ,
چکیده مقاله :
ذهبیه طریقت صوفیانه شیعی بود که توسط شیخالمشایخ معروف کرخی به وجود آمد. کرخی از اصحاب امام رضا (ع) بود و به دست آن حضرت از مسیحیت به اسلام گروید و با تربیت باطنی امام رضا (ع) مراتب کمال را طی نمود. آنچه که معروف کرخی به عنوان روش‌ها و هدف سلوک آموخته بود به سری سقطی و از او به شیخ جنید بغدادی و ... رسید و همین آداب با جهانبینی و عقایدی خاص، اساس یک سلسله بزرگ عرفانی و مکتبی فکری را پیریزی کرد که در تاریخ تصوف و عرفان به سلسله ذهبیه معروف گردید و در طی قرون متمادی از جمله در دوران قاجاریه و صفویه به فعالیت خود ادامه داد و در عرصههای اجتماعی و سیاسی ایفای نقش کرد. دستاوردهای این پژوهش نشان میدهد که ذهبیه یکی از طریقتهای فعال شیعی بود که دارای اقطاب سی و ششگانه بود و به دلیل سلوک عرفانی معتدل، در دورههای مختلف تاریخی گسترش یافت. بهخصوص در دوره صفویه و تلاش در جهت احیاء صبغه صوفیانه دولت صفوی، نزدیکی و قرابت خاصی با سلسله صفوی ایجاد نمود. سید ابوالقاسم راز شیرازی نیز از جمله شخصیتهای برجسته ذهبیه بود که آثار بسیاری داشت و نقش برجستهای در رواج آراء و عقاید ذهبیه ایفاء نمود. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی _ تحلیلی و شیوه جمعآوری اطلاعات نیز کتابخانهای است.
دستاوردهای این پژوهش نشان میدهد که ذهبیه یکی از طریقتهای فعال شیعی بود که دارای اقطاب سی و ششگانه بود و به دلیل سلوک عرفانی معتدل، در دورههای مختلف تاریخی گسترش یافت. بهخصوص در دوره صفویه و تلاش در جهت احیاء صبغه صوفیانه دولت صفوی، نزدیکی و قرابت خاصی با سلسله صفوی ایجاد نمود. سید ابوالقاسم راز شیرازی نیز از جمله شخصیتهای برجسته ذهبیه بود که آثار بسیاری داشت و نقش برجستهای در رواج آراء و عقاید ذهبیه ایفاء نمود. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی _ تحلیلی و شیوه جمعآوری اطلاعات نیز کتابخانهای است.
Dhahabiyyah was a Shiite Sufi order that was created by the famous Shaykh al-Mashaikh Karkhi. Karkhi was one of the companions of Imam Reza (a.s.) and he converted from Christianity to Islam by the hand of Imam Reza (a.s.). What Maruf Karkhi had learned as the methods and purpose of conduct reached Seri Soqati, and from him to Sheikh Junaid Baghdadi, etc., and these manners, with their worldview and specific beliefs, formed the basis of a great mystic dynasty and school of thought. Kurds, which became known as the Golden Dynasty in the history of Sufism and mysticism, and continued their activities during many centuries, including during the Qajar and Safavid eras, and played a role in social and political fields.The results of this research show that Dhahabiyyah was one of the active Shiite sects that had thirty-six poles and spread in different historical periods due to its moderate mystical behavior. Especially during the Safavid period and the effort to revive the Sufi style of the Safavid government, it created a special closeness and kinship with the Safavid dynasty. Seyyed Abulqasem Raz Shirazi was also one of the prominent personalities of Dhahabiyyah, who had many works and played a prominent role in popularizing Dhahabiyyeh's opinions and beliefs. The research method in this research is descriptive-analytical and the method of collecting information is library.Kurds, which became known as the Golden Dynasty in the history of Sufism and mysticism, and continued their activities during many centuries, including during the Qajar and Safavid eras, and played a role in social and political fields.The results of this research show that Dhahabiyyah was one of the active Shiite sects that had thirty-six poles and spread in different historical periods due to its moderate mystical behavior. Especially during the Safavid period and the effort to revive the Sufi style of the Safavid government, it created a special closeness and kinship with the Safavid dynasty. Seyyed Abulqasem Raz Shirazi was also one of the prominent personalities of Dhahabiyyah, who had many works and played a prominent role in popularizing Dhahabiyyeh's opinions and beliefs. The research method in this research is descriptive-analytical and the method of collecting information is library.
آصف، محمدهاشم، 1380، رستم¬التواریخ، به اهتمام عزیزالله علیزاده، تهران، فردوس.
استخری، احسان الله علی، 1338، اصول تصوف، تهران، کانون معرفت.
اسدیان، پروانه، «سلسله ذهبیه و تصوف ذهبی»، آفتاب اسرار، شماره 7-6، تابستان و پاییز 1387.
امین¬الشریع خوئی، ابوالقاسم، 1383، میزان¬الصواب در شرح فصل¬الخطاب سید قطب¬الدین نیریزی، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مولی.
پایون، رویا، «سیر تاریخی تصوف در عصر صفوی»، فرهنگ اصفهان، شماره 19، بهار 1380.
تمیم¬داری، احمد، 1389، عرفان و ادب در عصر صفوی، تهران، حکمت.
تهانوی، محمدعلی، 1966 م، موسوعه کشّاف اصطلاحات الفنون والعلوم، تحقیق د. علی دحروج، لبنان، مکتبه لبنان ناشرون.
حاجی خلف، محمد و احمد عابدی، «تأملی در وجه تسمیه، بررسی و نقد فرقه ذهبیه»، پژوهش¬های اعتقادی کلامی، شماره 2، تابستان 1390.
خاوری، اسدالله، 1362، ذهبیه، تصوف علمی ـ آثار ادبی، تهران، دانشگاه تهران.
خمینی، سید حسن، 1389، فرهنگ جامع فرق اسلامی، تهران، اطلاعات.
دهقان¬نژاد، مرتضی، لقمان دهقان نیری و احمد عقیلی، «بررسی و تحلیل تاریخی حیات تصوف (از اواخر صفویه تا ظهور قاجار)»، فرهنگ، شماره 72، زمستان 1388.
راز شیرازی، ابوالقاسم، 1310 ق، قوائم الانوار و طوالع الاسرار، تبریز، چاپ سنگی.
رضایت، علیرضا، 1397، تصوف و طریقت (نگاهی تاریخی)، تهران، حکمت.
رفیعی زابلی، حمیدالله، «فرقه ذهبیه»، کلام اسلامی، شماره 75، پاییز 1389.
زرین¬کوب، عبدالحسین، 2536، ارزث میراث صوفیه، تهران، امیرکبیر.
ـــــ، 1393، دنباله جستجو در تصوف ایران، تهران، امیرمبیر.
سلامیان، ابوالقاسم، «راز شیرازی»، وحید، شماره 263-262، مرداد 1358.
شوشتری، قاضی نورالله، 1365، مجالس المؤمنین، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
شیرازی، محمدمعصوم، 1383، طرایق¬الحقایق، به تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران، سنایی.
شیروانی، زین¬العابدین، بی¬تا، بستان¬السیاحه، تهران، کتابخانه سنائی.
صدوق، محمدبن علی، بی¬تا، عیون اخبارالرضا، نجف، منشورات المکتبه الحیدریه.
کیائی¬نژاد، زین¬الدین، 1389، سیر عرفان در اسلام، تهران، اشراقی.
مبلغی آبادانی، عبدالله، 1376، تاریخ صوفی و صوفیگری، تهران، حرّ.
مدرسی چهاردهی، نورالدین، 1393، سلسله¬های صوفیه ایران، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ـــــ، 1389، سیری در تصوف در شرح حال مشایخ و اقطاب، تهران، اشراقی.
مشکور، محمدجواد، 1386، فرهنگ فرق اسلامی، با مقدمه و توضیحات کاظم مدیر شانه¬چی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
مؤذن¬ خراسانی، محمدعلی، 1381، تحفه عباسی، بی¬جا، انس تک.
واحدی، تقی، 1384، در کوی صوفیان، تهران، نخل دانش.
هدایت، رضا قلی¬خان، 1305 ق، ریاض¬العارفین، به سعی و اهتمام ملا عبدالحسین و ملا محمود خوانساری، تهران، کتابفروشی وصال.