طراحی الگوی مدیریت کلاس دانش آموزان متوسطه با رویکرد کیفی
محورهای موضوعی : آموزش و پرورش
سیده سهیلا طباطبایی راد
1
,
ایرج نیک پی
2
*
,
مسلم قبادیان
3
1 - گروه مدیریت آموزشی،واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی،خرم آباد، ایران
2 - دانشیار گروه علوم تربیتی،دانشگاه لرستان-ایران
3 - گروه آموزش علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان،صندوق پستی 889-14665 تهران، ایران
کلید واژه: ", رفتار", تدریس", اجرا,
چکیده مقاله :
چکیده
این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر رویکرد، از انواع تحقیقات ترکیبی یا آمیخته از نوع اکتشافی بود. روش بررسی: جامعه آماری در مرحله کیفی شامل خبرگان و کارشناسان رشته‌ی علوم تربیتی و رشته‌ی مدیریت آموزشی دانشگاه‌های استان به تعداد 36 نفر و در مرحله‌ی کمی کلیه دبیران دوره دوم متوسطه آموزش و پرورش استان لرستان به تعداد 4203 نفر (2114 مرد و 2089 زن) بود. برای تعیین حجم نمونه، جامعه آماری خبرگان و کارشناسان از شیوه نمونه‌گیری هدفمند و با استفاده از روش اشباع نظری شامل 13 نفر و جامعه آماری دبیران دوره دوم متوسطه آموزش و پرورش استان لرستان با استفاده از جدول کرجسی- مورگان تعداد 351 نفر (177مرد و 174 زن) به عنوان نمونه آماری تعیین و با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌های تحقیق در بخش کیفی از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. ارزیابی ویژگی‌های ابزار تحقیق در بخش کمی برای محاسبه روایی از روایی محتوا (نظر خبرگان) و برای ارزیابی پایایی ابزار از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که میزان ضریب کل پرسشنامه 97/0 محاسبه شد. روایی مصاحبه‌های بخش کیفی نیز با شیوه بررسی به وسیله اعضای پژوهش، بررسی همکار، مشارکتی بودن پژوهش و ضریب توافقی کندال با مقدار (784/0) مورد بررسی قرار گرفت که مؤید روایی مطلوب مصاحبه‌ها بود. همچنین پایایی مصاحبه‌ها نیز با روش کدگذاری مجدد محاسبه گردید که پایایی مصاحبه‌ها نیز در وضعیت مطلوب و به میزان 88/0 به دست آمد.یافته ها: نتایج نشان داد که شاخص‌های برازش مدل اندازه‌گیری در ناحیه پذیرش هستند و نشان از برازش خوب مدل دارند. در نتیجه این بیانگر همسویی مولفه‌های مطرح شده با مدیریت کلاس درس دبیران است، پس مولفه‌های تشکیل دهنده‌ی متغییر مدیریت کلاس درس در سطح اطمینان 99% معنی‌دار و در قالب مدل مفهومی در کنار یکدیگر، متغیر مدیریت کلاس را به درستی تائید می‌نمایند. از این رو چنین استنباط می‌شود که مدل کلی مدیریت کلاس از برازش بالایی برخوردار می‌باشد.
Abstract
Objective: The present research was conducted with the aim of designing a classroom management model for teachers of the second year of secondary education in Lorestan province. This research was applied in terms of its purpose and in terms of approach, it was a type of mixed research of exploratory type. Survey method: the statistical population in the qualitative stage includes experts and experts in the field of educational sciences and educational management in the province's universities in the number of 36 people and in the quantitative stage all the teachers of the second year of secondary education in Lorestan province in the number of 4203 people (2114 men and 2089 women). Was. To determine the sample size, the statistical population of experts and experts using the method of targeted sampling and using the theoretical saturation method includes 13 people and the statistical population of teachers of the second year of secondary education in Lorestan province using the Karjesi-Morgan table, numbering 351 people (177 men and 174 female) were determined as a statistical sample and selected by random cluster sampling method. In order to collect research data, semi-structured interviews were used in the qualitative part, and researcher-made questionnaires were used in the quantitative part. The evaluation of the characteristics of the research tool in the quantitative part was used to calculate the validity of the content validity (expert opinion) and to evaluate the reliability of the tool, Cronbach's alpha coefficient was used, and the total coefficient of the questionnaire was calculated as 0.97. The results showed that the fit indices of the measurement model are in the acceptance area and indicate a good fit of the model. As a result, this indicates the alignment of the proposed components with the teachers' classroom management, so the constituent components of the classroom management variable at the 99% confidence level are significant and in the form of a conceptual model together, they correctly confirm the classroom management variable. Therefore, it is concluded that the general model of classroom management has a high fit.
_||_
|
ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X
Research Paper
Designing the Classroom Management Model in high school student with a qualitative approach
Seyedeh Soheila Tabatabaye Rad1, Iraj Nikpay2*, Moslem Ghobadian3
1. PhD student Educational Management, Khorramabad branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran.
2. Associate Professor, Department of Educational Sciences, Lorestan University, Iran.
3. Department of Educational Sciences, Farhangian University,P.O.BOX14665-889 Tehran, Iran.
Abstract Introduction and purpose: Considering thecomplexity and multidimensionality of the classroom management problem, it is necessary to determine the appropriate strategies and processes considering the different conditions and educational environments to face different challenges and obstacles. The aim of the current research was to design and present the classroom management model of Education of Lorestan Province. Research Methodology: This study done with qualitative approach and using grounded theory method. The statistical population included professors of universities in Lorestan province in the fields of educational sciences with teaching experience in second secondary schools in 2021, and 12 people were selected by purposeful sampling and theoretical saturation criteria. A semi-structured interview method was used to collect information. The data were systematically analyzed in three stages of open, axial and selective coding. The validity of the field data was determined using Holsti's coefficient of reliability, Scott's pi, Cohen's kappa coefficient and Krippendorff's alpha. Findings: Content analysis of the information obtained from the interviews led to the identification of 105 primary concepts, 10 sub-categories and 3 main categories, which showed that classroom management is formed in a process of general (Communications and human relations, personal characteristics and speaking skills), specialized (Mastery of curricular concepts, assessment and evaluation and teaching ethics) and organizational (Reviewing the selection system, determining ethical standards, supporting teachers in assessing their needs) characteristics of teachers. Discussion and conclusion: According to the results, policy makers and educational administrators can invest in the development of effective general, specialized and organizational skills and characteristics in classroom management. In order to achieve this goal, the Ministry of Education can strengthen the effective features of the classroom management model by providing diverse and rich development programs.
|
Received: 2023/09/06 Accepted: 2023/11/20 PP:81-92
Use your device to scan and read the article online
DOI:
Keywords: Classroom Management, Teachers, Students, Grounded Theory |
Citation: Tabatabaye Rad Seyedeh Soheila, Nikpay Iraj, Ghobadian Moslem.(2025). Designing the Classroom Management Model in high school student with a qualitative approach.Journal of New Approaches in Educational Adminstration; 15(6):81-92
|
Corresponding author: Iraj Nikpay Address: Lorestan Province, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University. Email: nikpay.i@lu.ac.ir
|
Extended Abstract
Introduction and purpose:
Considering the complexity and multidimensionality of the classroom management problem, it is necessary to determine the appropriate strategies and processes considering the different conditions and educational environments to face different challenges and obstacles. The aim of the current research was to design and present the classroom management model of Education of Lorestan Province.
Research Methodology:
This study done with qualitative approach and using grounded theory method. The statistical population included professors of universities in Lorestan province in the fields of educational sciences with teaching experience in second secondary schools in 2021, and 12 people were selected by purposeful sampling and theoretical saturation criteria. A semi-structured interview method was used to collect information. The data were systematically analyzed in three stages of open, axial and selective coding. The validity of the field data was determined using Holsti's coefficient of reliability, Scott's pi, Cohen's kappa coefficient and Krippendorff's alpha.
Findings:
Content analysis of the information obtained from the interviews led to the identification of 105 primary concepts, 10 sub-categories and 3 main categories, which showed that classroom management is formed in a process of general (Communications and human relations, personal characteristics and speaking skills), specialized (Mastery of curricular concepts, assessment and evaluation and teaching ethics) and organizational (Reviewing the selection system, determining ethical standards, supporting teachers in assessing their needs) characteristics of teachers.
Discussion and conclusion: According to the results, policy makers and educational administrators can invest in the development of effective general, specialized and organizational skills and characteristics in classroom management. In order to achieve this goal, the Ministry of Education can strengthen the effective features of the classroom management model by providing diverse and rich development programs.
|
|
شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723
مقاله پژوهشی
طراحی الگوی مدیریت کلاس دانش آموزان متوسطه با رویکرد کیفی
سیده سهیلا طباطبایی راد 1، ایرج نیک پی2*، مسلم قبادیان3
1.گروه مدیریت آموزشی،واحد خرم آباد،دانشگاه آزاد اسلامی،خرم آباد،ایران.
2.دانشیار گروه علوم تربیتی،دانشگاه لرستان، ایران.
3.گروه آموزش علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665تهران،ایران.
تاریخ دریافت: 15/02/1402 تاریخ پذیرش:29/08/1402 شماره صفحات:92-81
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
DOI:
واژههای کلیدی: مدیریت کلاس درس، معلمان، دانش‌آموزان، نظریة داده بنیاد
|
چکیده مقدمه و هدف: با توجه به پیچیدگی و چندبعدی بودن مسئله مدیریت کلاس درس، تعیین استراتژی‌ها و فرآیندهای مناسب با در نظر گرفتن شرایط و محیط‌های مختلف آموزشی برای مواجهه با چالش‌ها و موانع مختلف ضروری است. هدف پژوهش حاضر، طراحی و ارائه مدل مدیریت کلاس آموزش و پرورش استان لرستان بود. روش‌شناسی پژوهشی: اين مطالعه با رويکرد کيفي و روش نظریه داده بنیاد انجام شد. جامعه آماری شامل اساتید دانشگاه‌های استان لرستان در رشته‌های علوم تربیتی با داشتن سابقه تدریس در مدارس مقطع متوسطه دوم در سال 1400 بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند و معیار اشباع نظری، 12 نفر انتخاب شدند. جهت جمع‌آوری اطلاعات از روش مصاحبه نیمه‌ساختاریافته استفاده شد. اطلاعات به روش سیستماتیک در سه مرحلة کدگذاري باز، محوري و انتخابی تحلیل شدند. اعتبار داده‌های میدانی با استفاده از ضریب هولستی، ضریب پی‌اسکات، ضریب کاپای کوهن و آلفای کرپیندروف مشخص شد. یافته‌ها: تحلیل محتوای اطلاعات به دست آمده از مصاحبه‌ها منجر به شناسایی 105 مفهوم اولیه، 10 مقوله فرعی و 3 مقوله اصلی شد که نشان داد مدیریت کلاس در فرآیندی از ویژگی‌های عمومی (ارتباطات و روابط انسانی، خصوصیات فردی و مهارت‌های گفتاری)، تخصصی (تسلط بر مفاهیم درسی، ارزیابی و ارزشیابی و اخلاق تدريس) و سازمانی (بازنگری سیستم گزینش، تعیین استانداردهای اخلاقی، حمایت از معلمان نیازسنجی آنان) معلمان شکل می‌گیرد. بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج سیاست‌گذاران و متصدیان آموزشی می‌توانند در جهت توسعه مهارت‌ها و ویژگی‌های عمومی، تخصصی و سازمانی مؤثر در مدیریت کلاس سرمایه‌گذاری نمایند. جهت تحقق این مهم، وزارت آموزشوپرورش می‌تواند با ارائه برنامه‌های متنوع و غنی توسعه به تقویت ویژگی‌های مؤثر در مدل مدیریت کلاس بپردازد.
|
استناد: طباطبایی راد سیده سهیلا ، نیک پی ایرج، قبادیان مسلم (1403). طراحی الگوی مدیریت کلاس دانش آموزان متوسطه با رویکرد کیفی. دوماهنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 15 (6):92-81
مقدمه
بی‌تردید تدریس به عنوان یکی از سخت‌ترین مشاغل عصر حاضر محسوب می‌شود، زیرا مضاف بر آگاهی از علم، دانش و تخصص، یک معلم بایستی دارای هنر و تجربه تدریس نیز باشد. معلمانی که دارای موفقیت نسبی در شیوه آموزش هستند، از روش‌های مختلفی برای آموزش استفاده می‌کنند، ولی اکثریت آنها در یک راهبرد دارای اشتراکاتی هستند و آن راهبرد استراتژیک مهارت اداره کلاس خود به شکلی اثربخش و با کیفیت است. معلمان در کلاس‌های درس بایستی شیوه‌های مدیریتی صحیح و متناسب با خصوصیات شخصیتی دانش‌آموزان و سبک‌های تدریس را به شکلی گزینش نمایند که فراگیران فرصت به دست آوردن مهارت‌های مختلف را به وسیله عمل در کلاس درس داشته باشند (Obee et al., 2023). در نبود مهارت‌های لازم جهت اداره کلاس، معلمان مشتاق و آگاه نیز در مأموریت خود ناکام خواهند بود. در این راستا برای اداره‌ی کلاس به شکل درست، تخصص‌ها و مهارت‌های روشنی وجود دارد که از اهمیت فوق‌العاده‌ای برای معلمان برخوردارند که یکی از آنها مدیریت کلاس درس1 می‌باشد (ملامحمدآغبلاغی و همکاران، 1402). مدیریت کلاس درس یکی از عوامل بنیادی و حیاتی در فرآیند آموزش و یادگیری است که تأثیر چشمگیری بر کیفیت و موفقیت درس دارد. هدف اصلی مدیریت کلاس، ایجاد یک محیط آموزشی مؤثر، محافظت از حقوق و نیازهای همه دانش‌آموزان، و تسهیل فرآیند یادگیری است (Wolff et al., 2021). در واقع، مدیریت کلاس درس به عنوان یک مسئله اساسی در حوزه آموزش و پرورش، هدفمندی و کنترل شیوه اجرای فرآیند آموزشی را به منظور ایجاد یک محیط یادگیری مؤثر و موفق ارائه می‌دهد. این مسئله اساساً به چگونگی مدیریت منابع، زمان، فعالیت‌ها، و ارتباطات در کلاس درس برای بهبود یادگیری دانش‌آموزان می‌پردازد. از این رو، یکی از چالش‌های اصلی این مسئله، ایجاد تعادل بین حفظ نظم و انضباط و ارتقاء انگیزش و شور و هیجان در دانش‌آموزان است (Weyers et al., 2024). مدیریت کلاس یک فرایند چرخشی است که شامل طراحی پیشرفته، اجرا، ارزیابی در طول اجرا و ارزیابی نهایی است که عوامل مربوط به کودکان و محیط آنها را در نظر می‌گیرد و موجب پیشرفت در فعالیت‌های انجام شده برای یادگیری و سلامت عاطفی کودکان در کلاس درس می‌شود (Tal, 2018). لذا، فضای آموزشی، ویژگی‌های مربوط به معلم (مانند خودمدیریتی، تجربه کاری، نوع شخصیت، آموزش‌های ویژه) و دانش‌آموزان بر سبک مدیریتی معلمان در کلاس حائز اهمیت است (Blatchford & Russell, 2020).
به عنوان یک مدل، مسئله مدیریت کلاس درس نیازمند تعیین استراتژی‌ها و فرآیندهای مناسب برای مواجهه با چالش‌ها و موانع مختلف است (Sorbeto et al., 2022). از این رو، اهمیت توسعة راهکارهایی فراتر از حل مسئله و توجه به اصول و مبانی مدیریت کلاس جهت ایجاد یک مدل جامع برای مدیریت کلاس درس احساس می‌شود. این مدل باید قادر باشد به صورت سیستماتیک، به تمامی جنبه‌های مدیریت کلاس درس پرداخته و توانمندی ارتقاء کیفیت آموزش و یادگیری را داشته باشد (Lohmann et al., 2021). با توجه به پیچیدگی و چندبعدی این مسئله، نیاز به ایجاد مدل‌ها و راهکارهای تخصصی و تنظیم‌شده با توجه به شرایط و محیط‌های مختلف آموزشی احساس می‌شود. بنابراین، تلاش برای ارائه یک مدل کامل و کارآمد برای مدیریت کلاس درس، از جمله چالش‌های مهم و ضروری در حوزه آموزش و پرورش می‌باشد (St-Amand et al., 2024). چرا که لازمه‌ی تحقق رسالت آموزش و پرورش در یاددهی به فراگیرانی که قادر به یادگیری می‌باشند (König et al., 2023)، مهیا بودن شرایط مطلوب کلاسی است؛ این بدان معناست که بایستی میزان مناسبی از آرامش، پذیرش و همراهی دانش‌آموزان با معلمان وجود داشته باشد (Wettstein et al., 2022).
كلاسی که خوب اداره شود، كلاسی است كه در آن تعامل مولد تشویق می‌شود، دانش‌آموزان به معلم قدرت می‌دهند، معلم بی‌واسطه و بسیار تأثیرگذار بوده و نظم و انضباط بندرت لازم است. از این رو مدیریت کلاس شامل گستره‌ای از تعاریف است که در برگیرنده‌ی تعاملات یادگیری، یاددهی-یادگیری و رفتار دانش‌آموزان می‌باشد (Karagianni et al., 2024). با در نظر گرفتن تأکید روزافزون مطالعه و پژوهش در رابطه با مدیریت کلاس درس، نیازهای پژوهشی و مطالعاتی فراوانی در این راستا مطرح شده است (Caro et al., 2019). در جوامعی چون کشور ایران، مدیریت کلاس درس هنوز جدید بوده و به اندازه‌ی کافی به بررسی و ارائه مولفه‌ها و ابعاد آن با توجه به فرهنگ و مناطق بومی مختلف پرداخته نشده است، لذا لازم است مطالعات مربوط به مدیریت کلاس درس توسعه و گسترش پیدا کند؛ زیرا با توجه به اهمیت نهاد اجتماعی آموزش و پرورش که بر روی سایر نهادهای اجتماعی تاثیرگذار بوده و تا اندازه زیادی عملکرد آنها به چگونگی عملکرد آموزش و پرورش بستگی دارد، بایستی آموزش و پرورش در پروراندن فرد در جنبه‌های عقلانی، عاطفی، اجتماعی و جسمانی و بر عهده گرفتن مسئولیت‌های سنگین، نقش خود را به درستی ایفاء نماید (بهارلو و بهروز، 1398). علی‌رغم این میزان از اهمیت مدیریت کلاس درس، در جامعه و مدارس، به ندرت جایگاه خود را یافته و تاکنون تعداد کمی از سازمان‌های آموزشی برای معرفی و تبیین مدیریت کلاس درس تلاش کرده‌اند (Hardy et al., 2023).
مرور جدیدترین پژوهشهای انجام شده در حوزة مدیریت کلاس مشخص ساخته است که این جنبه نسبت به سایر جنبه‌های کلاس کمتر مورد توجه قرار گرفته است و این محدودیت به‌خصوص در کشور ما نمایان‌تر است. جدول 1 خلاصه‌ای از پژوهشهای انجام گرفته در این خصوص است.
جدول 1- خلاصه‌ای از جدیدترین پژوهشهای انجام‌شده پیرامون مدیریت کلاس درس
نویسندگان | عنوان | روش | یافته‌ها |
دارابی‌گرگلانی و همکاران (1401) | رابطه سبک مدیریت کلاس درس معلمان با خودتنظیمی و مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان | توصیفی-همبستگی | بین سبک مدیریت کلاس درس با خودتنظیمی و مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان رابطه معنی‌داری وجود دارد. |
غیاثوندیان و همکاران (1399) | ارتباط شیوه مدیریت کلاس درس با اشتیاق به مطالعه و موفقیت تحصیلی | توصیفی-پیمایشی | بین اشتیاق به یادگیری و موفقیت تحصیلی در شیوه تعاملی مدیریت کلاس درس رابطه معنی‌دار وجود داشت. |
حاجی‌تبارفیروزجایی (1399) | مدیریت کلاس درس به‌عنوان مؤلفه‌ای از مدیریت مدرسه: پیش‌بینی عملکرد و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان | توصیفی-همبستگی | سه مؤلفه مدیریت کلاس درس معلمان با سرزندگی تحصیلی و عملکرد تحصیلی رابطه مثبت دارند. |
König et al. (2023) | مدیریت مؤثر کلاس درس در آموزش اولیه در دبستان: رتبه بندی ساخت ابزار و پیوند آن با دانش معلم | توصیفی-همبستگی | ارتباط دانش عمومی-آموزشی با مدیریت مؤثر کلاس درس معنی‌دار بود. ولی دانش محتوای-آموزشی با مدیریت مؤثر کلاس درس ارتباط معنی‌دار نداشت. |
Wolff et al. (2021) | شاخص‌های مدیریت کلاس درس: مدل نظری متضاد دانش و آگاهی معلمان مبتدی از رویدادهای کلاس درس | مروری-روایتی | پردازش شناختی درونی درگیر (چگونگی تأثیر تخصص بر ادراک بصری و تفسیر ذهنی در شناخت و بازنمایی وقایع توسط معلمان) بر مدیریت کلاس درس را نشان می‌دهد. |
Lohmann et al. (2021) | استراتژی‌های مدیریت کلاس درس برای آموزش ترکیبی: آماده سازی دانش آموزان برای موفقیت در محیط ترکیبی | مروری-روایتی | معرفی 3 شیوه در مدیریت کلاس درس در محیط ترکیبی شامل (الف) انتظارات تدریس، (ب) مدل‌سازی رفتار مورد نظر، و (ج) ارائه به موقع و صریح. |
Egeberg et al. (2021) | دیدگاه‌های معلمان در مورد مدیریت مؤثر کلاس درس: تحقیقی با روش‌های ترکیبی در دبیرستان‌های استرالیای غربی | آمیخته | مدیران کلاس‌های مؤثر روابط مثبتی با دانش‌آموزان خود ایجاد می‌کنند، کلاس‌های درس خود را با ایجاد مرزهای روشن و انتظارات بالا مدیریت می‌کنند و دانش‌آموزان را در یادگیری خود مشارکت می‌دهند. |
لازم به ذکر است بیشتر مطالعات صورت گرفته در حوزه مدیریت کلاس در مدارس چه در ایران و چه در سطح بین‌المللی از طریق رویکردهای کمی و مروری انجام شده است. ماهیت این سازه مستلزم به‌کارگیری رهیافت‌های کیفی جهت ارائه درک غنی از پدیده است.
در مجموع، مدیریت کلاس درس به عنوان یک عنصر اساسی در سیستم آموزش و پرورش، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. چرا که مدیریت کلاس درس برای ایجاد یک محیط آموزشی مؤثر و کارآمد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باعث ایجاد تعامل مثبت بین معلمان و دانش‌آموزان می‌شود. این تعامل می‌تواند منجر به افزایش انگیزه دانش‌آموزان برای یادگیری شود و باعث پیشرفت و موفقیت آنها در مسیر تحصیلی خود گردد. درهمین‌راستا، استان لرستان به‌عنوان یکی از استان‌های پرجمعیت غرب کشور با دارا بودن بیش از 4200 دبیر دوره‌ی دوم متوسطه یکی از قطب‌های آموزش و پرورش کشور محسوب شده و هر دگرگونی در وضعیت و شرایط آموزشی و پرورشی آن، از جمله شیوه مدیریت کلاس بر مجموعه‌ی آموزش و پرورش کل کشور تأثیر خواهد گذاشت، بهبود و ارتقاء آن گامی بسیار مهم در افزایش موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان این استان و به‌طبع آموزش و پرورش کل کشور خواهد داشت. این در حالی است که با وجود اﻃﻼﻋﺎت یاری‌دهندة که نتایج اﯾﻦ دست تحقیقات قادر است در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺪﯾﺮان و ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻗﺮار دهند، ﺧﻼء پژوهشی در اﯾﻦ حوزه مشهود است. در همین راستا، تحقیق حاضر قصد دارد به این مسئله بپردازد که مدل مدیریت کلاس دبیران دوره دوم متوسطه آموزش و پرورش استان لرستان چگونه است؟
روش‌شناسی پژوهش
روش پژوهش حاضر به منظور طراحی و آزمون مدل مدیریت کلاس دبیران دوره دوم متوسطه استان لرستان به شیوه کیفی و با استفاده از روش نظریه داده بنیاد2 انجام گرفت. روش داده بنیاد روشي است كه نظريه‌ها، مفـاهيم، فرضـيه‌هـا و قضـايا را طـي يك فرايند منظم، به جاي استنتاج از پيش‌فرض‌هاي قبلي و چـارچوب‌هـاي نظري موجود، به طور مستقيم از داده‌ها كشف مي‌كند. فرایند نظریه داده بنیاد مستلزم استفاده از چندین مرحله گردآوری اطلاعات، پالایش و بررسی روابط میان مقوله‌های اطلاعاتی است. در مطالعه‌های کیفی و بخصوص در نظریه داده بنیاد اطلاعات با استفاده از روش مصاحبه اکتشافی انجام می‌شود و جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها همزمان انجام می‌شود تا به پیدایش نظریه مستقر در داده‌ها کمک کند. براین‌اساس، در این تحقیق برای طراحی و آزمون مدل مدیریت کلاس، نظرات، روایت‌ها و نقل قول‌های متخصصان و پژوهشگرها حوزه مدیریت آموزشی و علوم تربیتی، شنیده شد و برای این منظور از تکنیک مصاحبه استفاده شد. در مجموع در این روش ابتدا با مرور مبانی نظری و ادبیات پژوهش سوالات مصاحبه بدون‌ساختار (عمیق) استخراج و سپس برای بررسی سوالات از لحاظ محتوایی و کفایت تعداد، سوالات در اختیار تعدادی متخصص و پژوهشگر حوزه مدیریت آموزشی قرار گرفت. پس از تدوین سوالات نهایی، جلسات مصاحبه با متخصصان و پژوهشگرهای حوزه مدیریت آموزشی و علوم تربیتی برگزار شد تا مدل مدیریت کلاس دبیران دوره دوم متوسطه استان لرستان طراحی شود.
جامعه آماری پژوهش حاضر را اساتید دانشگاه‌های استان لرستان در رشته‌های مدیریت آموزشی و علوم تربیتی در نیمه دوم سال 1400 تشکیل داد. برای نمونه‌گیری از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شد، به این صورت که از بین جامعه آماری، تعداد 12 نفر از آن‌هایی که حاضر همکاری بودند، انتخاب شدند. نمونه‌گیري تا حد اشباع داده‌ها یعنی تا جایی که در جریان مصاحبه‌ها هیچ اطلاعات جدیدي بدست نیامد، ادامه یافت. معیارهای انتخاب نمونه برای اساتید دانشگاه عبارت بودند از: (الف) دارای رتبه حداقل استادیار دانشگاه در رشته‌های مدیریت آموزشی و علوم تربیتی (ب) که در زمینه مدیریت آموزشی و حوزه‌های مرتبط دارای حدل 2 مقاله در سطح علمی-پژوهشی یا ISI باشند و (ج) داشتن حداقل 5 سال سابقه تدریس در دانشگاه و مدارس مقطع متوسطه.
روند اجرای پژوهش به این صورت بود که ابتدا با مرور سیستماتیک نتایج پژوهشهای پیشین سوالات مصاحبه بدون‌ساختار در زمینه مدیریت کلاس استخراج شد. در مرور سیستماتیک كه به روش متن‌پژوهي انجام شد، مقاله‌هایی که در زمینه مدیریت کلاس به زبان انگلیسی از سال‌های 2012 تاکنون (2022) در پایگاه‌های اطلاعاتیGoogle Scholar ،ScienceDirect ، Elsevier،Scopus ،ProQuest ،Springer ،PubMed منتشر شده بودند با جستجوی کلیدواژه Classroom Management استخراج و واکاوی شد. معیارهای ورود به مرور سیستماتیک، وجود کلیدواژه مربوطه در عنوان و چکیده مقاله مورد نظر و با توجه به هدف مطالعه، ارتباط آنها با مدیریت کلاس، بود. معیارهای خروج، وجود فقط خلاصه مقاله و مقالات به زبانی غیر از انگلیسی در پایگاه‌های اطلاعاتی، بود. سپس، برای بررسی سوالات از لحاظ محتوایی و کفایت تعداد سوالات در اختیار 2 نفر از اساتید رشتة مدیریت آموزشی، 1 نفر از اساتید رشتة روانشناسی تربیتی و 2 نفر از اساتید رشتة برنامهریزی آموزشی قرار گرفت، پس از تدوین سوالات نهایی جلسات مصاحبه با اعضای گروه نمونه انجام گرفت. مصاحبه‌ها، تا زماني ادامه یافت كه پژوهشگران اطمينـان حاصـل کردند كه ادامه گردآوري چيز تازه‌اي به دانسته‌هاي او نمـي‌افزايـد. يكي از نشانه‌هاي نقطه اشباع، روبرو شـدن بـا داده‌هاي تكراري است. اطلاعاتی که از طریق مصاحبه جمع‌آوری شده بود به موازات فرایند مصاحبه، تحلیل شد. تمام مکالمه‌ها توسط دستگاه ضبط کننده صدا سونی مدل ICD-TX650 ضبط، و سپس به دقت روي کاغذ پیاده شدند. سپس متن‌هاي نسخه‌برداري شده مصاحبه‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
براي بررسی محتواي مصاحبه‌ها، مفهوم‌سازي و استخراج مقوله‌ها از روش سیستماتیک استفاده شد. طرح تحقیق سیستماتیک در نظریه داده بنیاد، بر استفاده از مراحل تحلیل داده‌ها از طریق کدگذاري باز3 (مفاهیم حاصل می‌شود)، کدگذاري محوري4 (مولفه‌ها بدست می‌آید، یعنی هدف ایجاد رابطه بین مقوله‌های تولید شده در مرحله کدگذاری باز است) و کدگذاري انتخابی5 (محوریت داده‌ها کشف و طبقه مرکزي انتخاب می‌شود) تاکید دارد. در پایان به منظور ارزیابی اعتبار داده‌های میدانی به بررسی پايـايي كدگـذاري‌هـاي مصاحبه‌ها با استفاده از ضریب هولستی6، ضریب پی اسکات7، ضریب کاپای کوهن8 و آلفای کرپیندروف9 پرداخته شد.
یافته‌ها
در ادامه با توجه به روند تحلیل داده‌ها، اطلاعات مربوط به ویژگی‌های جمعیت‌شناختی گروه نمونه در جدول 2 گزارش شده است.
جدول 2- ویژگی‌های جمعیت‌شناختی مربوط به شرکت‌کنندگان در پژوهش
متغیر | طبقه | فراونی | متغیر | طبقه | فراونی | متغیر | طبقه | فراونی |
محل خدمت | دانشگاه لرستان | 6 | مرتبه علمی یا پست سازمانی | استادیار | 6 | سن | کمتر از 40 سال | 2 |
دانشگاه فرهنگیان | 5 | دانشیار | 4 | بین 40 تا 50 | 4 | |||
دانشگاه پیام نور | 1 | استاد | 2 | بالای 50 سال | 6 | |||
رشته تحصیلی | برنامهریزی درسی | 3 | سابقه کار | کمتر از 15 سال | 5 | جنسیت | زن | 3 |
تحقیقات آموزشی | 1 | |||||||
روانشناسی تربیتی | 2 | |||||||
بیشتر از 15 سال | 7 | مرد | 9 | |||||
مدیریت آموزشی | 4 | |||||||
تکنولوژی آموزشی | 2 |
تحلیل تجارب شرکت‌کنندگان منجر به شناسایی 105 مفهوم، 10 زیرمضمون (طبقه فرعی) و 3 مضمون اصلی (طبقه اصلی) در زمینه عوامل مدیریت کلاس شد. جدول 3 مفاهیم، مقوله‌های فرعی (طبقه‌های فرعی) و مقوله‌های اصلی (طبقه‌های اصلی) مربوط به مدیریت کلاس دبیران دوره دوم متوسطه استان لرستان را که از مصاحبه‌ها به‌دست آمده‌اند، نشان می‌دهد.
جدول 3- مفاهیم، مقوله‌های فرعی و اصلی مربوط به مدیریت کلاس
مفاهیم | مقوله‌های فرعی | مقوله‌های اصلی |
ارتباط مؤثر با دانش آموزان، ارتباط مؤثر با اولیاء، تعامل دانش‌آموز و معلم، ایجاد اعتماد در روابط با معلمان، صریح و روشن بودن، دسترسي‌پذیری، مدیریت زمان، زمینه‌سازی بیان احساسات، عدالت در ارتباط، استفاده از کلیه کانال‌های ارتباطی، همدلی، توجه به طبقه اجتماعی دانش‌آموزان، رعایت حریم‌های ارتباطی | ارتباطات و روابط انسانی | ویژگی‌های عمومی معلمان |
ویژگی‌های شخصیتی همسو با حرفه معلمی، ارزش به علم و یادگیری، اشتیاق، علاقه به کار، انتقادپذیری، خلاقیت، اعتماد به نفس، مسئولیت‌پذیری، انعطاف‌پذیری، آراستگی ظاهری، الگوی اخلاقی، وقار و سنگینی | خصوصیات فردی | |
بيان شيوا و ساده و انتقال شفاف مطلب، استفاده از الفاظ انگیزشی، عاطفی و...، عدم به کار بردن الفاظ رکیک و نا امیدکننده، استفاده صحیح از قواعد دستوری زبان، صحبت کردن با سرعت مناسب، بازخورد مناسب، پایبندی به حرفهای خود | مهارت‌های گفتاری | |
مدیریت زمان در جریان تدریس و ارائه جذاب و پویا، داشتن طرح درس، توانایی هدایت بحث‌های گروهی، مديريت و توانايي برقراري نظم در كلاس، تسلط و تخصص در ارائه محتوا، اولویت‌بندی صحیح مطالب آموزشی، يادگيري از طريق آموزش انتقادی، بیان مناسب با شرایط سنی و ویژگی‌های دانش‌آموزان، تهیه جزوه مناسب، مهارت در استفاده از الگوها، روش‌ها و فنون مختلف تدریس، استفاده از امکانات کمک آموزشی و تکنولوژی، هدایت و راهنمایی دانش‌آموزان، فراهم کردن موقعیت‌های یادگیری مشارکتی و گروهی، مهارت در جمع‌بندی و سازماندهی مطالب، مدیریت زمان برای پیشبرد فرایند تدریس و یادگیری، توانایی حفظ جهت و آهنگ فعالیت‌های جاری کلاس درس، احتیاط در قبال بروز تعارض و تضاد | تسلط بر مفاهیم درسی | ویژگی‌های تخصصی معلمان |
ارزیابی و بازخورد، ایجاد سطح‌بندی براساس فعالیت علمی و عملی، پاسخ‌دهی همه‌جانبه، هدایت اولیه، ا بازخوردهاي فوري كلاسي، مشاركت در تدريس، برگزاری آزمون‌های ادواری، ارزیابی و بررسی مداوم میزان یادگیری، استفاده از سؤالات و تمرینات استانداردی، استفاده بهینه از زمان‌های پرت کلاس، ایجاد اعتدال در میان تدریس و آزمون، ایجاد کاربرگ ارزیابی، مشخص کردن فعالیت‌ها و تکالیف یادگیری و شیوه‌های ارزیابی، تدارک آزمون‌های کمی و کیفی مناسب، انطباق مفاد ارزیابی‌ها با اهداف، سرفصل‌ها و محتوای دروس، مدیریت فیزیکی کلاس، استفاده از نتایج ارزیابی‌های برای اصلاح ضعف‌های یادگیری دانش‌آموزان | ارزیابی و ارزشیابی | |
استراتژی انگیزه، رعایت استانداردهای عاطفی، رعایت اخلاق حرفهای، حفظ شخصيت و احترام به دانش‌آموز، داشتن شكيبايي و خوش‌خلقي و وجدان‌كاري، كمك به دانش‌آموزان براي مقابله با مشكلات مربوط به يادگيري، درک احساسات و نیازهای دانش‌آموزان، عطوفت و مهربانی، علاقه‌مندی به دانش‌آموزان، استعدادشناسی دانش‌آموزان، رعایت اعتدال در تحسین و انتقاد، واکنش منطقی به پیشنهادات، انتقادات و دیدگاه‌های دانش‌آموزان، استفاده از نظام نمره‌دهی عادلانه در ارزیابی عملکرد دانش‌آموزان | اخلاق تدريس | |
آموزش قبل از استخدام و حین کار، تناسب مدرک تحصیلی و رشته تدریس، بازنگری سیستم استخدام معلمان (رسمی، قراردادی و آزاد)، تناسب مسئولیت کاری و میزان پرداخت، استاندارسازی نظام آموزشی، تطبيق آموزش با نیازهای فردي، فرهنگي و اجتماعی، صلاحیت تدریس، شرایط جسمی و روانی معلمان | بازنگری سیستم گزینش | ویژگی‌های سازمانی معلمان
|
تدوین چارچوب صلاحیت‌های اخلاقی، مشخص کردن حدود و تغور رفتارهای مناسب و نامناسب حرفهای، رعایت هنجارهای جامعه و وظایف شهروند سازمانی، تهیه و تدوین منشور اخلاقی فعالیت در مدارس، آموزش و نظارت بر رعایت الزامات اخلاقی مدیران، آگاهی‌بخشی اصول و راهبردهای اخلاقی مدیران | تعیین استانداردهای اخلاقی معلمان | |
اعتقاد مدیران ارشد به افزایش اثربخشی، کیفییت و مشروعیت تصمیمات معلمان توانمند، حمایت از روحیه رقابت‌طلبی، همدلی و سازگاری اجتماعی، توسعه منافع و حفظ جایگاه، نفوذ و منزلت اجتماعی، ارزش‌گذاری به تصمیمات جمعی معلمان، بهره‌مندی از تجربیات و دانش صریح معلمان توانمند در تصمیم‌های عملیاتی | حمایت از معلمان | |
درک صحیح معلمان در محیط‌های آموزشی، بررسی میزان رضایت از سطح رفاه و درآمد، اتخاذ تصیمیمات بر مبنای ادراک واقع‌بینانه، شناسایی الزامات ضروری در بقاء و سلامت معلمان، تأمین امکانات و شناسایی فرصت‌ها و نقاط بالقوه و موجود، نهادینه شدن آرمان‌خواهی، عزت‌طلبی، خود باوری، اشتیاق به پیشرفت، تأمین بهداشت روانی معلمان، مدیریت مشارکتی، تأمین امکانات لازم برای معلمان، تشویق و افزایش انگیزه | نیازسنجی معلمان |
پس از انجام دسته‌بندی فوق، مفاهیم و مقوله‌های استخراج شده به‌صورت نظام‌مند به يکديگر مرتبط و در قالب يک مدل پارادايمي در شکل 1 ترسیم گرديدند (کدگذاری انتخابي). به طور خلاصه از مجموعه 105 مفهوم اولیه، تعداد 10 مقوله فرعی ساخته شده كه این 10 مقوله فرعی در 3 مقوله اصلی دسته‌بندي گردیدند. بر اساس الگوي پارادايمي مي‌توان مدل مدیریت کلاس دبیران دوره دوم متوسطه استان لرستان را به صورت شكل 1 ارائه داد که توضیحات آن در ادامه مي‌آيد.
شکل 1- مدل مدیریت کلاس آموزش و پرورش استان لرستان (مطالعه موردی: دبیران دوره دوم متوسطه)
همان‌طور که در شکل 1 ملاحضه می‌شود، مدل مدیریت کلاس در مدارس متوسطه دوم استان لرستان بطور كلي در سه حوزه ویژگی‌های عمومی، تخصصی و سازمانی معلمان قرار مي‌گيرند. ویژگی‌های عمومی، مهارت‌های معلمان در ارتباطات و روابط انسانی، ویژگی‌های شخصیتی-فردی‌شان و مهارت‌های گفتاری آنان در تدریس را شامل می‌شد. ویژگی‌های تخصصی نیز تسلط معلمان بر مفاهیم درسی، سنجش و ارزشیابی عملکرد دانش‌آموزان و رعایت اخلاق در کلاس درس را در بر می‌گرفت. در نهایت، ویژگی‌های سازمانی عبارت بودند از بازنگری در سیستم گزینش و استخدام معلمان، تعیین استانداردهای اخلاقی و نظارت بر رعایت این الزامات، حمایت اجتماعی از معلمان و نیازسنجی آنان.
لازم به ذکر است که از چهار معیار کمی برای بررسی قابلیت اعتبار، قابلیت انتقال، قابلیت تأیید و اطمینان‌پذیری استفاده شده است که عبارت بودند از ضریب هولستی، ضریب پی اسکات، ضریب کاپای کوهن و آلفای کرپیندروف. میزان همبستگی دیدگاه خبرگان با محاسبه ضریب هولستی یا «درصد توافق مشاهده‌شده»، 865/0 بدست آمده است که مقدار قابل توجهی است. با توجه به ایراداتی که به روش هولستی وارد است شاخص پی-اسکات نیز محاسبه شده است که میزان آن 805/0 بدست آمده است. چهارمین شاخص برآورد اعتبار تحقیقات کیفی شاخص کاپای کوهن است. شاخص کاپای کوهن در این مطالعه 844/0 بدست آمده است. در نهایت نیز از آلفای کرپیندروف استفاده شده است و میزان آن در این مطالعه 824/0 برآورد گردیده است.
بحث و نتیجه‌گیری
اين پژوهش كيفي با هدف طراحی و آزمون مدل مدیریت کلاس آموزش و پرورش استان لرستان و با استفاده از نظريه داده‌بنياد انجام شد. نظریه به دست آمده نشان داد که پدیده محوری (مقوله اصلی) یعنی مدیریت کلاس در مدارس متوسطه دوم استان لرستان در فرآیندی از ویژگی‌های عمومی (ارتباطات و روابط انسانی، خصوصیات فردی و مهارت‌های گفتاری)، تخصصی (تسلط بر مفاهیم درسی، ارزیابی و ارزشیابی و اخلاق تدريس) و سازمانی (بازنگری سیستم گزینش، تعیین استانداردهای اخلاقی معلمان، حمایت از معلمان نیازسنجی معلمان) معلمان شکل می‌گیرد.
نتایج نشان داد که از جمله ویژگی‌های عمومی معلمان، توانایی‌های ارتباطی آنان در روابط‌شان است تا با حساسیت نسبت به نیازها و تفاوت‌های دانش‌آموزان بتوانند محیطی دوستانه و پذیرایی برای دانش‌آموزان را باتوجه فراهم کنند و از تعاملات مثبت در کلاس درس حمایت کنند. ارتباطات معلم با دانش‌آموزان، اولیاء و ارتباطات بین دانش‌آموزان برای ایجاد یک محیط آموزشی مثبت، پویا و مؤثر ضروری هستند (Cerezo et al., 2017). ویلز و همکاران (Wills et al., 2018)، مشخص کردند ارتباطات معلم با دانش‌آموزان باید بر پایه احترام، اعتماد و شفافیت بنا شده باشد تا دانش‌آموزان به آرامش و اعتماد به نفس بیشتری در محیط کلاسی پیدا کنند. همچنین، کورکماز و همکاران (Korkmaz et al., 2017)، نشان دادند ارتباطات معلم با اولیاء دانش‌آموزان نیز برای اطلاع‌رسانی دقیق، همکاری در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان و حفظ حمایت خانوادگی از آموزش و پرورش بسیار اهمیت دارد. از طرفی، توجه به سطح‌بندی اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی دانش‌آموزان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا با در نظر گرفتن این موارد، معلمان می‌توانند بهترین راهکارها را برای حل مسائل و پشتیبانی از یادگیری دانش‌آموزان ارائه دهند. وانگ و همکاران (Wang et al., 2019)، نشان دادند رعایت حریم‌های ارتباطی نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا با تضمین احترام به حریم شخصی دانش‌آموزان، ارتباطات مؤثر‌تری بین آنها و معلمان برقرار خواهد شد. ویژگی‌های فردی-شخصیتی همسو با حرفه معلمی، شامل ارزش دادن به علم و یادگیری، شور و شوق مدرس، علاقه به کار، انتقادپذیری، خلاقیت، اعتماد به نفس، مسئولیت‌پذیری، انعطاف پذیری، آراستگی ظاهری معلم، الگوی عملی از اخلاق انسانی و وقار و سنگینی نیز از جمله ویژگی‌های عمومی معلمان بودند. چن و لو (Chen & Lu, 2022)، مشخص کردند معلمانی که به علم و دانش ارزش می‌دهند و به دنبال به روز بودن و بهبود مهارت‌های خود هستند، محیط آموزشی را به یک مکان پویا و پرانرژی تبدیل می‌کنند. اوپرمان و همکاران (Oppermann et al., 2021)، بیان کردند شور و شوق مدرس در انتقال دانش و تجربه‌ی خود به دانش‌آموزان بسیار مؤثر است. معلمانی که انگیزه و اشتیاق خود را در کلاس به اشتراک می‌گذارند، توانایی تحریک انگیزه و تعهد دانش‌آموزان را افزایش می‌دهند. معلمانی که به انتقادها پاسخ مثبتی می‌دهند و از آنها برای بهبود عملکرد خود استفاده می‌کنند، محیطی ارتقاءیافته و سازنده ایجاد می‌کنند. مهارت‌های گفتاری معلمان به‌عنوان ویژگی عمومی آخر معلمان که شامل بيان شيوا و ساده و انتقال شفاف مطلب، استفاده از الفاظ انگیزشی عاطفی و... در حین بیان مطالب، عدم به کار بردن الفاظ رکیک و نا امید کننده در حین بیان مطالب، استفاده، صحیح از قواعد دستوری زبان، صحبت کردن با سرعت مناسب، بازخورد مناسب و پایبندی به حرفهای خود است نیز در مدیریت کلاس اهمیت بسزایی دارند. لازاردیس و همکاران (Lazarides et al., 2023)، مشخص کردند انگیزه معلم برای ارائه درس‌های جذاب، ایجاد فعالیت‌ها و وظایف متنوع و جذاب برای دانش‌آموزان، و تحفیز و حمایت از آنها برای شرکت فعال در فعالیت‌های آموزشی و یادگیری بسیار اثرگذار است.
از جمله ویژگی‌های تخصصی معلمان در مدل مدیریت کلاس می‌توان به تسلط بر مفاهیم درسی اشاره کرد. هاردی و همکاران (Hardy et al., 2023)، کیفیت و تنوع مطالب درسی و استفاده از روش‌های آموزشی متنوع را از عوامل اساسی در مدیریت کلاس درس می‌دانند که تأثیر چشمگیری بر انگیزه و پیشرفت دانش‌آموزان دارد. بلومک و همکاران (Blömeke et al., 2022)، نیز مشخص کردند تأمین مطالب درسی با کیفیت و مناسب با نیازها و اهداف آموزشی مدرسه می‌تواند به بهبود مدیریت کلاس و ارتقاء کیفیت آموزش و پرورش کمک کند. ارزشیابی و بازخورد و بررسی مداوم میزان یادگیری دانش‌آموزان، ویژگی تخصصی دیگر معلمان در مدل مدیریت کلاس است. از نتایج ارزیابی‌های به‌عمل آمده باید برای رفع و اصلاح ضعف‌های یادگیری فراگیران استفاده مداوم گردد، که این اقدامات به بهبود عملکرد و پیشرفت دانش‌آموزان کمک می‌کند. اخلاق تدریس آخرین ویژگی تخصصی معلم در مدل مدیریت کلاس می‌باشد. براون و همکاران (Braun et al., 2022)، بیان کردند معلم به عنوان رهبر و الگوی اخلاقی برای دانش‌آموزان، باید اصول اخلاقی را در تمامی ابعاد تدریس و ارتباط با دانش‌آموزان رعایت کند. از جمله اصول اخلاقی در تدریس می‌توان به احترام به دانش‌آموزان و همکاران، انصاف در برخورد و ارزش‌گذاری، شفافیت در روابط و تصمیم‌گیری، صداقت و مسئولیت‌پذیری اشاره کرد. اوبی و همکاران (Obee et al., 2023)، نتیجه گرفتند احترام به دانش‌آموزان شامل گوش دادن به نظرات و نیازهای آنها، بهره‌گیری از روش‌های ارتباطی مؤثر و احترام به حریم شخصی آنها است. همچنین، انصاف در برخورد با دانش‌آموزان به معنای برخورد بدون تبعیض و توجه به نیازها و استعدادهای هر دانش‌آموز است. سوربتو و همکاران (Sorbeto et al., 2022)، نیز تاکید نمودند اخلاق تدریس به معلمان کمک می‌کند تا به عنوان مدیران کلاس، با احترام، صداقت و عدالت، یک محیط آموزشی ارزشمند و پویا را برای دانش‌آموزان خلق کنند که این بهبود کیفیت آموزش و پرورش و رشد شخصیتی دانش‌آموزان را تضمین می‌کند.
بازنگری در سیستم گزینش از جمله ویژگی‌های سازمانی در مدیریت کلاس درس می‌باشد که مواردی از قبیل آموزش قبل از استخدام و حین کار، بررسی تناسب مدرک تحصیلی و رشته تدریس، تناسب مسئولیت کاری و میزان پرداخت، بررسی صلاحیت تدریس و بررسی شرایط جسمی و روانی مناسب معلمانرا دربرمی‌گیرد. تعیین استانداردهای اخلاقی معلمان و نظارت بر رعایت آنها و آگاهی بخشی اصول و راهبردهای اخلاقی مدیران آموزشی از ویژگی‌های سازمانی می‌باشند. حمایت از معلمان به‌عنوان ویژگی سازمانی بعد مواردی مانند اعتقاد مدیران ارشد نظام آموزشی به افزایش اثربخشی، کیفییت و مشروعیت تصمیمات معلمان توانمند، حمایت از روحیه رقابت‌طلبی، همدلی و سازگاری اجتماعی از معلمان، توسعه منافع و حفظ جایگاه، نفوذ و منزلت اجتماعی معلمان، ارزش‌گذاری به تصمیمات جمعی معلمان در مقابل با تصمیمات فردی و بهره‌مندی از تجربیات و دانش صریح معلمان توانمند در تصمیم‌های عملیاتی در محیط مدارس را شامل می‌شود. در نهایت، نیازسنجی معلمان در ابعاد آموزشی، رفاهی، مالی، اجرایی، بهداشتی و امکاناتی آخرین ویژگی سازمانی در مدیریت کلاس درس است. برای نهادینه شدن آرمان‌خواهی (Coskun & Cagiltay, 2021)، عزت‌طلبی، خودباوری، اشتیاق به پیشرفت همراه با پشتکار و امید در معلمان، مدیران باید برنامه‌ها و سیاست‌هایی را اجرا کنند که این ارزش‌ها و ویژگی‌ها را ترویج و تقویت کنند. همچنین، بئر (Emmer & Sabornie, 2015)، مشخص کردند تأمین بهداشت روانی معلمان و ایجاد محیط‌های کاری سالم و مدیریت مشارکتی مدارس نقش مهمی در ایجاد این وضعیت دارند. تأمین امکانات لازم برای بهبود آموزش و تدریس معلمان و تشویق و افزایش انگیزه آنها نیز باید جزء اولویت‌های مدیران آموزشی باشد.
پژوهش حاضر به‌صورت موردی در آموزش پرورش استان لرستان انجام شد به همین علت امکان محدودیت تعمیم آن به سایر مدارس و آموزش و پرورش استان‌های دیگر و مدارس دولتی و غیر انتفاعی وجود دارد. انجام پژوهش در بافت‌ها و محیط‌های مختلف آموزشی و همچنین انجام مطالعات تطبیقی در مدارس ابتدایی و دانشگاه نیز توصیه می‌شود. متأسفانه دسترسی به خبرگان و صاحب‌نظران با توجه به معیارهای انتخاب افراد سخت بود، البته گروهی از خبرگان به علت نارضایتی از وضعیت حرفهای، حاضر به مصاحبه نبودند. این پژوهش در شرایط شیوع ویروس کوید-19 اجرا شد. به علت شرایط خاص مجازی‌شدن مدارس، دسترسی آسان به مدیران و مسئولین اجرایی مدرسه به علت مشغله‌کاری و شرایط دورکاری وجود نداشت، مصاحبه با مدیران به‌صورت غیرحضوری انجام شد که روند اجرای پژوهش را با مشکلاتی مواجه کرد. در پایان به استناد یافته‌های پژوهش، پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاران و متصدیان آموزشی در جهت توسعه مهارت‌ها و ویژگی‌های عمومی، تخصصی و سازمانی مؤثر در مدیریت کلاس سرمایه‌گذاری نمایند. جهت تحقق این مهم، وزارت آموزشوپرورش می‌تواند با ارائه برنامه‌های متنوع و غنی توسعه به تقویت ویژگی‌های مؤثر در مدل مدیریت کلاس بپردازد.
References
بهارلو، فیروزه.، و بهروز، فاطمه. (1398). راهکارهای عملی مدیریت کلاس درس در مدارس ابتدایی. پژوهشنامه اورمزد،، دوره 47، شماره 2. ص 54-27.
حاجی‌تبارفیروزجایی، محسن. (1399). مدیریت کلاس درس به عنوان مؤلفه‌ای از مدیریت مدرسه: پیش بینی عملکرد و سرزندگی تحصیلی دانش آموزان. مدیریت مدرسه، دوره 8، شماره 4. ص 49-28.
دارابی گرگلانی، بنفشه.، سبزه، بتول.، موسی پور، نعمت‌اله. (1401). رابطه سبک مدیریت کلاس درس معلمان با خودتنظیمی و مسئولیت پذیری دانش آموزان پایه ششم ابتدایی. پویش در آموزش علوم انسانی، دوره 8، شماره 26. ص 30-15.
غیاثوندیان، شهرزاد.، شهسواری، هومن.، کاظم‌نژاد، انوشیروان.، گودرزی، زهرا.، رضوی، سیده‌نرجس. (1398). ارتباط شیوه مدیریت کلاس درس با اشتیاق به مطالعه و موفقیت تحصیلی. نشریه پژوهش پرستاری ایران، دوره 14، شماره 2. ص. 66-59.
Blatchford, P., & Russell, A. (2020). Rethinking Class Size: The complex story of impact on teaching and learning (p. 328). UCL Press.
Blömeke, S., Jentsch, A., Ross, N., Kaiser, G., & König, J. (2022). Opening up the black box: Teacher competence, instructional quality, and students’ learning progress. Learning and Instruction, 79, 101600.
Braun, S. S., Kaihoi, C. A., McDaniel, H. L., & Bradshaw, C. P. (2022). Profiles of teachers’ occupational health: Associations with classroom management practices, gender, and race. Teaching and Teacher Education, 118, 103819.
Cerezo, R., Esteban, M., Sánchez-Santillán, M., & Núñez, J. C. (2017). Procrastinating behavior in computer-based learning environments to predict performance: A case study in Moodle. Frontiers in psychology, 8, 273286.
Chen, X., & Lu, L. (2022). How classroom management and instructional clarity relate to students' academic emotions in Hong Kong and England: A multi-group analysis based on the control-value theory. Learning and Individual Differences, 98, 102183.
Coskun, A., & Cagiltay, K. (2021). Investigation of classroom management skills by using eye-tracking technology. Education and Information Technologies, 26, 2501-2522.
Egeberg, H., McConney, A., & Price, A. (2021). Teachers’ views on effective classroom management: A mixed-methods investigation in Western Australian high schools. Educational Research for Policy and Practice, 20(2), 107-124.
Emmer, E. T., & Sabornie, E. J. (Eds.). (2015). Handbook of classroom management. New York: Routledge.
Inda-Caro, M., Maulana, R., Fernández-García, C. M., Peña-Calvo, J. V., Rodríguez-Menéndez, M. D. C., & Helms-Lorenz, M. (2019). Validating a model of effective teaching behaviour and student engagement: perspectives from Spanish students. Learning Environments Research, 22, 229-251.
Karagianni, E., Papadaki, A., Karabatzaki, Z., & Driga, A. M. (2023). Τhe teacher’s key role in the challenge of the effective classroom management. Research, Society and Development, 12(2), e20412240054-e20412240054.
König, J., Glutsch, N., Weyers, J., Casale, G., Hanke, P., Knips, C., ... & Träuble, B. (2023). Observing effective classroom management in early instruction in primary school: rating instrument construction and its link to teacher knowledge. Discover Education, 2(1), 35.
Korkmaz, Ö., Çakir, R., & Özden, M. Y. (2017). A validity and reliability study of the computational thinking scales (CTS). Computers in human behavior, 72, 558-569.
Lazarides, R., Schiefele, U., Hettinger, K., & Frommelt, M. C. (2023). Tracing the signal from teachers to students: How teachers’ motivational beliefs longitudinally relate to student interest through student-reported teaching practices. Journal of Educational Psychology, 115(2), 290.
Lohmann, M. J., Randolph, K. M., & Oh, J. H. (2021). Classroom management strategies for Hyflex instruction: Setting students up for success in the hybrid environment. Early Childhood Education Journal, 49(5), 807-814.
Obee, A. F., Hart, K. C., & Fabiano, G. A. (2023). Professional development targeting classroom management and behavioral support skills in early childhood settings: A systematic review. School Mental Health, 15(2), 339-369.
Oppermann, E., & Lazarides, R. (2021). Elementary school teachers' self-efficacy, student-perceived support and students’ mathematics interest. Teaching and Teacher Education, 103, 103351.
Sorbeto, J. A., Corpuz, O., & Alcantara, M. E. G. (2022). Teaching Efficiency and Classroom Management Towards Learning Outcomes. Available at SSRN 4115989.
St-Amand, J., Smith, J., & Goulet, M. (2024). Is teacher humor an asset in classroom management? Examining its association with students’ well-being, sense of school belonging, and engagement. Current Psychology, 43(3), 2499-2514.
Svajda-Hardy, M., & Kwok, A. (2024). First-year teacher needs in the urban classroom: creating a sustainable framework for classroom management coaching. The Urban Review, 56(1), 103-121.
Tal, C. (2018). The Challenge of Implementing Small Group Work in Early Childhood Education. Global Education Review, 5(2), 123-144.
Wang, Y. L., & Tsai, C. C. (2019). Exploring the structure of science learning self-efficacy: The role of science learning hardiness and perceived responses to capitalization attempts among Taiwanese junior high school students. Research in Science & Technological Education, 37(1), 54-70.
Wettstein, A., Ramseier, E., & Scherzinger, M. (2021). Class-and subject teachers’ self-efficacy and emotional stability and students’ perceptions of the teacher–student relationship, classroom management, and classroom disruptions. BMC psychology, 9, 1-12.
Weyers, J., Kramer, C., Kaspar, K., & König, J. (2024). Measuring pre-service teachers’ decision-making in classroom management: A video-based assessment approach. Teaching and Teacher Education, 138, 104426.
Wills, H., Wehby, J., Caldarella, P., Kamps, D., & Swinburne Romine, R. (2018). Classroom management that works: A replication trial of the CW-FIT program. Exceptional Children, 84(4), 437-456.
Wolff, C. E., Jarodzka, H., & Boshuizen, H. P. (2021). Classroom management scripts: A theoretical model contrasting expert and novice teachers’ knowledge and awareness of classroom events. Educational Psychology Review, 33(1), 131-148.
[1] 1 Classroom Management
[2] 1 grounded theory
[3] 2 open coding
[4] 3 axial coding
[5] 4 selective coding
[6] 1 Holsti's coefficient of reliability
[7] 2 Scott's pi
[8] 3 Cohen's kappa coefficient
[9] 4 Krippendorff's alpha