رابطه تدریس اثربخش با سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای و نقش میانجی اجتماع یادگیری حرفه‌ای در بین معلمان شهر کرمانشاه

فردین عبداللهی ¹ ( استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران. )
مهدی محمدی ² ( دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، واحدسنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران )
رفیق حسنی ³ ( دانشیار، گروه مدیریت آموزشی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران. )

تاریخ ارسال : 1402/10/25 تاریخ تایید : 1403/03/23

کلید واژه:

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه تدریس اثربخش با سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای و نقش میانجی اجتماع یادگیری حرفه‌ای در بین معلمان شهر کرمانشاه انجام شد.
روش‌شناسی پژوهش: این پژوهش در قالب روش آمیخته (کیفی- کمی) به انجام رسید. در بخش کیفی از روش تحلیل تماتیک و در بخش کمی از تحلیل عامل تأییدی، برازش مدل و تحلیل مسیر مبتنی بر معادلات ساختاری استفاده شد. جامعه آماری در در بخش کیفی 15 تن از خبرگان بودند که به روش نمونه‌گیری هدفمند و گلوله برفی انتخاب شدند. جامعه آماری در بخش کمی شامل معلمان متوسطه شهر کرمانشاه به تعداد 8160 نفر و تعداد نمونه برابر با 367 نفر بدست آمد. جهت تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای (Spss 27)، (Smart Pls 3)، (EXCEL) استفاده شده است.
یافته ها: نتایج بخش کیفی منجر به شناسایی 12 مضمون در قالب 4 مفهوم ویژگی‌های فردی و علمی معلمان، مدیریت بهینه کلاس و محیط آموزشی، تدریس فعال و انگیزاننده و تدریس هدفمند شد. در بخش کمی، نتایج نشان داد که سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای و تعهد حرفه‌ای بر تدریس اثربخش تأثیر مثبت و معناداری دارند. همچنین تأثیر متغیر میانجی (اجتماع یادگیری حرفه‌ای) بر رابطه بین حمایت حرفه‌ای و تدریس اثربخش معنادار بوده است.
بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج تدریس اثربخش تحت تأثیر متغیرهای سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای و تعهد حرفه‌ای قرار دارد و در نتیجه توجه ویژه به این متغیرها باید در دستور کار مدیران و سیاست‌گزاران آموزش و پرورش قرار گیرد.

چکیده انگلیسی :

Introduction: The present study was conducted with the aim of investigating the relationship between effective teaching and distributed leadership style, professional support, professional commitment and the mediating role of professional learning community among teachers in Kermanshah.
Research methodology: This research was carried out in the form of a mixed method (qualitative-quantitative). In the qualitative part, the thematic analysis method was used, and in the quantitative part, confirmatory factor analysis, model fitting, and path analysis based on structural equations were used. The statistical population in the qualitative section was 15 experts who were selected by purposeful and snowball sampling. The statistical population in the quantitative section includes secondary school teachers of Kermanshah city with a number of 8160 people and a sample size of 367 people. (Spss 27), (Smart Pls 3), and (EXCEL) software were used for data analysis.
Findings: The results of the qualitative part led to the identification of 12 themes in the form of 4 concepts of personal and academic characteristics of teachers, optimal classroom management and educational environment, active and motivating teaching and targeted teaching. In the quantitative part, the results showed that distributed leadership style, professional support and professional commitment have a positive and significant effect on effective teaching. Also, the effect of the mediator variable (professional learning community) on the relationship between professional support and effective teaching has been significant.
Conclusion: According to the results of effective teaching, it is influenced by the variables of distributed leadership style, professional support and professional commitment.

متن کامل:



Journal of New Approaches in Educational Adminstration

ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X

Research Paper

 

The relationship between effective teaching and distributed leadership style, professional support, professional commitment and the mediating role of professional learning community among teachers in Kermanshah

 

 

 

Abstract Introduction: The present study was conducted with the aim of investigating the relationship between effective teaching and distributed leadership style, professional support, professional commitment and the mediating role of professional learning community among teachers in Kermanshah. research methodology: This research was carried out in the form of a mixed method (qualitative-quantitative). In the qualitative part, the thematic analysis method was used, and in the quantitative part, confirmatory factor analysis, model fitting, and path analysis based on structural equations were used. The statistical population in the qualitative section was 15 experts who were selected by purposeful and snowball sampling. The statistical population in the quantitative section includes secondary school teachers of Kermanshah city with a number of 8160 people and a sample size of 367 people. (Spss 27), (Smart Pls 3), and (EXCEL) software were used for data analysis. Findings: The results of the qualitative part led to the identification of 12 themes in the form of 4 concepts of personal and academic characteristics of teachers, optimal classroom management and educational environment, active and motivating teaching and targeted teaching. In the quantitative part, the results showed that distributed leadership style, professional support and professional commitment have a positive and significant effect on effective teaching. Also, the effect of the mediator variable (professional learning community) on the relationship between professional support and effective teaching has been significant. Conclusion: According to the results of effective teaching, it is influenced by the variables of distributed leadership style, professional support and professional commitment.

Received: Accepted: PP:   Use your device to scan and read the article online             DOI:        Keywords: Effective teaching, distributed leadership style, professional support, professional commitment, Kermanshah teachers.

 

Extended Abstract

 

Introduction:

One of the most important factors affecting the effectiveness of teachers' teaching is leadership style. One of the types of leadership styles is the distributed leadership style. Professional learning communities (PLCs) have been widely established to support teachers' continuous professional learning. A professional learning community is commonly described as: “a group of people who share their practice in an ongoing, reflective, collaborative, inclusive, learning-based, and growth-promoting manner (Xie&Chen,2023). Considering the importance of teaching effectiveness of teachers in schools and the different views that exist regarding the effectiveness of leadership style and support and professional and social commitment of learning for the effectiveness of teaching, the importance of these matters has increased. In this regard, the main question of the current research is what is the relationship between effective teaching and distributed leadership style, professional support, professional commitment and the mediating role of professional learning community among teachers in Kermanshah?

Context:

Effective teaching is influenced by the variables of distributed leadership style, professional support and professional commitment

Goal:

The present study was conducted with the aim of investigating the relationship between effective teaching and distributed leadership style, professional support, professional commitment and the mediating role of professional learning community among teachers in Kermanshah. Method:

This research was done in the form of mixed method (qualitative-quantitative). In the qualitative part, the thematic analysis method was used, and in the quantitative part, confirmatory factor analysis, model fitting, and path analysis based on structural equations were used. The statistical population in the qualitative section was 15 experts who were selected by purposeful and snowball sampling. The statistical population in the quantitative section includes secondary school teachers of Kermanshah city with a number of 8160 people and a sample size of 367 people. The data collection tool in the qualitative section, interview and checklist, and in the quantitative section, five questionnaires of effective teaching methods developed by the researcher, which were derived from the dimensions and components identified in the qualitative section; The distributed leadership questionnaire (Halpia et al., 2009); Professional support questionnaire (Taylor et al,2011); Professional commitment questionnaire (Jeffrey and Verhelt, 1996) and professional learning community questionnaire (Oliver et al., 2009; Sarmad et al., 2010). In the qualitative part, content validity (CVR) was equal to 0.60, CVI was equal to 0.93, and reliability using the retest method was equal to 0.81. In the quantitative part, the reliability of the questionnaires using Cronbach's alpha coefficient was 0.84 for the distributed leadership questionnaire, 0.79 for the professional support questionnaire, 0.88 for the professional commitment questionnaire, and 0.82 for the learning community questionnaire. The method of data analysis in the qualitative part was thematic analysis. In the quantitative phase, the structural equation test was used for the confirmatory factor analysis of the questions. In this research, K.M.O statistics and Bartlett's test were also used to determine the appropriateness of the data for factor analysis, as well as to verify the indicators obtained from the t-statistics. SPSS version 27, Smart Pls 3, and Excel 2019 software were used for data analysis. 

Findings:

In order to verify the developed model and test the research hypotheses, confirmatory factor analysis and path analysis were used using the structural equation method and with the help of Smart PLS 3 software. The partial least squares technique has been used to validate the model. The external model shows that the items that are considered to measure each of the main factors have sufficient validity. The strength of the relationship between factors (latent variables) and items (observable variables) is shown by factor loading. Factor load is a value between zero and one. If the factor loading is less than 0.3, the relationship is considered weak. A factor loading between 0.3 and 0.6 is acceptable, and if it is greater than 0.6, it is very desirable. To check the significance of observed correlations, bootstrap or jackknife cross cutting methods are used. In this study, the self-adjustment method was used, which gives the t statistic. At the 5% error level, if the bootstrapping t-value is greater than 1.96, the observed correlations are significant. The results of the qualitative part led to the identification of 12 themes in the form of 4 concepts of personal and academic characteristics of teachers, optimal classroom management and educational environment, active and motivating teaching and targeted teaching. In the quantitative part, the results showed that distributed leadership style, professional support and professional commitment have a positive and significant effect on effective teaching. Also, the effect of the mediator variable (professional learning community) on the relationship between professional support and effective teaching has been significant.

Results:

The results showed that distributed leadership style has a positive and significant effect on effective teaching. In fact, it can be said that the distribution leadership style includes school culture, collaborative decision-making, and increases the effective teaching of teachers in schools. Other results showed that professional support has a positive and significant effect on effective teaching. In fact, it can be said that professional support, including material, spiritual and logistical support of teachers by the school and management, improves the effective teaching of teachers. Also, the results showed that professional commitment has a positive and significant effect on effective teaching. In fact, it can be said that teachers' professional commitment improves their effective teaching. And other results showed that there is a positive and significant relationship between distributed leadership style, professional support and professional commitment with effective teaching and with the mediating role of the professional learning community.

 

 

 

 

دوماهنامه علمی پژوهشی – رهیافتی نو در مدیریت آموزشی

شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723

مقاله پژوهشی

رابطه تدریس اثربخش با سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای و نقش میانجی اجتماع یادگیری حرفه‌ای در بین معلمان شهر کرمانشاه

 

 

تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:    از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید              DOI:     واژه­های کلیدی:  تدریس اثربخش، سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای، معلمان کرمانشاه.

چکیده مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه تدریس اثربخش با سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای و نقش میانجی اجتماع یادگیری حرفه‌ای در بین معلمان شهر کرمانشاه انجام شد.. روش شناسی پژوهش: این پژوهش در قالب روش آمیخته (کیفی- کمی) به انجام رسید. در بخش کیفی از روش تحلیل تماتیک و در بخش کمی از تحلیل عامل تأییدی، برازش مدل و تحلیل مسیر مبتنی بر معادلات ساختاری استفاده شد. جامعه آماری در در بخش كيفي 15 تن از خبرگان بودند که به روش نمونه‌گيري هدفمند و گلوله برفي انتخاب شدند. جامعه آماری در بخش کمی شامل معلمان متوسطه شهر کرمانشاه به تعداد 8160 نفر و تعداد نمونه برابر با 367 نفر بدست آمد. جهت تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای (Spss 27)، (Smart Pls 3)، (EXCEL) استفاده شده است. یافته­ها: نتایج بخش کیفی منجر به شناسایی 12 مضمون در قالب 4 مفهوم ویژگی‌های فردی و علمی معلمان، مدیریت بهینه کلاس و محیط آموزشی، تدریس فعال و انگیزاننده و تدریس هدفمند شد. در بخش کمی، نتایج نشان داد که سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای و تعهد حرفه‌ای بر تدریس اثربخش تأثیر مثبت و معناداری دارند. همچنین تأثیر متغیر میانجی (اجتماع یادگیری حرفه‌ای) بر رابطه بین حمایت حرفه‌ای و تدریس اثربخش معنادار بوده است. بحث و نتیجه­گیری: با توجه به نتایج تدریس اثربخش تحت تأثیر متغیرهای سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای و تعهد حرفه‌ای قرار دارد و در نتیجه توجه ویژه به این متغیرها باید در دستور کار مدیران و سیاست‌گزاران آموزش و پرورش قرار گیرد.

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

مقدمه 

معلم مهم­ترین شخص در فرایند اجرای تدریس اثربخش و توسعه جنبه­های مختلف برنامه درسی مدارس قلمداد می­شود (آلوسوبای¹، ٢٠١٦)، وی در مقام الگوی عملی، می­تواند شور و شوق يادگيری را دانش آموزان برانگیزاند. در ضمن، محتوا گزینی، روش­های تدريس و ارزشيابی نيز که از ديگر مؤلفه­های برنامه درسی هستند، مستقيم تحت نظر و كنترل معلم است. در اين صورت، بايد حكم كرد كه مؤثرترین و كارسازترين مؤلفۀ نظام تعليم و تربیت، معلم­ها هستند (لاگیت و کازادی²، 2021). در 20 سال گذشته شاهد تحقیقات گسترده‌ای در زمینه چگونگی طراحی مؤثرتر آموزش برای ارتقاء یادگیری دانش آموزان بوده‌ایم. یادگیری دانش‌آموزان بسیار پیچیده است و معلمان باید این پیچیدگی را بفهمند تا بتوانند تربیتی مؤثر را داشته باشند. دیدگاه استاندارد آموزش این است که معلمان اطلاعات و فعالیت­های دانش­آموزان را طراحی می­کنند و دانش‌آموزان به این فعالیت­ها گوش می­دهند و درگیر آن می­شوند و با توجه به میزان توانایی و انگیزه خود، به سطحی از یادگیری می­رسند (چیوو و سربین³، 2021). عابدینی و همکاران (1399)، در پژوهشی دریافتند که10 عامل، از جمله تسلط مدرس بر موضوع، بیان انتظارات آموزشیِ روشن، قدرت رهبری و اداره کلاس، مشارکت فعال دانشجویان در فرایند تدریس به عنوان عوامل مؤثر بر تدریس اثربخش به حساب می‌آیند. همانظور که اشاره شد یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر اثربخشی تدریس معلمان، سبک رهبری است. یکی از انواع سبک‌های رهبری، سبک رهبری توزیع‌شده است. رهبری توزیع‌شده مفهومی است که برای نشان دادن سبک رهبری مورداستفاده قرار می‌گیرد که سازمان مدارس را متحول می‌کند و رهبری را فراتر از یک فرد گسترش می‌دهد (بوش⁴، 2018). سبک رهبری توزیع‌شده فراتر از تفویض اختیار، رویکردی است که در آن مسئولیت تصمیم‌گیری با تیم­های رهبری به اشتراک گذاشته می­شود و با توزیع بخشی از وظایف مدیران مدارس به سایر کارکنان، کارکنان می‌توانند فعالیت­های سازمانی را رهبری کنند و از این طریق حجم کار آن‌ها را کاهش می­یابد (سامانچوغلو⁵ و همکاران، 2020). مفاهیم رهبری توزیع‌شده می­تواند ابزاری حیاتی برای مقابله با چالش­های پیش روی مدیران مدارس در بهینه‌سازی مشارکت معلمان، به‌ویژه در زمینه­های تدریس و امور آموزشی مؤثر باشد (امبونو و آزوچی⁶، 2021). معلم نه‌تنها یکی از متغیرهای موردنیاز برای تغییر در جهت بهبود سیستم‌های آموزشی است، بلکه مهم‌ترین عاملی است که باعث تغییر می‌شود (پرویزی و تابدی⁷، 2021).

همچنین معلمان در مدرسه نیاز به حمایت در ابعاد حرفه­ای، اجتماعی و شخصی دارند. این بدان معناست که معلمان باید نقش­های خود را به دست آورند، اعتمادبه‌نفس، مهارت­ها و دانش حرفه‌ای را تقویت کرده و از طریق ادغام در یک مدرسه و عضویت در یک جامعه تبدیل شوند. در این حرفه به‌طورکلی همکاران می­توانند به درک هنجارها، ارزش­ها و ساختار داخلی یک مدرسه کمک کنند و معلمان باتجربه­تر به‌طورمعمول در توسعه هویت حرفه‌ای معلمان دیگر و رویکردهای آموزشی آن‌ها کمک ­کنند (گرین فلد⁸ و همکاران، 2020). از سوی دیگر، به دلیل ماهیت حساس و اثرگذار شغل معلمی، انتظار می‌رود معلمان از سطوح بالای تعهد حرفه‌ای⁹ برخوردار باشند.. در واقع، تعهد حرفه‌اي، باور و اعتقاد به هدفها و ارزشها و تلاش براي به عضويت در آمدن در آن حرفه است (بهرامی رهنما و بنی مهد، 1398). تعهد حرفه‌ای را می‌توان مجموعه‌ای از رفتارها، اهداف و ویژگی‌هایی دانست که بیانگر یک حرفه یا یک شخص حرفه‌ای باشد. ابعاد اصلی تعهد حرفه‌ای شامل مواردی همچون: نوع دوستی، شرافت و درستکاری، احترام به دیگران، عدالت، تعالی شغلی و وظیفه‌شناسی و مسئولیت‌پذیری می‌شود (امینی و همکاران، 1399). واضح است که معلم عامل اصلی در اجرای تحولات و نوآوری‌های تربیتی است و کیفیت تدریس او مهمترین عامل در افزایش پیشرفت و موفقیت دانش‌آموز است. این امر به منزله‌ی ‌یکی از بدیهی‌ترین اصول در حوزه‌ی تعلیم و تربیت می‌درخشد. به جرأت می‌توان گفت یکی از دلایلی که باعث می‌شود اجرای نوآوریها و تغییرات تربیتی در مدارس با مشکل مواجه شود، انزوای حرفه‌ای معلمان است. بر این اساس، معلمان نیازمند فرصتها و فضاهایی هستند که از این انزوا رهایی یافته و با همکاران دیگر و افراد باتجربه در فرایند گفت و شنود حرفه‌ای درگیر شوند. حاصل این گفتگوهای حرفه‌ای، بهبود تأمل در عمل و در نتیجه آن، کسب دانش و فهم و نهایتاً بهبود عملکرد معلم خواهد بود. پژوهشها مؤید اثرات منفی انزوای حرفه‌ای معلمان است. پژوهش نشان داده است شرکت در اجتماعات یادگیری حرفه‌ای¹⁰ انزوای حرفه‌ای معلمان را کاهش داده است. اجتماعات یادگیری حرفه‌ای (PLC) به طور گسترده‌ای برای حمایت از یادگیری حرفه‌ای مستمر معلمان ایجاد شده‌اند. اگرچه هیچ تعریف جهانی برای اجتماعات یادگیری حرفه‌ای وجود ندارد، یک اجتماع یادگیری حرفه‌ای معمولاً به این صورت توصیف می‌شود: «گروهی از مردم که عملکرد خود را به طور مداوم، تأملی، مشارکتی، فراگیر، مبتنی بر یادگیری و ارتقای رشد به اشتراک می‌گذارند و به طور انتقادی بازخواست می‌کنند و به عنوان یک شرکت جمعی فعالیت می‌کنند (ژیه و چن¹¹، 2023). یافته‌های پژوهش حسنارودی و سجادی (1395)، حکایت از آن دارد که شرکت در اجتماعات یادگیری پیامدهای ارزنده‌ای از جمله تسهیل تأمل در عمل معلمان،حمایت عاطفی، بهبود عاملیت در یادگیری، تغییر خود انگیخته باور و عملکرد و در نتیجه، وقوع تغییر تربیتی، ارتباطات منتورینگ غیرسمی همکارانه و دریافت بازخوردهای غیرارزیابانه، نوشتن عالمانه،دسترسی به دانش شخصی یکدیگر و تبادل منابع اطلاعاتی با یکدیگر و برقراری تعامل یادگیرنده با یادگیرنده را برای معلمان به همراه داشته است. همچنین یافته‌های پژوهش ژیه و چن (2023)، مؤید آن بود که اجتماعات یادگیری مبتنی بر رسانه‌های اجتماعی می‌توانند به معلمان در همه سطوح فرصت‌هایی برای کمک گرفتن ارائه دهند. با توجه به اهمیت اثربخش بودن تدریس معلمان در مدارس و دیدگاه­های متفاوتی که در مورد اثرگذاری سبک رهبری و حمایت و تعهد حرفه­ای و اجتماعی یادگیری جهت اثربخش بودن تدریس وجود دارد، اهمیت این موارد را بیشتر کرده است. در این راستا، سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که رابطه تدریس اثربخش با سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای و نقش میانجی اجتماع یادگیری حرفه‌ای در بین معلمان شهر کرمانشاه چیست؟

.

روش شناسی پژوهش

تحقیق حاضر از نظر روش یک تحقیق آمیخته (کیفی-کمی) می‌باشد. در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون جهت شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های تدریس اثربخش استفاده شد. با توجه به اینکه با انجام مصاحبه، متغیرهای جدید کشف و شناسایی گردیده و به ادبیات تحقیق در زمینه تدریس اثربخش اضافه شدند، پژوهش ترکیبی (کاربردی-بنیادی) است. همچنین با توجه به اینکه هدف پژوهش شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های تدریس اثربخش است و همچنین زمینه را برای انجام تحقیقات مهم‌تر و گسترده‌تر فراهم می‌کند و باعث ایجاد زمینه مناسب برای درک بهتر موضوع مورد مطالعه می‌شود می‌توان گفت از نظر روش توصیفی- اکتشافی است. با توجه به اين كه ابعاد مؤثر بر تدریس اثربخش متفاوت و زیاد بوده و هر كدام به صورت مستقيم يا غير مستقيم به مدل تحقیق و اجزاى آن مرتبط‌اند، در اولين گام جهت شناسایی این ابعاد و مؤلفه‌ها با مراجعه به خبرگان در اين زمينه، اين شاخص­ها استخراج گرديده است. در بخش کمی با توجه ابعاد و مؤلفه‌های شناسایی شده پرسشنامه تدوین و به همراه پرسشنامه‌های رهبری توزیعی، حمایت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای و اجتماع یادگیری در اختیار جامعه آماری قرار گرفت. با توجه به اینکه روش پژوهش آمیخته (کیفی-کمی) می‌باشد، در نتیجه جامعه آماری در دو بخش کیفی و کمی به صورت زیر انتخاب شده‌اند: مشارکت کنندگان در بخش كيفي خبرگان (خبرگان دانشگاهی، خبرگان آشنا به موضوع) مي‌باشد. از آنجايي كه خبرگان و صاحبنظران كه در حوزه موضوع تحقیق تسلط داشته باشند به وضوح قابل شناسايي نيستند از اين­رو از روش نمونه‌گيري هدفمند و گلوله برفي استفاده شد. در ابتدا تمركز بر افرادي بوده است كه آگاهي بيشتري نسبت به موضوع پژوهش داشته‌اند. علاوه بر اين روش، در ادامه از افراد مورد مصاحبه خواسته شد تا خبره‌هاي ديگري را كه در اين زمينه صاحب­نظر هستند معرفي نمايند كه اشاره به نمونه­گيري گلوله برفي در پژوهش­هاي كيفي دارد. در اين روش پس از شناسايي يا انتخاب اولين خبره و صاحب­نظر از آن براي شناسايي و انتخاب دومين واحد نمونه‌گيري استفاده شد. به همين ترتيب واحدهاي ديگر نمونه شناسايي و انتخاب مي‌شوند. در شروع كار معيارهايي براي انتخاب هدفمند خبرگان در نظر گرفته شد. تعداد نمونه در مرحله كيفي تا زمان رسیدن به اشباع نظری ادامه داشته است. یعنی محقق تا جایی به مصاحبه‌ها ادامه داد كه مصاحبه‌هاي بيشتر به داده‌هاي جديدتري منجرگردد و شناخت بيشتري نسبت به ابعاد موثر بر تدریس اثربخش حاصل شود. لذا اگر مصاحبه‌هاي بيشتر به داده‌هاي بيشتري منجر نشود و داده‌هاي قبلي تكرار گردد، محقق مصاحبه‌ها را متوقف مي‌نمايد. با این فرآیند تعداد 15 خبره برای مصاحبه کافی تشخیص داده شده است. قبل از شروع مصاحبه خلاصه­اي از طرح پژوهش، نتايج بررسي پيشينه پژوهش به همراه اهداف و سؤالات پژوهش جهت مطالعه و آمادگي اوليه در اختيار مصاحبه شوندگان قرار داده شد و در ابتداي جلسه مصاحبه نيز در مورد كارهاي انجام شده به طور مختصر توضيح داده مي‌شد. جامعه آماری در بخش کمی شامل معلمان متوسطه شهر کرمانشاه به تعداد 8160 نفر می‌باشد. به منظور نمونه‌گیری، از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای و بر اساس جدول کرجسی و مورگان استفاده شد. تعداد نمونه طبق جدول کرجسی و مورگان برابر با 367 نفر می‌باشد.

جدول 1. آمار معلمان مقطع متوسطه

مقطع	مرد	زن	کل معلمان
متوسطه اول	2006	1700	3706
متوسطه دوم	2206	2248	4454

 

ابزار گردآوري داده‌ها در بخش كيفي، مصاحبه و چک لیست مي‌باشد. در تحقيق حاضر جهت شناسایی ابعاد  و مؤلفه‌های تدریس اثربخش از مصاحبه‌هاي نيمه ساختاريافته استفاده گرديد. دليل استفاده از مصاحبه نيمه ساختاريافته اين است كه علاوه بر آنكه امكان تبادل نظرات و تفكر وجود دارد مي‌توان بحث و موضوع مصاحبه را در جهت دستيابي به اهداف پژوهش هدايت نمود. پس از تعيين مصاحبه شوندگان هماهنگي لازم براي زمان و مكان تشكيل جلسه مصاحبه صورت گرفت. قبل از تشكيل جلسه شاخص‌هاي شناسايي شده در بخش مرور ادبيات، سؤالات مصاحبه و اهداف پژوهش در اختيار مصاحبه شوندگان قرار گرفت تا آمادگي لازم را براي انجام مصاحبه داشته باشند. مصاحبه ها در بازده زمانی 40 تا 100 دقیقه به صورت متغیر انجام شد فرایند انجام مصاحبه‌ها تا جایی ادامه داشت که یافته­های حاصل از مصاحبه ها به تکرار رسید و با انجام 15 مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان و اساتید آشنا با موضوع تحقیق به مرحله اشباع رسیدند و پس از تسلط به متن مصاحبه­ها کدهای اولیه از متن مصاحبه ها استخراج شد در مرحله اول، مضمون­های زیادی بدست آمد که با تلفیق و تقلیل آنها با استفاده از فرایند رفت و برگشتی تحلیل داده ها، مجموعه کل کدهای اولیه به کدهای کمتری تقلیل یافتند به این گونه که به منظور جلوگیری از تکرار، تمام کدهای اولیه تکراری یا مشابه که از لحاظ مفهومی بسیار به هم نزدیک بودند در یک مجموعه واحد قرار گرفتند و مفاهیمی را بوجود آوردند که مقولات را تشکیل دادند و سپس مقولات بدست آمده تحلیل شدند. ابزار گردآوری در بخش کمی، پرسشنامه است. در این پژوهش از پنج پرسشنامه استفاده شد.

-        پرسشنامه روش تدریس اثربخش محقق­ساخته و برگرفته از ابعاد و مؤلفه‌های شناسایی شده در بخش کیفی تدوین شد. درجه­بندی این پژوهش از نوع درجه بندی لیکرت 5 گزینه­ای که محبوب‌ترین نوع درجه­بندی است، می­باشد (خیلی کم=1 تا خیلی زیاد=5). در این مقیاس از پاسخگویان خواسته می‌شود که از یک درجه بندی برای نشان دادن شدت اعتقاد خود یا علیه مسئله استفاده کنند.

-       پرسشنامه رهبری توزیع‌شده (هالپیا و همکاران، 2009): تعداد سؤالات 21 سؤال بود که در 7 بعد فرهنگ مدرسه، تصمیم گیری مشارکتی، توسعه حرفه‌ای، مأموریت، چشم‌انداز و اهداف، اعتماد، حمایت همه‌جانبه و رفتار های رهبری تقسیم‌ شده‌اند و روایی و پایایی پرسشنامه توسط هالپیا و همکاران تأیید شد (آلفا کرونباخ: 92/0).

-       پرسشنامه حمایت حرفه­ای (تیلور و همکاران، 2011): تعداد سؤالات 11 سؤال بود و روایی و پایایی پرسشنامه توسط تیلور و همکاران تأیید شد (آلفا کرونباخ: 77/0).

-       پرسشنامه تعهد حرفه­ای (جفری و ویرهلت، 1996): تعداد سؤالات 9 سؤال بود و روایی و پایایی پرسشنامه توسط احدی القناب و خالق‌خواه تأیید شد (آلفا کرونباخ: 82/0).

-        اجتماع یادگیری حرفه‌ای (اولیور و همکاران، 2009؛ سرمد و همکاران، ۱۳۹۰): تعداد سؤالات 30 سؤال بود و روایی و پایایی پرسشنامه توسط میراحمدی و همکاران (1398) تأیید شد (آلفا کرونباخ: 93/0).

پس از شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر تدریس اثربخش و تدوین پرسشنامه، برای بررسی روایی پرسشنامه از روایی محتوایی استفاده شد. مقدار CVR  برابر با 60/0 بدست آمده که بیشتر از مقدار استاندارد جدول یعنی 49/0 بوده و نشان می‌دهد ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) پرسشنامه الگوی تدریس اثربخش تأیید شده است. مقدار CVI  برابر با 93/0 بدست آمده که بیشتر از مقدار استاندارد جدول یعنی 79/0 بوده و نشان می‌دهد شاخص روایی محتوا (CVI) پرسشنامه الگوی تدریس اثربخش نیز تأیید شده است. در این پژوهش برای محاسبه پایایی بخش کیفی از روش باز آزمون استفاده شد. در این روش 3 مصاحبه از بین مصاحبه‌های صورت گرفته انتخاب شد و هر کدام از مصاحبه‌ها در یک فاصله یک ماهه توسط پژوهشگر مجدد کدگذاری شدند و با استفاده از فرمول مربوط به پایایی باز آزمون، پایایی محاسبه شده برابر 81/0 بدست آمد، با توجه به اینکه این میزان پایایی از 70% بیشتر است (کوایل به نقل از خوانسار، ۱۳۸۸)، قابلیت اعتماد کدگذاری‌های مصاحبه‌های این پژوهش مورد تأیید می‌باشد. در بخش کمی و به منظور بررسی پایایی پرسشنامه‌ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. بدین منظور 30 پرسشنامه بین جامعه آماری توزیع و ضریب آلفای کرونباخ مربوط به آنها با استفاده از نرم افزار SPSS محاسبه شد. ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه رهبری توزیع شده، 84/0، پرسشنامه حمایت حرفه‌ای، 79/0، پرسشنامه تعهد حرفه‌ای، 88/0 و پرسشنامه اجتماع یادگیری برابر با 82/0 بدست آمد که بزرگتر از 7/0 بوده و نشان می‌دهد که پرسشنامه‌های مورد استفاده از پایایی مناسبی برخوردار هستند. روش تحلیل داده‌ها در بخش کیفی، تحلیل مضمون بود. در فاز کمی برای تحلیل عاملی تأییدی سؤال‌ها از آزمون معادلات ساختاری استفاده شد. در این پژوهش همچنین جهت تشخیص مناسب بودن داده­ها برای تحلیل عاملی، از آماره‌های K.M.O وآزمون بارتلت و نیز جهت تأیید شاخص­های به دست آمده از آماره t استفاده شد. لازم به ذکر است که جهت تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای اس پی اس اس نسخه 27 (Spss 27)، اسمارت پی ال اس نسخه 3 (Smart Pls 3)، اکسل 2019 (EXCEL) استفاده شده است.

 

یافته‌ها

ویژگی‌های جمعیت‌شناختی بخش کیفی در جدول زیر آورده شده است.

جدول 2. ویژگی‌های جمعیت‌شناختی بخش کیفی

ویژگی‌های جمعیت‌شناختی				فراوانی	درصد
جنسیت	مرد			11	3/73%
زن		4	7/26%
سن	کمتر از 35 سال			1	7/6%
35 تا 45 سال		10	7/66%
45 سال و بیشتر		4	7/26%
تحصیلات	کارشناسی			2	3/13%
کارشناسی ارشد		8	3/53%
دکتری		5	3/33%
سابقه‌کاری	10 تا 20 سال			5	3/33%
بالای 20 سال		10	7/66%
کل				15	100%

 

 

 

 

 

 

جدول 5. تم‌های اولیه نهایی

تم اولیه نهایی شده	کد مصاحبه	مراجع
منزلت اجتماعی معلمان	1- احترام به معلم در مدرسه و بیرون از مدرسه  2- بهره مندي معلم از ارزش و اعتبار گذشته 3- بالا بردن شأن معلم 4- داشتن امنيت شغلي 5- بالا بردن حقوق و درآمد	{M1,3}; {M1,1}; {M9,3}; {M10,10}; {M8,1} {M12,3}; {M10,3}; {M15,10}; {M19,8}؛
بکارگیری تکنولوژی آموزشی	1- داشتن شناخت كـافي از انـواع رسـانه هـا، 2- آگاهي از مفهوم واقعي تكنولوژي آموزشي،  3- آموزش‌هاي عملي كافي در دانشگاه ها و مراكز تربيت معلم و ضمن خـدمت 4- داشتن مهارت به كارگيري رسانه ها در حين تدريس، 5- استفاده از امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی 6- تناسب وسايل با تعداد دانش‌آموزان 7- وجود يك سيستم ارزش يـابي از نحـوه اسـتفاده معلمـان از وسايل كمك آموزشـي	{M4,4}; {M2,7}‌; {M10,2}; {M7,4}; {M5,5}; {M11,2}; {M9,11}; {M17,12} {M13,15}; {M15,10}; {M16,9}; {M20,12} {M21,4}; {M21,7}‌; {M22,2}؛ {M22,16};
مديريت كلاس و اجراي روش آموزشي موثر	1- توانایی آماده سازي كلاس درس، 2- داشتن مهارت برنامه ريزي، 3- توانایی بکارگیری مشاركت والدين در فرايند تحصيل فرزندانشان، 4-  استقبال از تعامل دانش‌آموزان با يكديگر، 5- توانايي در برقراري ارتباط با دانش‌آموزان مساله دار،  6- ارزشيابي مستمر وتكويني، 7-  رعايت نظم معلم در هنگام تدريس، 8-  داشتن طرح درس، 9-  داشتن نظم منطقي در تدريس، 10- حضور و غياب به موقع 11- سخت گيري به موقع، 12- حذف موانع ارتباطي هنگام تدريس، 13- فراهم سازي محيط يادگيري، 14- روابط انساني حاكم بر جو كلاس	{M1,6}; {M2,2}; {M2,6}; {M4,1}; {M12,4}; {M13,1}; {M5,8}; {M9,6} {M10,6}; {M12,5}; {M13,7}; {M13,9}; {M13,15}; {M13,18}; {M14,8}; {M14,6} {M15,6}; {M16,5}; {M18,6}; {M18,1}; {M20,8}; {M20,10}; {M21,5}; {M21,7}
وسايل و تجهيزات آموزشي مناسب	1- امكانات و فضاي فيزيكي كلاس، 2-  استفاده از چندرسانه اي ها در تدريس، 3-  استفاده از نرم افزار هاي ارائه دروس (پاورپوينت و پرزي)، 4- ايجاد فضاي آموزشي مثبت، 5- استفاده از رنگ هاي كرم و آرام بخش براي كلاس درس، 6- داراي كارگاه ها و آزمايشگاه‌ها براي دروس خاص، 7-  داراي عوامل آموزشي (مدير و معاونين و...) مجرب،	{M1,2}; {M3,4};  {M6,2}; {M7,2}; {M8,9}; {M10,3} {M11,10}; {M12,8}; {M18,2}; {M21,4};  {M21,10}; {M22,8};
شخصیت و ویژگی‌های فردی معلم	1- بيان شيوا، 2-قاطعيت، 3- آراستگي ظاهر، 4- نگاه غيركلامي، 5- اعتماد به نفس، 6- ارتباط دوستانه با يادگيرنده، 7- برخورد منصفانه، 8- تسلط به موضوع، 9- وقت شناسي، 10- نظم و ترتيب، 11- مهارت در توانمندسازي دانش آموزان، 12- گرفتن بازخورد مناسب بعد از تدريس، 13- تعهد اخلاقي و حرفه اي معلم، 14- جذابيت و توايايي نمايش مطالب، 15-  ثبات اخلاق آموزشي، انعطاف پذيري، 16- علاقه و عشق به شغل معلمي	{M1,9}; {M1,7}; {M2,5}; {M3,3};{M5,4}; {M6,3} {M9,12}; {M12,8}; {M14,5}; {M14,9}; {M15,12}; {M1,11}; {M2,14}; {M3,6}; {M6,7}; {M8,12}; {M10,14}
صلاحیت و شایستگی معلم	1- جذب معلمان شايسته، كاردان وكاربلد، 2- جذب نيروي انساني متخصص، با انگيزه و با سواد اطلاعاتي بالا	{M3,5}; {M3,8}; {M4,7}; {M5,9}; {M7,5}; {M8,8};
بکارگیری روش‌های فعال تدریس	1- استفاده از روش هاي بحث گروهي، حل مساله، اكتشافي، يادگيري در حد تسلط، بارش مغزي و...، 2- تلاش مضاعف و ارتقاي كيفيت آموزشي، 3- مهارت حل مساله و طرح سوالات بحث برانگيز، 4- مهارت‌هاي ارتباطي پويا	{M1,4}; {M2,3}; {M3,7}; {M4,9}; {M5,5}; {M6,8}; {M7,8}; {M8,6}; {M9,14}
توانمندسازی معلمان	1- استفاده از روش هاي نوين تدريس، 2- شركت در همايش هاي مرتبط و برنامه ريزي شده، 3- شركت در كارگاه آموزشي، 4-  شركت منظم در دوره هاي ضمن خدمت	{M1,13}; {M2,8}; {M5,14}; {M6,6}; {M9,10}; {M10,7}; {M13,18}; {M16,12}; {M17,10}; {M19,8};
دانش پژوهی	1- استقبال از خلاقيت و نوآوري دانش آموزان، 2- نو انديشي، 3- توجه به استعداد و خلاقيت، 4-  تشويق و تمجيد دانش آموزان،  5- ايجاد محيطي شاداب، 6- فرصت آزمون وخطا، 7-  ساخت دانش جديد، 8- مشاركت فعال و درگير كردن دانش آموزان، 5- بكارگيري حواس و مهارت يادگيرندگان	{M5,2}; {M7,3}; {M3,9}; {M8,10}; {M12,2}; {M14,6}; {M3,12}; {M13,6} {M1,10}; {M2,11}; {M4,14}; {M5,10}; {M6,13}; {M10,4}
عيني كردن تدريس (يادگيري معنادار)	1- استفاده از مثال هاي كاربردي، 2- داشتن نقشه مفهومي برای تدریس، 3-  استفاده از مثال‌هاي آشنا و متناسب با رشد تفكر منطقي و ساخت شناختي، 4-  استفاده از مثال‌هاي ساده، روشن و دقيق	{M1,12}; {M4,11}; {M8,2}; {M7,15}; {M22,4}; {M23,11}
اهرم‌هاي ايجاد انگيزه	1- شوق و اشتياق معلمان، 2- داشتن انگيزه و هدف، 3- علاقه زياد به تدريس، 4- توجه به ساختار و محتواي برنامه درسي و برانگيزاننده، 5- طرح سوالات هيجان انگيز، 6- استفاده به جاز تقدير و جايزه دادن، 7- طرح سوالات جذب كننده و غافلگيركننده، 8- بازي گروهي، 9-ايجاد و تقويت روحيه آزادمنشي،	{M1,5}; {M2,9}; {M3,10}; {M4,12}; {M7,12}; {M8,7}; {M15,1} M1,8}; {M2,10}; {M6,4}; {M9,15}; {M10,8}
هدف گزینی (حرکت منطقی(	1- مشخص كردن هدف و جهت تدريس، 2- داشتن طرح درس و برنامه، 3- آمادگي (‌جسماني، رواني، بدني و علمي)، 4- حذف موانع احتمالي حين تدريس،	{M3,19}; {M7,8}; {M9,14}; {M10,19}; {M15,21}

 

جدول 6. نامگذاری تم‌های اصلی

شاخص اصلی	مؤلفه شناسایی شده
ویژگی‌های فردی و علمی معلمان	منزلت اجتماعی معلمان
	شخصیت فردی معلم
	صلاحیت و شایستگی معلم
	توانمندسازی معلمان
مدیریت بهینه کلاس و محیط آموزشی	بکارگیری تکنولوژی آموزشی
	مديريت كلاس و اجراي‌ آموزشي موثر
	وسايل و تجهيزات آموزشي مناسب
تدریس فعال و انگیزاننده	بکارگیری روش‌های فعال تدریس
	اهرم‌هاي ايجاد انگيزه
تدریس هدفمند	عيني كردن تدريس (يادگيري معنادار)
	دانش پژوهی
	هدف گزینی (حرکت منطقی(

 

پس از نهایی شدن و اجماع نظرات شرکت کنندگان در مرحله‌ی نهای، الگوی تدریس اثربخش بر حسب پاسخ‌های سؤال تحقیق تدوین شد. این الگو در اختیار صاحبنظران قرار گرفت و پس از اعمال اصلاحات نهایی شد.

 

شکل 1: مدل نهایی الگوی تریس اثربخش

 

بخش کمی

در این بخش به منظور تأیید مدل تدوین شده و آزمون فرضیه‌های پژوهش از تحلیل عاملی تأییدی و تحلیل مسیر با استفاده از روش معادلات ساختاری و به کمک نرم‌افزار Smart PLS 3 استفاده شد. یافته‌هاي پژوهش حاکی از آن بود که 4/59 درصد پاسخ‌دهندگان مرد و 6/40 درصد پاسخ‌دهندگان زن می‌باشند. همچنین 3/16 درصد پاسخ‌دهندگان در گروه سنی 30 سال و کمتر، 4/44 درصد در گروه 31 تا 40 سال، 3/34 درصد در گروه سنی 41 تا 50 سال و 9/4 درصد در گروه سنی بیشتر از 50 سال می‌باشند. یافته‌هاي دیگر پژوهش نشان داد که 0/3 درصد پاسخ‌دهندگان داری مدرک تحصیلی کاردانی و کمتر، 8/48 درصد دارای مدرک کارشناسی، 7/44 درصد دارای مدرک کارشناسی ارشد و 5/3 درصد دارای مدرک دکترا می‌باشند. دیگر یافته‌هاي پژوهش نشان داد که 4/13 درصد پاسخ‌دهندگان دارای 5 سال و کمتر، 7/26 درصد دارای 6 تا 15 سال، 7/35 درصد دارای 16 تا 25 سال و 3/24 درصد دارای بیشتر از 25 سال سابقه خدمت هستند. برای اعتبارسنجی مدل از تکنیک حداقل مربعات جزئی استفاده شده است.

مدل بیرونی نشان می‌دهد گویه‌هایی که برای سنجش هر یک از عوامل اصلی در نظر گرفته شده است از اعتبار کافی برخوردار است. قدرت رابطه بین عامل‌ها (متغیرهای پنهان) و گویه‌ها (متغیرهای قابل مشاهده) به‌وسیله بار عاملی نشان داده می‌شود. بار عاملی مقداری بین صفر و یک است. اگر بار عاملی کمتر از 3/0 باشد رابطه ضعیف در نظر گرفته می‌شود. بار عاملی بین 3/0 تا 6/0 قابل قبول است و اگر بزرگ‌تر از 6/0 باشد خیلی مطلوب است. برای بررسی معناداری همبستگی‌های مشاهده شده از روش‌های خودگردان سازی (بوت استراپ¹²) و یا برش متقاطع جک نایف¹³ استفاده می‌شود. در این مطالعه از روش خودگردان سازی استفاده شده است که آماره t را به دست می‌دهد. در سطح خطای 5% اگر مقدار آماره بوت استراپینگ t-value بزرگ‌تر از 96/1 باشد همبستگی‌های مشاهده شده معنادار است.

 

---

[1] . Alsubaie

[2] . Lagat & Kazadi

[3] .Chew & Cerbin

[4] . Bush

[5] . Samancioglu

[6]  .Mbonu & Azuji

[7]  .Parvizi & Taabodi

[8] . Grinfelde

[9] . Professionalism

[10] . Professional learning communities (PLCs)

[11] . Xiuye&Chen

[12] - Bootstrap

[13] - Jacknife 

 

شکل 3. خروجی اعتبارسنجی مدل با روش حداقل مربعات جزئی در حالت تخمین استاندارد

 

شکل 3. معناداری روابط متغیرها با روش حداقل مربعات جزئی (بوت‌استراپینگ) در حالت معناداری

 

مقدار بار عاملی در تمامی موارد از 6/0 بزرگ‌تر است؛ بنابراین گویه‌ها نقش مهمی در تبیین هریک از عوامل دارند. آماره t نیز در تمامی موارد از 96/1 بیشتر به دست آمده است؛ بنابراین بارهای عاملی مشاهده شده از نظر آماری معنادار هستند.

برای ارزیابی اعتبار مدل بیرونی از سه شاخص استفاده شده است: روایی همگرا، پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ.

جدول 7. اعتبار درونی سازه‌های مدل

سازه‌های اصلی	آلفای کرونباخ	پایایی ترکیبی (CR)	AVE
اجتماع یادگیری حرفه‌ای	972/0	976/0	594/0
اعتقادات	802/0	884/0	717/0
الگوی تدریس اثربخش	925/0	936/0	551/0
تدریس فعال و انگیزاننده	807/0	834/0	716/0
تدریس هدفمند	825/0	896/0	741/0
تصمیم‌گیری مشارکتی	809/0	897/0	656/0
تعهد حرفه‌ای	946/0	955/0	701/0
توسعه حرفه‌ای	811/0	889/0	727/0
حمایت حرفه‌ای	929/0	940/0	589/0
حمایت همه جانبه	837/0	902/0	754/0
رفتارهای رهبری	799/0	881/0	712/0
سبک رهبری توزیع شده	914/0	927/0	654/0
فرهنگ مدرسه	801/0	718/0	685/0
مأموریت، چشم‌انداز و اهداف	850/0	909/0	769/0
مدیریت بهینه کلاس و محیط آموزشی	814/0	890/0	730/0
وِیژگی‌های فردی و علمی معلم	887/0	922/0	749/0

 

میانگین واریانس استخراج شده (AVE) بزرگ‌تر از 5/0 است بنابراین روایی همگرا وجود دارد. آلفای کرونباخ تمامی متغیرها بزرگ‌تر از 7/0 بوده بنابراین پایایی مورد تأیید است. مقدار پایایی ترکیبی (CR) نیز بزرگ‌تر از AVE است و در تمامی موارد از آستانه 7/0 بزرگ‌تر است بنابراین شرط سوم نیز برقرار است.

 

در نهایت برازش مدل بیرونی مورد بررسی قرار گرفته است. بخش ساختاری مدل بر خلاف مدل‌های اندازه‌گیری، به پرسش‌ها و متغیرهای آشکار مدل کاری ندارد و تنها به متغیرهای پنهان و روابط میان آن‌ها توجه می‌کند. در این پژوهش برای برازش مدل ساختاری از شاخص‌های زیر استفاده شده است: شاخص ضریب تعیین  شاخص استون-گیزر  و شاخص نیکویی برازش GOF

جدول 8. مقدار ضریب تعیین متغیرها

سازه‌های اصلی	R2	R2 تعدیل شده
اجتماع یادگیری حرفه‌ای	869/0	868/0
اعتقادات	809/0	808/0
الگوی تدریس اثربخش	506/0	505/0
تدریس فعال و انگیزاننده	822/0	821/0
تدریس هدفمند	698/0	697/0
تصمیم گیری مشارکتی	547/0	546/0
توسعه حرفه‌ای	828/0	828/0
حمایت همه جانبه	845/0	845/0
رفتارهای رهبری	732/0	731/0
فرهنگ مدرسه	203/0	200/0
مأموریت، چشم انداز و اهداف	843/0	842/0
مدیریت بهینه کلاس و محیط آموزشی	797/0	797/0
وِیژگی های فردی و علمی معلم	717/0	716/0

مقدار R2 برای همه متغیرها بیشتر از 2/0 است و نشان می‌دهد که برازش مدل در بخش ساختاری متوسط است.

جدول 9. مقادیر Q2

سازه‌های اصلی	SSO	SSE	Q2
اجتماع یادگیری حرفه‌ای	11010	228/5772	476/0
اعتقادات	1101	653/494	551/0
الگوی تدریس اثربخش	4404	331/2094	524/0
تدریس فعال و انگیزاننده	734	910/319	564/0
تدریس هدفمند	1101	977/560	490/0
تصمیم گیری مشارکتی	1101	136/901	182/0
توسعه حرفه‌ای	1101	739/471	572/0
حمایت همه جانبه	1101	203/435	605/0
رفتارهای رهبری	1101	902/560	491/0
فرهنگ مدرسه	1101	902/560	491/0
مأموریت، چشم انداز و اهداف	1101	094/425	614/0
مدیریت بهینه کلاس و محیط آموزشی	1101	506/495	550/0
وِیژگی های فردی و علمی معلم	1468	684/727	504/0

همان‌طور که در جدول 9 قابل مشاهده است، مقدار Q2 برای همه سازه‌ها بیشتر از 18/0 بوده و نشان می‌دهد قدرت پیش‌بینی سازه‌های پژوهش مطلوب است. مهم‌ترین شاخص برازش مدل در تکنیک حداقل مجذورات جزئی شاخص GOF است.این شاخص برای بررسی برازش مدل کلی که هر دو بخش مدل اندازه‌گیری و ساختاری را ارزیابی می‌کند. این شاخص با استفاده از جذر حاصل ضرب «میانگین شاخص  » و «میانگین شاخص‌های افزونگی¹» محاسبه می‌شود:

 

شاخص GOF توسط تننهاوس و همکاران² (2004) ابداع گردید و طبق Error! Reference source not found. محاسبه می‌شود. تزلس³ و همکاران (2009) سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 را به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای Gof معرفی نموده‌اند. مقدار نیکویی برازش در این مطالعه برابر است. بنابراین مقدار نیکویی برازش در این مطالعه برابر است:

میانگین مقادیر شاخص ضریب تعیین  = 709/0

میانگین مقادیر شاخص افزونگی  = 509/0

        

شاخص GOF برابر 601/0 به دست آمده است بنابراین مدل از برازش مطلوبی برخوردار است.

جدول شماره 10، ضرایب مسیر مربوط به اثر متغیرهای سبک رهبری توزیع‌شده، حمایت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای و اجتماع یادگیری حرفه‌ای را در تدریس اثربخش نشان می‌دهد. با توجه به نتایج جدول، بین سبک رهبری توزیع‌شده، حمایت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای و اجتماع یادگیری حرفه‌ای با تدریس اثربخش، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

متغیر مستقل	متغیر وابسته	ضریب مسیر	آماره t	سطح معناداری
سبک رهبری توزیع‌شده	تدریس اثربخش	141/0	201/5	000/0
حمایت حرفه‌ای	تدریس اثربخش	055/0	385/2	010/0
تعهد حرفه‌ای	تدریس اثربخش	079/0	427/2	009/0
اجتماع یادگیری حرفه‌ای	تدریس اثربخش	128/0	771/5	000/0

جدول 10. ضرایب مسیر

 همچنین به منظور بررسی معناداری تأثیر متغیر میانجی در این پژوهش از آزمون سوبل⁴ استفاده شده است. نتایج در جدول (11) آمده است.

جدول 11. آزمون سوبل جهت بررسی معناداری تأثیر متغیر میانجی

متغیر مستقل	متغیر وابسته	ضریب مسیر	آماره t	سطح معناداری
سبک رهبری توزیع‌شده	تدریس اثربخش	141/0	201/5	000/0
سبک رهبری توزیع‌شده	اجتماع یادگیری حرفه‌ای	195/0	911/6	000/0
اجتماع یادگیری حرفه‌ای	تدریس اثربخش	128/0	771/5	000/0
حمایت حرفه‌ای	تدریس اثربخش	055/0	385/2	010/0
حمایت حرفه‌ای	اجتماع یادگیری حرفه‌ای	165/0	997/5	000/0
تعهد حرفه‌ای	تدریس اثربخش	079/0	427/2	009/0
تعهد حرفه‌ای	اجتماع یادگیری حرفه‌ای	600/0	735/7	000/0

در آزمون سوبل، یک مقدار Z-value از طریق فرمول زیر بدست می‌آید که در صورت بیشتر شدن این مقدار از ۱.۹۶، می توان در سطح اطمینان ۹۵% معنادار بودن تاثیر میانجی یک متغیر را تایید نمود :

 

بر این اساس داریم:

 

با توجه به اینکه مقدار Z برابر با 438/4 بدست آمده است که خارج از مقدار بحرانی t در سطح خطای 5% یعنی (96/1- و 96/1) است، می‌توان گفت تأثیر متغیر میانجی (اجتماع یادگیری حرفه‌ای) بر رابطه بین سبک رهبری توزیع شده و تدریس اثربخش معنادار بوده است. مقدار ضریب مسیر برابر با 024/0 (128/0*195/0) است. بنابراین با اطمینان 95% بین سبک رهبری توزیع‌شده با تدریس اثربخش و با نقش میانجی اجتماع یادگیری حرفه‌ای رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

 

با توجه به اینکه مقدار Z برابر با 615/4 بدست آمده است که خارج از مقدار بحرانی t در سطح خطای 5% یعنی (96/1- و 96/1) است، می‌توان گفت تأثیر متغیر میانجی (اجتماع یادگیری حرفه‌ای) بر رابطه بین تعهد حرفه‌ای و تدریس اثربخش معنادار بوده است. مقدار ضریب مسیر برابر با 077/0 (128/0*600/0) است. بنابراین با اطمینان 95% بین تعهد حرفه‌ای با تدریس اثربخش و با نقش میانجی اجتماع یادگیری حرفه‌ای رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

با توجه به اینکه مقدار Z برابر با 110/4 بدست آمده است که خارج از مقدار بحرانی t در سطح خطای 5% یعنی (96/1- و 96/1) است، می‌توان گفت تأثیر متغیر میانجی (اجتماع یادگیری حرفه‌ای) بر رابطه بین حمایت حرفه‌ای و تدریس اثربخش معنادار بوده است. مقدار ضریب مسیر برابر با 021/0 (128/0*165/0) است. بنابراین با اطمینان 95% بین حمایت حرفه‌ای با تدریس اثربخش و با نقش میانجی اجتماع یادگیری حرفه‌ای رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

 

بحث و نتیجه‌گیری

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه تدریس اثربخش با سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای و نقش میانجی اجتماع یادگیری حرفه‌ای در بین معلمان انجام شد. نتایج بخش کیفی منجر به شناسایی 12 مضمون در قالب 4 مفهوم ویژگی‌های فردی و علمی معلمان، مدیریت بهینه کلاس و محیط آموزشی، تدریس فعال و انگیزاننده و تدریس هدفمند شد. در تبین یافته‌های بخش کیفی می‌توان گفت مدیریت بهینه کلاس درس که مصاحبه‌شوندگان به آنها اشاره کردند شامل: آماده‌سازی کلاس درس، برنامه‌ریزی، مشارکت والدین در فرایند تحصیل فرزندانشان، استقبال از تعامل دانش‌آموزان با یکدیگر، توانایی در برقراری ارتباط با دانش‌آموزان مسئله دار، ارزشیابی مستمر و تکوینی، رعایت نظم معلم در هنگام تدریس، داشتن طرح درس، داشتن نظم منطقی در تدریس، حضور و غیاب به موقع، سخت‌گیری به موقع، حذف موانع ارتباطی هنگام تدریس، فراهم‌سازی محیط یادگیری، روابط انسانی حاکم بر جو کلاس است. مدیریت کلاس کلیه‌ی تصمیم‌گیری‌ها و اعمالی را که برای نظم دادن به کلاس لازم است و تحت عنوان انضباط مطرح می‌شود، شامل می‌گردد. منظور ازاینگونه نظم، مدیریت، نگهداری و یا فراهم کردن محیطی است که در آن یادگیری صحیح همراه با کاهش مسائل و مشکلات برای دانش‌آموزان انجام می‌شود. ویژگیهای شخصیتی معلم شامل: بیان شیوا، قاطعیت، آراستگی ظاهر، نگاه غیرکلامی، اعتمادبهنفس، ارتباط دوستانه با یادگیرنده، برخورد منصفانه، تسلط به موضوع، وقت‌شناسی، نظم و ترتیب، مهارت در توانمندسازی دانش آموزان، نگرش و نگاه معلم، گرفتن بازخورد مناسب بعد از تدریس، تعهد اخلاقی و حرفه‌ای معلم، جذابیت و توانایی نمایش مطالب، ثبات اخلاق آموزشی، انعطاف‌پذیری، علاقه و عشق به شغل معلمی است. در فرایند تدریس، تنها تجارب و دیدگاه‌هاى علمى معلم نیست که مؤثر واقع می‌شود، بلکه کل شخصیت اوست که در ایجاد شرایط یادگیرى و تغییر و تحول شاگرد تأثیر می‌گذارد. بکارگیری روش‌های فعال تدریس شامل استفاده از روش‌های بحث گروهی، حل مسئله، اکتشافی، یادگیری در حد تسلط، بارش مغزی و...، اثربخشی تدریس، تلاش مضاعف و ارتقای کیفیت آموزشی، مهارت حل مسئله، طرح سؤالات بحث‌برانگیز، مهارت‌های ارتباطی پویا است. محیط مدرسه از جنبه‌های مختلفی مانند شرایط فیزیکی (دیوارها،کلاس، ابزار و اشیاء موجود در مدرسه) و روابط عاطفی میان افراد، نقش مدیر و ناظم به ویژه معلم، روابط دانش‌آموزان با معلم، روابط دانش‌آموزان با یکدیگر، بر انگیزه یادگیری و خلاقیت تأثیر مستقیم دارد. معلم در مدرسه به عنوان یک الگو نقش کلیدی ایفاء می‌کند. درواقع اهمیت او در زندگی دانش‌آموزان مستعد و خلاق بیشتر روشن می‌گردد. شایان ذکر است معلم شکل دهنده جو کلاس است و مهمترین نقش را در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان بر عهده دارد و می‌تواند این نقش را از طریق روش‌های تدریس در کلاس به انجام رساند.

نتایج نشان داد سبک رهبری توزیع شده بر تدریس اثربخش تأثیر مثبت و معناداری دارد. در واقع می‌توان گفت سبک رهبری توزیع شامل فرهنگ مدرسه، تصمیم‌گیری مشارکتی، توسعه حرفه‌ای ماموریت‌، چشم‌انداز و اهداف، اعتماد، حمایت همه جانبه مدیران مدارس باعث افزایش تدریس اثربخش معلمان در مدارس می‌شود. مواردی مانند تشویق والدین از جانب مدیریت مدرسه برای پاسخگویی در قبال پيشرفت تحصيلي فرزندانشان، حمایت مدیریت از ایده‌ها و نوآوری‌های آموزشی جدید و ... باعث افزایش تدریس اثربخش توسط معلمان در مدرسه می‌شود، چرا که در این حالت، معلمان خود را در قبال پیشرفت دانش‌آموزان و پاسخگویی به مدیریت و والدین، مسئول می‌داند و از این جهت در تلاش است به بکارگیری تکنولوژی‌های آموزشی جدید و توانمند کردن خود در زمینه جدیدترین روش‌های تدریس، مؤثر بوده و در واقع تدریس اثربخش داشته باشد. نتایج این فرضیه با مطالعات الدروپ و همکاران (2022)، سندرا و همکاران (2017)، بوتا (2016) همخوانی دارد. 

دیگر نتایج نشان داد که حمایت حرفه‌ای بر تدریس اثربخش تأثیر مثبت و معناداری دارد. در واقع می‌توان گفت حمایت حرفه‌ای شامل پشتيباني مادي، معنوي و تداركاتي از معلمان توسط مدرسه و مدیریت، باعث بهبود تدریس اثربخش معلمان می‌شود. اگر معلمان احساس بي‌پناهي و فقدان حمايت از سوي مديران و نيز نظام آموزش و پرورش رنج ببرند، باعث کاهش خود باوري آنها شده و این امر انفعال آنها را در پي داشته و باعث كاهش كيفيت تدریس آنها می‌شود. فقدان حمايت قانوني به واسطه فقدان قوانين روشن حرفه‌اي نقش اساسي در اين احساس بي‌پناهي دارد. تلاش مسئولين در اصلاح و تدوين قوانين روشن حرفه‌اي مي‌تواند در كاهش احساس بي‌پناهي معلمان موثر باشد. همچنين بر مديران مدارس است تا با حمايت‌هاي سمبوليك، سياسي و ساختاري خود از معلمان شرايطي را ايجاد كنند كه آنها بتوانند با آرامش خاطر به حرفه اصلی خود یعنی تدریس بپردازند. نتایج این فرضیه با مطالعات دولین و ساماراویکرما (2022) و چیو و سربین (2021) همخوانی دارد.

نتایج نشان داد تعهد حرفه‌ای بر تدریس اثربخش تأثیر مثبت و معناداری دارد. در واقع می‌توان گفت تعهد حرفه‌ای معلمان، باعث بهبود تدریس اثربخش آنها می‌شود. دیدگاه و نگرش معملان نسبت به حرفه و شغل خود، باعث افزایش اعتماد به نفس و انگیزیش بیشتر آنها برای تدریس می‌شود. این امر نیز به نوبه خود باعث می‌شود معلمان به دنبال روش‌ها و رویکردهای تدریس اثربخش بروند. تعهد حرفه‌اي مبتني است بر احساس مسئوليت و علاقه فرد نسبت به حرفه خود و تقویت این خصوصیت در همه کارکنان و بخصوص معلمان باعث پايبندي آنها به وظايفي است كه بر عهده گرفتند و خود را ملزم به انجام آن می‌دادند. نتایج این فرضیه با مطالعات درجی و سونام(2021) و شوکلا (2014) همخوانی دارد.

نتایج دیگر نشان داد اجتماع یادگیری حرفه‌ای بر تدریس اثربخش تأثیر مثبت و معناداری دارد. اجتماع یادگیری به گروهی از افراد گفته می‌شود که از طریق ارتباطات مبتنی بر فناوری و غیرفناوری با هم ارتباط دارند و در فعالیت‌های یادگیرنده محور برای ایجاد دانش، به‌صورت فعال مشارکت دارند تا دانش خود را به منظور دستیابی به هدف‌های یادگیری به اشتراک بگذارند. این امر باعث بهبود روش‌های تدریس اثربخش معلمان می‌شود. نتایج این فرضیه با مطالعه میشل (2012) همخوانی دارد.

دیگر نتایج مبین آن بود که بین سبک رهبری توزیع‌شده، حمایت حرفه‌ای و تعهد حرفه‌ای با تدریس اثربخش و با نقش میانجی اجتماع یادگیری حرفه‌ای رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای و تعهد حرفه‌ای و ابعاد و مؤلفه‌های آنها باعث افزایش تدریس اثربخش معلمان می‌شود. همچنین سبک رهبری توزیع شده باعث می‌شود معلمان بیشتر  در فرایندها یادگیری و تقویت دانش و مهارت‌های خود شرکت کنند. بر این اساس می‌توان گفت اجتماع یادگیری باعث تقویت تأثیر سبک رهبری توزیع شده، حمایت حرفه‌ای و تعهد حرفه‌ای بر تدریس اثربخش می‌شود.

براساس نتایج پژوهش پیشنهاداتی نیز ارائه می‌گردد: پیشنهاد می‌شود مدیران مدارس با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، همواره جدیدترین فناوریهای و تکنولوژی‌های آموزشی را شناسایی و سعی کنند تا حد امکان از این فناورهای و تکنولوژی‌ها جهت آموزش استفاده کنند. در زمینه تدوین اهداف مدرسه سعی شود از مشارکت معلمان بهره گرفته و در واقع اهداف سازمان با همکاری همه اعضای مدرسه تدوین شوند. تصمیم‌گیری‌های سازمانی جهت بسترسازی تحقق اهداف مدرسه، به صورت  مشارکتی و با همکاری معلمان صورت گیرد. به معلمان نتیجه عملکردشان و حصول اطمینان از تحقق اهداف، بازخوردی صریح و فوری ارائه شود. برنامه‌هاي آموزشي معلمان قبل و ضمن خدمت به گونه‌اي تدوين شود كه خودباوري و ضرورت همبستگي حرفه‌اي را در فارغ‌التحصيلان نهادينه نمايد. منتورینگ، که مهمترین مؤلفة حمایت حرفه‌ای از معلمان است، مورد توجه جدی قرار گیرد و تمامی نومعلمان، در دو سال اول اشتغال، از حضور منتور بهره‌مند شوند. مدیران با در نظرگرفتن انگیزه‌های کاری کارکنان، نیازها، خواسته‌ها و توانایی‌های معلمان را از طریق تشیکل کارگروهایی شناسایی و محیط کار و نوع فعالیت کاری معلمان بر این اساس تغییر کند. پیشنهاد می‌شود مدیران، به منظور تقویت تعهد حرفه‌ای معلمان، حمایت مالی و معنوی از معلمان دارای ایده‌های جدید و کاربردی را با استفاده از تأمین منابع مالی مناسب تقویت کنند.

 

 

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

در مطالعه حاضر فرم­های رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنی­ها تکمیل شد.

حامی مالی

هزینه­های مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.

تعارض منافع

بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

References

1.       امینی، میثم، بخشی، فائزه، علیزاده، مهسا، سعادتی، محمد، و امینی، حسن. (1399). ارزیابی نگرش دانشجویان پرستاری نسبت به تعهد حرفه‌ای. پژوهش پرستاری، 15(2 )، 58-66.

2.       بهرامی رهنما، زهرا، و بنی مهد، بهمن. (1398). بررسی بدگمانی سازمانی، تعهد حرفه‌ای و گزارش خطاکاری در حرفه حسابرسی. بورس اوراق بهادار، 12(45 )، 118-144.

3.       ترک‌زاده، جعفر، و کشاورزی، فهیمه. (1399). شناسایی مولفه‌های موثر بر تدریس اثربخش با رویکرد راهبردی در دوره‌های آموزش عالی. آموزش در علوم انتظامی، 7(25)، 43-63.

4.       خدایی، ثریا، سعادتمند، زهره، براتعلی، مریم. (1400). شناسایی مؤلفه‌های اثرگذار بر تدریس اثربخش معلمان (مطالعه موردی: معلمان ریاضی در دوره متوسطه). نوآوری های مدیریت آموزشی، 16(3)، 13-29.

5.       عابدینی بلترک، میمنت، منصوری، سیروس، و ککمالی اردکانی، حمیدرضا. (1399). شناسایی و سطح‌بندی عوامل موثر بر تدریس اثربخش در دانشگاه‌های علوم پزشکی بر مبنای مدل‌سازی ساختاری تفسیری (مطالعه‌ی موردی: دانشگاه شهید صدوقی یزد). توسعه‌ی آموزش جندی شاپور، 11(2 )، 119-131.

6.       عبدالمکی، صابر، ملکی، حسن، و فرجادمند، لیلا. (1398). مولفه‌های اثرگذار بر تدریس اثربخش معلمان (مطالعه مورد: معلمان پایه پنجم دوره ابتدایی شهر تهران). پژوهش‌های آموزش و یادگیری (دانشور رفتار)، 16(1)، 123-135.

7.       گندمی حسنارودی، فهیمه، و سجادی، سیدمهدی. (1395). چرخش دیجیتال و دلالت‌های آن برای رشد حرفه‌ای معلمان: تشکیل اجتماعات یادگیری بین معلمان. فناوری آموزش (فناوری و آموزش)، 10(4)، 275-291.

 

8.       Chew, S. L., & Cerbin, W. J. (2021). The cognitive challenges of effective teaching. The Journal of Economic Education, 52(1), 17-40.

9.       Xie, X., & Chen, Y. J. (2023). Understanding physical education teachers’ help-seeking behaviors in a Facebook professional learning community. Journal of Teaching in Physical Education, 42(2), 197-205.

 

 

 

---

[1]  Communalities

[2]  Tenenhouse

[3]  Tezless

[4]  - Sobel Test

---