بررسی نقش حرمسرا در تعیین جانشین پادشاه در دوره صفویه

محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ

زهرا رضائی ¹ , ناصر جدیدی ² , محمد کریم یوسف جمالی ³

1 - گروه تاریخ،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد،ایران.
2 - گروه تاریخ،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد،ایران.
3 - گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی ،واحد نجف آباد، دانشگاه آزاداسلامی ،نجف آباد ایران

تاریخ دریافت : 1399/06/01 تاریخ پذیرش : 1399/11/12 تاریخ انتشار : 1399/09/25

کلید واژه: زنان, صفویه, جانشینی, حرمسرا, خواجه سرایان,

چکیده مقاله :

حرمسرا به عنوان یکی از کانون‌های تصمیم‌گیری‌ در دوره صفویه مطرح بوده است و زنان درباری در صورت وجود شرایط مناسب در عرصه سیاسی حضوری موثر داشتند. آنان در دوره شاه اسماعیل اول و هم در دوره شاه تهماسب توانستند در مسائل کلی حاکمیت دخالت کنند و در دوره شاه اسماعیل دوم و شاه محمدخدابنده این توانائی را بدست آوردند که، یکی را عزل و دیگری را به تخت بنشانند. این اعمال از سوی زنان حرمسرا سبب شد که شاه عباس نسبت به دخالت‌های آنان حساس شده و تلاش کند قدرت این نهاد را در دربار محدود نماید. اما علی‌رغم تلاش‌های او کانون قدرتی در حرمسرا شکل گرفت که علاوه بر زنان، خواجه سرایان نیز در آن شرکت داشتند. بررسی متون عصر صفوی نشان میدهد که با توجه به نقش زنان حرم و خواجه سرایان در تربیت شاهزادگان، این گروه قدرتمند در عزل و نصب فرمانروایان تاثیر زیادی داشته‌اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. بر پایه‌ی یافته‌های این پژوهش حرمسرا و زنان عصر صفوی علی‌رغم محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی نقش برجسته‌ای در تعیین جانشین پادشاه داشته اند.

چکیده انگلیسی:

The harem, or odalisque, was notable as a center for political decision-makings in the Safavid Era when court women could play effective roles in the political arena in case appropriate conditions were met. Safavid women played significant roles in the field of politics: they engaged in general politics during the governments of Shah Ismail I and Tahmasp I. During the administration of Shah Ismail II and Shah Mohammad Khodabanda, women gained so much power that they could dismiss one and throne the other. Such powerfulness of harem women caused Shah Abbas to make attempts to limit this institution in the court and confine their engagements. Despite his attempts, however, a center of power was formed in harem in which both women and eunuchs engaged. A survey of Safavid texts indicates that women and eunuchs played significant parts in appointment and dismissal of governors with regard to their roles in schooling princes. The present study, bearing a descriptive-analytical approach, indicated that Safavid harem of women played significant roles in determination of king’s successor, despite their sociopolitical limitations.