مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با درمان تنظیم هیجان بر اضطراب مرگ و سبک‌های مقابله افراد دارای سابقه خودجرحی
محورهای موضوعی : فصلنامه تعالی مشاوره و روان درمانی
کیمیا پورشیرازی
1
,
نازنین ایل غمی اذر
2
*
,
ارزو شاه حسینی
3
,
الهام کشاورزی
4
1 - کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی ، گروه روانشناسی،واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران
2 - کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی،واحد تهران غرب ،دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران
3 - کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی،گروه روانشناسی،واحد گرمسار،دانشگاه آزاد اسلامی،گرمسار،ایران
4 - دکتری تخصصی روانشناسی تربیتی،گروه روانشناسی،واحد گرمسار،دانشگاه آزاد اسلامی،گرمسار،ایران
کلید واژه: اضطراب مرگ, سبک‌های مقابله, رمان مبتنی بر پذیرش و تعهد, درمان تنظیم هیجان, خودجرحی,
چکیده مقاله :
هدف: هدف این پژوهش مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با درمان تنظیم هیجان بر اضطراب مرگ و سبک‌های مقابله افراد دارای سابقه خودجرحی بود. روش: پژوهش از نوع نیمهتجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل به همراه پیگیری سه ماهه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی افراد دارای سابقه خودجرحی در شهر قم در سال 1401 بود که به مرکز درمانی اندیشه سبز مراجعه نموده‌اند. با روش نمونه گیری در دسترس تعداد 60 بیمار انتخاب و به شیوه تصادفی سازی (قرعه کشی) به سه گروه مساوی 20 نفری گمارش شدند. ابزار گردآوری داده ها با پرسشنامه اضطراب مرگ کالت لستر ، پرسشنامه سبک‌های مقابله با موقعیت‌های تنیدگی زا بوده است. برای تحلیل داده ها از نرمافزار SPSS نسخه 25 با روش های آمار توصیفی، پیش فرض های آماری و تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر و آزمون بن فرونی استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد اضطراب مرگ و ابعاد آن در گروه‌های آزمایش در مقایسه با گروه کنترل به طور معناداری بهبود یافته است و این بهبود در مرحله پیگیری پایدار مانده است. نتیجه‌گیری : همچنین، نتایج نشان داد که سبک‌های مقابله در گروه‌های آزمایش در مقایسه با گروه کنترل دارای تفاوت معنی داری می‌باشد.
Purpose: The aim of this study was to compare the effectiveness of acceptance and commitment therapy with emotion regulation therapy on death anxiety and coping styles of people with a history of self-harm. Methods: The research was semi-experimental with a pre-test-post-test design with a control group and a three-month follow-up. The statistical population of this research included all people with a history of self-injury in Qom city in 1401 who referred to Andisheh Sabz treatment center. 60 patients were selected by available sampling method and assigned to three equal groups of 20 people by randomization (lottery). The instrument of data collection was Cult Lester's death anxiety questionnaire, the questionnaire of coping styles with stressful situations. For data analysis, SPSS version 25 software was used with descriptive statistics methods, statistical assumptions and analysis of variance with repeated measurements and Benferroni test. Results: The results showed that death anxiety and its dimensions improved significantly in the experimental groups compared to the control group, and this improvement remained stable in the follow-up phase. Conclusion: Also, the results showed that the coping styles in the experimental groups have significant differences compared to the control group.
_||_
مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با درمان تنظیم هیجان بر اضطراب مرگ و سبک‌های مقابله افراد دارای سابقه خودجرحی
چکیده
هدف: هدف این پژوهش مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با درمان تنظیم هیجان بر اضطراب مرگ و سبک‌های مقابله افراد دارای سابقه خودجرحی بود.
روش: پژوهش از نوع نیمهتجربی با طرح پیشآزمون- پسآزمون با گروه کنترل به همراه پیگیری سه ماهه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی افراد دارای سابقه خودجرحی در شهر قم در سال 1401 بود که به مرکز درمانی اندیشه سبز مراجعه نموده‌اند. با روش نمونهگیری در دسترس تعداد 60 بیمار انتخاب و به شیوه تصادفیسازی (قرعهکشی) به سه گروه مساوی 20 نفری گمارش شدند. ابزار گردآوری داده‌ها با پرسشنامه اضطراب مرگ کالت لستر ، پرسشنامه سبک‌های مقابله با موقعیت‌هاي تنیدگی زا بوده است. برای تحلیل داده‌ها از نرمافزار SPSS نسخه 25 با روشهای آمار توصیفی، پیش فرضهای آماری و تحليل واریانس با اندازهگیری مکرر و آزمون بنفرونی استفاده شد.
یافته ها: نتایج نشان داد اضطراب مرگ و ابعاد آن در گروه‌های آزمایش در مقایسه با گروه کنترل به طور معناداری بهبود یافته است و این بهبود در مرحله پیگیری پایدار مانده است.
نتیجه‌گیری : همچنین، نتایج نشان داد که سبک‌های مقابله در گروه‌های آزمایش در مقایسه با گروه کنترل دارای تفاوت معنی داری می‌باشد.
کلمات کلیدی : درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، درمان تنظیم هیجان ، اضطراب مرگ ، سبک‌های مقابله، خودجرحی
مقدمه
در هر جامعهای سلامت کودکان و نوجوانان از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است و تأمین بهداشت روانی به آنان کمک می‌کند تا از نظر روانی و جسمی سالم و نقش اجتماعی خود را بهتر ایفا کنند (اوگاندیل، 2018). براساس مطالعات انجام شده حداقل 22 درصد کودکان و نوجوانان در سنین مدرسه، مشکلات جدی و مستمر هیجانی یا رفتاری دارند که درصد قابل توجهی از این مشکلات ممکن است تا سالهای بعد هم ادامه یابد (گوپتا، مونیگا و گارگ، 2017). در اغلب موارد، معلمان و همتایان، آنها را طرد کرده و در نتیجه فرصتهای آموزشی مناسب را از دست میدهند. علاوه بر این، انزوای اجتماعی این کودکان باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه بیشتر در آنها میشود و بنابراین، مجموعه این عوامل، آنها را در معرض خطر بروز رفتارهای ضداجتماعی قرار می‌دهد (لین مولوی، باسویل و چنگ، 2017). یکی از این رفتارهای ضداجتماعی خودجرحی است.
خودجرحی به گروهی از رفتارها اطلاق میگردد که به منظور آسیب رساندن مستقیم به بافتهای بدن به صورت عمدی، توسط خود فرد و بدون قصد خودکشی صورت میگیرد که میتواند به شکلهای مختلف مثل سوزاندن، بریدن و خراشیدن باشد. شیوع خودجرحی چه در جامعه و چه در نمونههای بالینی در نوجوانان بالاتر است(خانجانی و همکاران، 2020) خودجرحی کارکردهای متعددی دارد که مهمترین آن که در بیش از 90% موارد ؛نیاز به تسکین فشارهای هیجانی می‌باشد. همچنین در بیش از 50% موارد عواملی چون تنبیه خود و خشم از خود در بیماران خودجرحی وجود داشته است. مطالعات متعددی جهت بررسی فاکتورهای برانگیزاننده خودجرحی صورت گرفته است. معمولا بیماران، بیشتر از یک فاکتور برانگیزاننده برای خودجرحی دارند(ایزاکیان و همکاران، 2020) شیوع خودجرحی چه در جامعه و چه در نمونههای بالینی در نوجوانان بالاتر است(چای 1و همکاران، 2020). به طور کلی شیوع خودجرحی در جامعه بین 14-40 درصد(اسماعیلیان و همکاران، 2019) و در مورد بیماران بالینی روانپزشکی 40-61 درصد برآورد شده است(حسنی و همکاران، 2018). این میزان در برخی اختلالات روانی افزایش مییابد که مهمترین مورد آن اختلال شخصیت مرزی است(مظفری و همکاران، 2021). همچنین مطالعات دیگر ارتباط خودجرحی را با سایر اختلالات روانی از جمله افسردگی و اضطراب نشان دادهاند(محمدی و همکاران، 2019). افراد دارای سابقه خودجرحی از اضطراب مرگ بسیار پایینی برخوردارند زیرا طبق پژوهش احمدی و همکاران (2020) مرگ به دلیل ارتباط تنگاتنگ آن با نابودی زندگی و در نهایت اضطرابی که ایجاد می‌کند یکی از مهمترین عواملی است که آثار مخرب و زیان‌باری بر سلامت روان ایجاد می‌کند. آگاهی از مرگ ممکن است احساس ترس یا بی معنایی قدرتمندی ایجاد کند و تعدادی از رفتارهای ناسازگاررا منجر شود(داوییس و همکاران، 2017) و زمینه ساز بسیاری از بیماریهای روانی باشد.
اضطراب مرگ، افکار ترسها و هیجانات مرتبط با واقعه پایانی زندگی و فراتر از حالت عادی زندگی می‌باشد (آقابابایی و همکاران، 1395) اضطراب مرگ زمینه ساز بسیاری از بیماریهای روانی باشد مانند: اختلال وحشت (تابع بردبار و همکاران، 1398)، اختلال اضطراب بیماری (وصالی و همکاران، 1399)، اختلال وسواس فکری عملی (منزیس و درنمرود ،2017) ، و هراسهای خاص(هاشمی رزینی و همکاران، 1396).اگرچه تصور میشود انسان برای مقابله با اضطراب مرگ روشهای تطبیقی ایجاد می‌کند ولی برخی وقایع آسیب زا می تواند از احساس امنیت برخی افراد بکاهد، مرگ را برانگیزد و بر سلامت روانی آنها تأثیر منفی بگذارد(اوزدین و اوزدین2 ،2020) افرادی که خود را سالم نمی بینند، نسبت به مرگ اطمینان بیشتری دارند و به نوبه خود تمایل بیشتری به تجربه اضطراب در مورد مرگ و میر دارند (جئورتسن، 2020).
راهبردهای مقابله ای متغیر دیگری است که افراد در موارد تنش زا برای کنار آمدن با مسائل و مشکلات خود به کار می‌برند و نقش اساسی و تعیین کننده‌ای در سلامت جسمانی و روانی ایفا می‌کنند، و بر سلامت روان و بهزیستی روانشناختی افراد تأثیر می‌گذارد(رحیمی و همکاران، 1395).افراد با استفاده از مجموعه ای از راهبردهای مقابله ای، به طور خودکار به موقعیت پاسخ میدهند تا تأثیرات تنش را بر عملکرد خود کاهش دهند یا حذف کنند (سیدطباطبایی و همکاران، 1396)مقابله با تنش می تواند به روشهای مختلفی انجام شود و بنابراین استراتژی‌های مختلفی وجود دارد (چِن، 2016)جهت بررسی فرایند مقابله، سه نوع سبک مقابله ای مطرح کردند: سبک مقابله ای مسئله مدار، هیجان مدار و اجتنابی. سبک‌های مقابله ای مسئله محورکه سمت حل مسئله هدایت می‌شوند، معمولا مؤثرتر و سازگارتر تلقی می‌شوند و با درجه بالاتری از بهزیستی روانشناختی همبستگی دارند (پرنتیس، زیدان و وانگ3 ،2020). این راهبردهای مقابلهای باعث می‌شوند که واکنش فرد به سطوح بالای تنیدگی کاهش یابد. و در نهایت متغیر دیگری که سلامت روان و بهزیستی روانشناختی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به افراد کمک می‌کند تا با اثرات منفی روانی رویدادهای آسیب زا، ازجمله خودجرحی کنار بیایند (لیو، یانگ، ژانگ، شیانگ، لیو، هو و ژانگ4 ،2020)
مداخله‌های زیادی جهت درمان افراد دارای سابقه خودجرحی صورت گرفته است که دو عدد از آنها که به نظر می‌رسد اثربخش باشند درمان تنظیم هیجان و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می‌باشند. پژوهشها در حوزه دارودرمانی نشان دادهاند که این شیوه درمانی به تنهایی منجر به بهبود این مشکلات نمیشود و بسیاری از افراد نگرش منفی نسبت به دارودرمانی دارند (کاسل، سوریس، پادوانو، سایماکو، فیراسوتی، لامیس و همکاران، 2019). لذا با توجه به محدودیتهای دارودرمانی، توجه زیادی به درمان روانشناختی این مشکلات شده است و انواع درمانها در راستای بهبود رفتارهای خودجرحی پیشنهاد شده است اما آنچه باید مورد توجه قرار گیرد تفاوت این مداخلات از نظر سهولت اجرا و تداوم نتایج درمانی است. امروزه با نسل سوم رفتاردرمانی مواجه هستیم که یکی از مهمترین آنها درمان تنظیم هیجان می‌باشد. در این درمان به جای تغییر شناختها سعی میشود تا ارتباط روانشناختی فرد با افکار و احساساتش افزایش یابد. در واقع هدف اصلی ایجاد توانایی انتخاب عملی در بین گزینههای مختلفی است که مناسبتر باشند و نه صرفاً اجتناب از افکار، احساسات و خاطرات آشفتهساز (تنظیم هیجان به طور گسترده به عنوان فرایندی درونی و بیرونی مسئول برای نظارت، ارزیابی و اصلاح واکنشهای هیجانی به خصوص ویژگیهای شدید و موقتی برای رسیدن به اهداف شخصی توصیف میشود (ریچاردسون و اسپیکر، 2020). درمان دیگر کاربردی در پژوهش حاضر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد است.
امروزه با نسل سوم رفتاردرمانی مواجه هستیم که یکی از مهمترین آنها درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد5 می‌باشد. در این درمان به جای تغییر شناختها سعی میشود تا ارتباط روانشناختی فرد با افکار و احساساتش افزایش یابد. در واقع هدف اصلی ایجاد توانایی انتخاب عملی در بین گزینههای مختلفی است که مناسبتر باشند و نه صرفاً اجتناب از افکار، احساسات و خاطرات آشفتهساز (پولاکانو، لاپالاینن، موتکا،هایرونن، اکلاند6 و همکاران، 2019). درمان متمرکز بر پذیرش و تعهد بر کنترل محتوای تفکرات و عواطف تأکید دارد و برآن است تا افراد آگاهی بیشتری نسبت به تصمیمیات خود داشته و بر آن متعهد باشند. در این رویکرد شش فرایند مرکزی شامل پذیرش، گسلش شناختی، ارتباط با زمان حال، خود به عنوان زمینه، ارزشها و عمل متعهدانه مطرح میشود(لئو و مک کی، 1398)
بنابراین در پژوهش حاضر قرار است بدین سئوال پاسخ داده شود که آیا درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با درمان تنظیم هیجان بر اضطراب مرگ و سبک‌های مقابله افراد دارای سابقه خودجرحی اثربخش می‌باشد؟ و اینکه آیا بین آنها تفاوت وجود دارد یا خیر؟
روش‌ها
این پژوهش از نوع نیمهتجربی و کاربردی است که با طرح پیشآزمون- پسآزمون با گروه گواه و پیگیری 3 ماهه انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی جوانان دارای سابقه خودجرحی مراجعه کننده به مرکز درمانی اندیشه سبز در سال 1401 بود. با روش نمونهگیری در دسترس تعداد 60 نفر در شهر قم با توجه ملاکهای ورود انتخاب و به شیوه تصادفی سازی (قرعه کشی) به سه گروه مساوی 20 نفری ( دو گروه آزمون و یک گروه کنترل) گمارش شدند. لازم به ذکر است که حجم نمونه در این تحقیق با توجه به 2 ملاک زیر انتخاب شده است: (1) با توجه به توان آماری، سطح آلفای 05/0 و اندازه اثر 8/0 (مولوی، 1393) و (2) نیز با توجه به اینکه تعداد اعضای گروه در برنامههای مداخلاتی به شیوه گروهی، با درمانهای استاندارد و رویکردهای درمانی مختلف 15 نفر است (پرینستاین و ترال، 1397)، به دلیل احتمال ریزش در افراد نمونه برای 20 نفر در هر گروه در نظر گرفته شد. در راستای رعایت اصول اخلاق ملاکهای ورود به پژوهش شامل دامنه سنی 15 تا 20سال ، توان شرکت در جلسات تعیین شده بود. ملاکهای خروج از پژوهش نیز شامل موارد زیر بود: ابتلای افراد به هر یک از بیماریهای مزمن (طبی-روانپزشکی) و یا مصرف داروهای طبی خاص، تکمیل ناقص پرسشنامهها، غیبت بیش از 2 جلسه از شرکت در جلسه مداخلهای تعیین شده، شرکت در جلسات درمانی مشابه با مطالعه حاضر همزمان یا 6 ماه قبل و عدم تمایل و رضایت آزمودنی پژوهش به منظور حفظ حقوق آزمودنیها، تصریحات لازم در زمینه اهداف پژوهش و روال اجرای آن به همه آزمودنیها ارائه شد. نبود اجبار و حق شرکت یا عدم شرکت در پژوهش برای همه شرکت‌کنندگان تصریح شد. همچنین، به همه آنها اطمینان داده شد که اطلاعات فردی اخذ شده محرمانه میماند و دادههایی که انتشار مییابد، بدون درج شناسه خصوصی بوده و به صورت گروهی و با مکتوم ماندن مشخصات فردی تحلیل میشود. پس از اخذ موافقت و رضایت شفاهی، پرسشنامههای اضطراب مرگ و سبک مقابله در بین آزمودنیها توزیع شد و پس از تکمیل جمعآوری شد.
ابزار پژوهش
1.پرسشنامه اضطراب مرگ کالت لستر ( CL-FODS): استرس و اضطراب در زندگی روزمره، براي توصیف حالات و احساسات، بسیار مورد استفاده قرار میگیرند .اضطراب مرگ، افکار، ترسها و هیجانات آگاهانه و ناخودآگاه درباره آن واقعه نهایی زندگی مرگ و مردن است .اضطراب مرگ، مفهومی پیچیده می‌باشد که نمیتوان آن را به سادگی توضیح داد و به طور کلی مشتمل بر مفاهیم ترس از مرگ خود و دیگران است مرگ پدیده بیگانه اي نیست که از بیرون به قلمرو حیات تجاوز کند .مرگ تصادف نیست بلکه یک قانون است که از همان ابتداي حیات با زندگی پیوستگی دارد .به این ترتیب، انسان را از تفکر در باب مرگ و کوشش براي شناخت آن گریزي نیست، اما این تفکر در باب مرگ بهایی دارد که انسان باید بپردازد و آن سپري کردن عمري در سایه ترس از مرگ است )معتمدي، 1386). مرگ واقعیتی اجتناب ناپذیر است و هر شخصی ممکن است نسبت به آن برداشت و واکنشی منحصر به فرد داشته باشد .مگر به خاطر ماهیت پر از ابهامش، براي بسیاري از انسانها به صورت تهدیدآمیز جلوه می‌کند .اضطراب و ترس از مرگ در میان تمام فرهنگ‌ها متداول است و گروه‌ها و ادیان مختلف به طرق گوناگون با آن برخورد می‌کنند )هورتا و یاپ، 2006). از آنجایی که مرگ هرگز تجربه نشده و هیچ کس آن را به وضوح لمس نگرده همه به نوعی در مورد آن دچار اضطراب هستند ولی هرکس بنابر عوامل معینی درجات مختلفی از اضطراب مرگ را تجربه می‌کند)سینگ، سینگ، و نظامی، 2003). اضطراب مرگ به عنوان یک ترس غیرعادي و بزرگ از مرگ همراه با احساساتی از وحشت از مرگ یا دلهره هنگام فکر به فرآیند مردن یا چیزهایی که پس از مرگ رخ میدهند تعریف میشود )رایس، 2009). اضطراب مرگ صرفاً یک اضطراب دور دست نیست که در پایان راه به انتظار ما نشسته باشد .اضطراب نهفته اي است که به نهان گاههاي احساس رخنه می‌کند تا جایی که گویی طعم مرگ را در همه چیز می چشیم .در اواخر بزرگسالی، سالخوردگان به مرگ می اندیشند و درباره آن صحبت می‌کنند .آنها از تغییرات جسمانی، میزان بالاتر بیماري و معلولیت و از دست دادن خویشاوندان و دوستان، شواهد بیشتري براي مرگ به دست می‌آورند .تجربه کردن مقداري اضطراب درباره مرگ طبیعی است اما مانند سایر ترسها، چنانچه این اضطراب خیلی شدید باشد سازگاري کارآمد را تضعیف می‌کند )برك، 2001؛ ترجمه سیدمحمدي،1387).مقیاس اضطراب مرگ کالت -لستر (CL-FODS) یک ابزار خودسنجی 32 آیتمی است که براي اندازه گیري میزان ترس و اضطراب مربوط به مرگ می‌باشد .فرم ابتدایی این مقیاس توسط کالت و لستر (1969) طراحی شد و در ایران براي اولین بار طی پژوهشی اسماعیلی و نادري (1387)، فرم تجدید نظر شده این مقیاس را به کار بردند .این پرسشنامه مشتمل بر 4 زیر مقیاس می‌باشد. مرگ خود، دیدن مرگ خود، مرگ نزدیکان و دیدن مرگ نزدیکان. بالاترین نمره‌اي که در این آزمون کسب میگردد 160و پایین ترین نمره 32 می‌باشد .هرچقدر نمره فرد به 160نزدیکتر باشد به معنی آناست که اضطراب مرگ بالایی دارد لستر (1990) پایایی بازآزمایی این پرسشنامه را براي زیرمقیاس مرگ خود 85/0، دیدن مردن خودن 79/0، مرگ اطرافیان و نزدیکان86/0، و دیدن مردن اطرافیان 83/0 گزارش نمود .همچنین مانی و گورمان (2001) پایایی کلی این پرسشنامه را در حدود 93/0 گزارش نمودند .اسماعیلی و نادري (1387) در ایران ضریب پایایی این پرسشنامه را از طریق آلفاي کرنباخ و دو نیمه سازي به ترتیب 89/0 و 68/0 و اعتبار همزمان این مقیاس با اضطراب مرگ تمپلر (1970) برابر 57/0 در سطح معناداري 001/0 به دست آمد که بیانگر اعتبار قابل قبول این پرسشنامه است.
2. پرسشنامه سبک‌های مقابله با موقعیت‌هاي تنیدگی زا( CISS-SF): نسخه ی کوتاه فهرست مقابله با موقعیت‌های استرسزا7 (CISS-SF) اندلر و پارکر (1990) یک ابزار خودسنجی 21 آیتمی است که براي اندازه گیري سبک‌های مقابله ای هر فرد در برخورد با موقعیت‌های استرس زا طراحی شده است. این آزمون سه زمینه ی اصلی رفتارهای مقابله ای را در بر می گیرد:
1- سبک مقابله ای مسأله مدار یا برخورد با مسأله در جهت مدیریت و حل آن.
2- سبک مقابله ای هیجان مدار یا تمرکز بر پاسخ‌های هیجانی به مسأله.
3- سبک مقابله ای اجتناب مدار یا فرار از مسأله و موقعیت استرس زا.
گفتنی است که روش غالب هر فرد با توجه به نمرهی وی در هریک از ابعاد سهگانه روشهای مقابلهای تعیین میشود. به بیان دیگر، هرکدام از رفتارها که در این مقیاس، نمرهی بالاتری را کسب می‌کنند، آن رفتار، به عنوان روش مقابلهای ترجیحی فرد در نظر گرفته میشود. این آزمون، 21 سؤالی بوده و هر 7 سوال یک راهبرد مقابله را میسنجد. و پاسخ به هر سوال بر اساس یک مقیاس 5 درجه اي لیکرت از هرگز(1) تا خیلی زیاد( 5) مشخص میشود . حداکثر نمره برای هر سبک 35 و حداقل آن 7 می باشد. در پژوهش کوهن و همکاران (2006؛ به نقل از شکری، 1388)، ضرایب آلفای کرونباخ، و ضرایب همبستگی حاصل از آزمون بازآزمون خرده مقیاسها نشان داد که این آزمون از اعتبار بالایی برخوردار است.اندلر و پارکر (1990)، پایایی روشهای مسئلهمدار، هیجانمدار و اجتنابی را به ترتیب برای نمونهی پسران 92/0، 82/0 و 85/0 و برای نمونهی دختران 90/0، 85/0 و 82/0 به دست آوردند. در پژوهش کاکابرایی و همکاران(1390)، ضریب آلفاي کرونباخ برای هر سه عامل 76/. در بین والدین کودکان عادی، و در بین والدین کودکان استثنایی ضریب 78/. به دست آمد.
3. درمان تنظیم هیجان.
جلسه اول و دوم: آشنایی و برقراری ارتباط اعضا با یکدیگر، شروع رابطه متقابل رهبر گروه و اعضا و انجام تمریناتی با هدف آشنایی با یکدیگر، بیان اهداف، بیان منطق و مراحل مداخله؛ شناخت هیجان و موقعیت‌هاي برانگیزاننده از طریق آموزش تفاوت عملکرد انواع هیجانها، اطلاعات راجع به ابعاد مختلف هیجان و اثرات کوتاهمدت و درازمدت هیجانها، انتخاب موقعیت تجربه حالت هیجان و تفکیک آن به ابعاد بدنی، ذهنی و احساسی هر هیجان. تکمیل کارت یادداشت روزانه حالتهای هر هیجان بهمدت یک هفته.
جلسه سوم: ارزیابی میزان آسیبپذیری هیجان و مهارتهای هیجانی: 1- خود-ارزیابی با هدف شناخت تجربههاي هیجانی خود 2- خود–ارزیابی با هدف شناسایی میزان آسیبپذیري هیجانی در فرد 3- خود-ارزیابی با هدف شناسایی راهبردهاي تنظیمی فرد. تکمیل فرم آسیبپذیری هیجانی و فرم ارزیابی واکنش افراد به هیجان.
جلسه چهارم: ایجاد تغییر در موقعیت برانگیزاننده هیجان، فهرست کردن اهداف فردی، اجتماعی و رابطهایی، بررسی روابط خود با اطرافیان، شناسایی موقعیت‌های فردی و بینفردی که باید بهبود یابند، تهیه فهرستی از فعالیتهای مثبت، آموزش مهارتهای مورد نیاز برای حل مشکلات بینفردی الف) جلوگیري از انزواي اجتماعی و اجتناب ب) آموزش راهبرد حل مسأله ج) آموزش مهارتهای بینفردی.
جلسه پنجم و ششم: آموزش مهارتهای تغییر توجه شامل متوقف کردن نشخوار فکری و نگرانی از طریق آموزش و تمرین توقف فکر و جایگزینسازی افکار مثبت و همچنین، مهارت آموزش گسترش توجه و توجه انتخابی از طریق دیدن، شنیدن و ....؛ تغییر ارزیابیهای شناختی از طریق شناسایی ارزیابیهای غلط و اثرات آن روی حالتهای هیجانی و همچنین، آموزش راهبرد باز ارزیابی و تغییر ارزیابیهای منفی در جهت تنظیم و تسکین هیجانات منفی.
جلسه هفتم و هشتم: تغییر پیامدهای رفتاری و فیزیولوژیکی هیجان. آموزش مهارتهای مواجهه، ارزیابی و مهارت آموزی که خود شامل 5 مورد به شرح زیر است: ارایه آموزش و تمرین به منظور ابراز هیجان، اصلاح رفتار، تخلیه هیجان، تغییر پیامد هیجان از طریق انجام عمل معکوس مثل تحرک، ایجاد آرمیدگی جسمانی؛ جمعبندی آموختهها و ارزیابی میزان نیل به اهداف فردي و گروهی 2) کاربرد مهارتهاي آموخته شده در محیطهاي طبیعی خارج از جلسه 3) بررسی و رفع موانع انجام تکالیف(شاملی و همکاران، 1397).
4- درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
جلسه اول: آشنایی اعضای گروه و اجرای پیش آزمون، بحث در مورد حدود رفتاری و توضیح قوانین و اصول قراردادهای حاکم بر جلسات مشاورهای، رضایت آگاهانه افراد گروه برای انجام فرایند درمان. تکلیف: پیدا کردن سیستمهای ناکارآمد گذشته.
جلسه دوم: آشنایی با مفاهیم درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد از جمله انعطاف‌پذیری روانی، پذیرش روانی و آگاهی روانی، جداسازی شناختی، خودتجسمی، داستان شخصی، روشنسازی ارزشها و عمل متعهدانه. تکلیف: یادداشت لیست کردن تجارب منفی و کنترل ناکارآمدی افکار و احساسات.
جلسه سوم و چهارم: درماندگی خلاق، بررسی دنیای درون و بیرون و درک اینکه کنترل مسأله است، نه راه حل. تکلیف: یادداشت تجربه روزانه، یادداشت روزانه ناراحتیها و ناامیدی خلاق؛ شناسایی ارزشهای زندگی فرد و تصمیمگیری در خصوص ارزشها، اعمال و موانع. تکلیف: تمرین ذهن آگاهی و لیست کردن ارزشهای شخصی.
جلسه پنجم و ششم: نشان دادن اهمیت ارزشها و تفهیم به افراد که اینکه چگونه ارزشها و تفکیک آنها (تمایل/پذیرش) را ارزشمند جلوه می‌دهد. تکلیف: مشخص کردن ارزشهای فرد با استفاده از استعارهها؛ بررسی هم اندیشی و گسلش. تکلیف: انجام تمرینات برای گسلش با استفاده از استعارهها.
جلسه هفتم و هشتم: توزیع مفاهیم نقش و زمینه، مشاهده خویشتن به عنوان یک بستر و تأکید بر زمان حال. تکلیف: بودن در زمان حال؛ ارزیابی عمل متعهدانه. تکلیف: شناسایی طرحهای رفتاری مطابق با ارزشها و متعهد بودن به ارزشها، جمعبندی مطالب و اجرای پس آزمون(هاریس، 1398)
در اين پژوهش برای تحلیل علاوه بر روشهای آمار توصیفی از تحليل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. نرمافزار SPSS نسخه 25 به کار گرفته شد.
یافته‌ها
جدول 1- میانگین و انحراف معیار ابعاد اضطراب مرگ و ابعاد آن به تفکیک گروه و مراحل سنجش
متغیر | گروه | تعداد | پیشآزمون | پسآزمون | پیگیری |
M ± SD | M ± SD | M ± SD | |||
مرگ خود | ACT | 20 نفر | 12/2 ± 28/15 | 60/1 ± 59/22 | 32/1 ± 87/22 |
ERT | 20 نفر | 63/2 ± 17/14 | 97/1 ± 13/21 | 11/2 ± 22/21 | |
کنترل | 20 نفر | 88/2 ± 51/15 | 20/2 ± 63/15 | 17/1 ± 67/15 | |
دیدن مرگ خود | ACT | 20 نفر | 58/1 ± 75/16 | 33/1 ± 49/21 | 60/1 ± 40/21 |
ERT | 20 نفر | 78/1 ± 43/15 | 66/1 ± 14/23 | 18/1 ± 10/23 | |
کنترل | 20 نفر | 65/1 ± 98/15 | 55/1 ± 00/16 | 58/1 ± 99/15 | |
مرگ دیگران | ACT | 20 نفر | 11/3 ± 65/16 | 54/2 ± 12/20 | 97/2 ± 40/20 |
ERT | 20 نفر | 05/4 ± 47/15 | 44/2 ± 29/22 | 16/2 ± 98/22 | |
کنترل | 20 نفر | 17/3 ± 80/15 | 00/4 ± 84/15 | 64/3 ± 88/15 | |
دیدن مرگ دیگران | ACT | 20 نفر | 02/2 ± 18/14 | 88/1 ± 22/23 | 59/1 ± 13/23 |
ERT | 20 نفر | 98/1 ± 64/15 | 12/2 ± 61/22 | 43/1 ± 88/22 | |
کنترل | 20 نفر | 23/2 ± 77/14 | 60/2 ± 65/14 | 68/2 ± 73/15 |
نتایج جدول شماره 1 نشان می‌دهد که نمره میانگین (و انحراف معیار) اضطراب مرگ افراد در حالت پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنی داری را نشان می‌دهد اما میانگین (و انحراف معیار) نمره این متغیر در افراد گروه کنترل از مرحله پیش آزمون به مراحل پس آزمون و پیگیری تغییر محسوسی را نشان نمی‌دهد. اطلاعات مربوط به هر یک از ابعاد متغیر اضطراب مرگ در مراحل مختلف سنجش به تفکیک افراد پاسخ دهنده در جدول شماره 1 ارائه شده است.
جدول 2: میانگین و انحراف معیار ابعاد سبک‌های مقابله به تفکیک گروه و مراحل سنجش
متغیر | گروه | تعداد | پیشآزمون | پسآزمون | پیگیری |
M ± SD | M ± SD | M ± SD | |||
مقابله اجتنابی | ACT | 20 نفر | 89/0 ± 37/17 | 89/1 ± 13/15 | 60/1 ± 54/15 |
ERT | 20 نفر | 34/1 ± 19/17 | 20/1 ± 10/15 | 31/1 ± 12/15 | |
| کنترل | 20 نفر | 65/1 ± 06/16 | 84/1 ± 23/16 | 93/1 ± 19/16 |
مقابله هیجان محور | ACT | 20 نفر | 51/1 ± 19/18 | 19/2 ± 63/15 | 30/1 ± 00/16 |
ERT | 20 نفر | 67/1 ± 49/18 | 23/1 ± 60/15 | 70/1 ± 59/15 | |
| کنترل | 20 نفر | 69/1 ± 02/17 | 94/1 ± 26/17 | 81/1 ± 13/17 |
مقابله مسئله مدار | ACT | 20 نفر | 23/1 ± 00/22 | 39/1 ± 27/25 | 49/1 ± 11/25 |
ERT | 20 نفر | 44/1 ± 78/21 | 33/1 ± 57/26 | 42/1 ± 66/26 | |
| کنترل | 20 نفر | 62/1 ± 45/20 | 53/1 ± 72/20 | 82/1 ± 53/20 |
نتایج جدول شماره 1 نشان می‌دهد که نمره میانگین (و انحراف معیار) سبک‌های مقابله ای افراد در حالت پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنی داری را نشان می‌دهد اما میانگین (و انحراف معیار) نمره این متغیر در افراد گروه کنترل از مرحله پیش آزمون به مراحل پس آزمون و پیگیری تغییر محسوسی را نشان نمی‌دهد. اطلاعات مربوط به هر یک از ابعاد متغیر سبک‌های مقابله ای در مراحل مختلف سنجش به تفکیک افراد پاسخ دهنده در جدول شماره 2 ارائه شده است.
جدول 3-نتایج آزمون شاپیرو-ویلک و کولموگروف-اسمیرنف برای نرمال بودن توزیع نمرات
متغیرهای وابسته | آزمون شاپیرو-ویلک | آزمون کولموگروف-اسمیرنف | ||||
آماره |
| سطح معناداری | آماره |
| سطح معناداری | |
اضطراب مرگ | 131/0 |
| 315/0 | 127/0 |
| 255/0 |
سبک‌های مقابله | 211/0 |
| 408/0 | 318/0 |
| 198/0 |
يکي از پيشفرضهاي لازم براي استفاده از آزمونهاي پارامتريک، پيش‌فرض نرمال بودن توزيع نمرات گروه يا گروه‌هاي نمونه در جامعه است. اساس اين پيش‌فرض بر آن است که فرض مي‌شود، توزيع نمرات در جامعه نرمال است و اگر در گروه‌هاي نمونه کجي يا کشيده حاصل شده، به خاطر نمونه‌گيري تصادفي افراد بوده است. پيش‌فرض نرمال بودن در صورتي رد مي‌شود که احتمال تصادفي بودن تفاوت ميان توزيع گروه‌هاي نمونه و توزيع نرمال بودن نمرات در جامعه کمتر از 05/0 گردد (فرگوسن و تاکانه، ترجمه دلاور و نقشبندی، 1396). در این تحقیق پیش از انجام تحلیل واریانس به منظور بررسی پیشفرض نرمال بودن توزیع نمرات در جامعه از آزمون شاپیرو-ویلک (Shapiro-Wilk) و کولموگروف-اسمیرنف (Kolmogorov-Smirnov) استفاده شد، که نتایج در جدول شماره 4 ارائه شده است. این نتایج نشان می‌دهد که در تمامی متغیرهای وابسته سطح معناداری بزرگتر از 05/0 است (05/0<P)، لذا توزیع نمرات در جامعه نرمال است. بنابراین، استفاده از تحلیل واریانس در دادههای پژوهش بلامانع می‌باشد. پيش‌فرض ديگر براي استفاده از تحلیل واریانس، تساوي واريانس گروه‌ها است. اساس پيش فرض تساوي واريانس‌ها آن است که واريانس نمرات دو گروه در جامعه با هم برابر است و از لحاظ آماري تفاوت معناداري وجود ندارد. در این تحقیق پیش از انجام تحلیل واریانس به منظور بررسی پیشفرض برابری واریانسها از آزمون لوین (Levene's Test) استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 4 ارائه شده است. همان گونه که در جدول شماره 4 مشاهده مي‌شود پيش‌فرض لوين در تمامی متغيرهاي وابسته پژوهش تأييد میگردد.
جدول 4- نتایج آزمون لوین در مورد پیش فرض همگنی خطای واریانسها
متغیرهای پژوهش | آماره F | درجه آزادی1 | درجه آزادی 2 | معنیداری |
اضطراب مرگ | 720/3 | 2 | 57 | 144/0 |
سبک‌های مقابله | 392/6 | 2 | 57 | 121/0 |
پيش‌فرض ديگر براي استفاده از تحلیل واریانس، تساوي واريانس گروه‌ها است. اساس پيش فرض تساوي واريانس‌ها آن است که واريانس نمرات دو گروه در جامعه با هم برابر است و از لحاظ آماري تفاوت معناداري وجود ندارد. در این تحقیق پیش از انجام تحلیل واریانس به منظور بررسی پیشفرض برابری واریانسها از آزمون لوین (Levene's Test) استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 5 ارائه شده است . همان گونه که در جدول شماره 4 مشاهده مي‌شود پيش‌فرض لوين در تمامی متغيرهاي وابسته پژوهش تأييد میگردد، که به دليل گمارش تصادفي دو گروه و حجم نمونه مناسب مي‌توان از روش تحليل واريانس جهت تحليل فرضيه‌ها استفاده کرد. از طرف ديگر با توجه به اينکه آزمون F در برابر ميزان متوسطي از واريانس‌هاي ناهمگن مقاوم است، به خصوص هنگامي که نمونه‌ها داراي حجم مساوي باشند (فرگوسن و تاکانه، ترجمه دلاور و نقشبندی، 1396)، استفاده از آزمون تحليل واريانس امکان‌پذير مي‌گردد.
فرضیه اول از این قرار است که اثربخشی درمان تنظیم هیجان و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر سبک‌های مقابلهای جوانان دارای سابقه خودجرحی متفاوت است.
جدول 5- نتایج تحلیل واریانس اندازهگیری مکرر ابعاد سبک‌های مقابله ای در سه مرحله اجرا
متغیرهای پژوهش | منابع تغییر | آماره F | معنیداری | ضریب تأثیر | توان آماری |
مسئله مدار | گروه | 603/23 | 001/0 | 580/0 | 690/0 |
زمان | 412/98 | 001/0 | 713/0 | 643/0 | |
تعامل زمان و گروه | 516/44 | 001/0 | 644/0 | 750/0 | |
هیجان مدار | گروه | 077/29 | 001/0 | 654/0 | 000/1 |
زمان | 112/64 | 001/0 | 699/0 | 000/1 | |
تعامل زمان و گروه | 324/51 | 001/0 | 702/0 | 000/1 | |
اجتنابی | گروه | 174/15 | 018/0 | 318/0 | 000/1 |
زمان | 045/83 | 021/0 | 566/0 | 000/1 | |
تعامل زمان و گروه | 222/68 | 015/0 | 587/0 | 000/1 |
نتایج جدول شماره 5 نشان می‌دهد که دو روش مداخله (درمان پذیرش و تعهد و درمان تنظیم هیجان) تفاوت معناداری را در سه مرحله اندازهگیری در نمرات سبک مسئله مدار، سبک هیجان مدار و سبک اجتنابی دو گروه ایجاد کرده است، به این معنی که دو روش مداخله (درمان پذیرش و تعهد و درمان تنظیم هیجان) تأثیر معناداری بر مولفه‌های سبک‌های مقابله ای داشته اند. در ادامه مقایسه دو به دوی میانگین تعدیل شده مراحل مختلف آزمون (پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری) در ابعاد سبک مقابله در جدول شماره 6 آمده است.
جدول 6- نتایج آزمون تعقیبی بنفرونی در مراحل مختلف سنجش ابعاد علایم عاطفی-رفتاری
متغيرهای پژوهش | آزمونها | تفاوت ميانگين | معناداري |
مسئله مدار | پيش آزمون-پس آزمون | *609/2- | 001/0 |
پيش آزمون-پيگيري | *372/2- | 001/0 | |
پس آزمون-پيگيري | 543/0+ | 243/0 | |
هیجان مدار | پيش آزمون-پس آزمون | *603/2 | 001/0 |
پيش آزمون-پيگيري | *259/2 | 001/0 | |
پس آزمون-پيگيري | 672/0- | 171/0 | |
اجتنابی | پيش آزمون-پس آزمون | *000/2 | 001/0 |
پيش آزمون-پيگيري | *506/2 | 001/0 | |
پس آزمون-پيگيري | 098/0- | 432/0 |
به منظور مشخص نمودن اينکه ابعاد سبک‌های مقابله در کدام مرحله با هم تفاوت معناداري دارند از آزمون تعقيبي بنفروني استفاده شد که به مقايسه دو به دو ميانگينها پرداخته شده است. جدول شماره 6 نشان ميدهد که دو روش مداخله (درمان پذیرش و تعهد و درمان تنظیم هیجان) بر ابعاد سبک‌های مقابله ای در هر دو مرحله پس آزمون و پيگيري تأثير معناداري داشته اند. همان گونه که نتایج جدول شماره 6 نشان می‌دهد «تفاوت میانگین پیش آزمون با پس آزمون» و «تفاوت میانگین پیش آزمون با پیگیری» بیشتر از «تفاوت میانگین پس آزمون و پیگیری» است که اين نشان دهنده آن است که دو روش مداخله (پذیرش و تعهد درمانی و تنظیم هیجان) بر ابعاد سبک‌های مقابله در مرحله پس آزمون تأثیر داشته اند و تداوم اين تأثیر در مرحله پيگيري را در برداشته است.
فرضیه چهارم از این قرار است که اثربخشی درمان تنظیم هیجان و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب مرگ جوانان دارای سابقه خودجرحی متفاوت است.
جدول 7- نتایج تحلیل واریانس اندازهگیری مکرر ابعاد اضطراب مرگ در سه مرحله اجرا
متغیرهای پژوهش | منابع تغییر | آماره F | معنیداری | ضریب تأثیر | توان آماری |
مرگ خود | گروه | 720/24 | 004/0 | 265/0 | 000/1 |
زمان | 611/5 | 002/0 | 318/0 | 000/1 | |
تعامل زمان و گروه | 380/6 | 006/0 | 488/0 | 000/1 | |
دیدن مرگ خود | گروه | 620/45 | 017/0 | 189/0 | 000/1 |
زمان | 106/21 | 011/0 | 413/0 | 000/1 | |
تعامل زمان و گروه | 392/6 | 021/0 | 552/0 | 000/1 | |
مرگ دیگران | گروه | 392/26 | 012/0 | 417/0 | 000/1 |
زمان | 809/9 | 008/0 | 542/0 | 000/1 | |
تعامل زمان و گروه | 200/9 | 005/0 | 597/0 | 000/1 | |
دیدن مرگ دیگران | گروه | 452/25 | 015/0 | 417/0 | 000/1 |
زمان | 950/9 | 012/0 | 562/0 | 000/1 | |
تعامل زمان و گروه | 200/9 | 014/0 | 589/0 | 000/1 |
نتایج جدول شماره 7 نشان می‌دهد که دو روش مداخله (درمان پذیرش و تعهد و درمان تنظیم هیجان) تفاوت معناداری را در سه مرحله اندازهگیری در نمرات مرگ خود، دیدن مرگ خود، مرگ دیگران، دیدن مرگ دیگران دو گروه ایجاد کرده است، به این معنی که دو روش مداخله (درمان پذیرش و تعهد و درمان تنظیم هیجان) تأثیر معناداری بر مولفه‌های اضطراب مرگ داشته اند. در ادامه مقایسه دو به دوی میانگین تعدیل شده مراحل مختلف آزمون (پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری) در ابعاد اضطراب مرگ در جدول شماره 6 آمده است.
جدول 8- نتایج آزمون تعقیبی بنفرونی در مراحل مختلف سنجش ابعاد اضطراب مرگ
متغيرهای پژوهش | آزمونها | تفاوت ميانگين | سطح معناداري |
مرگ خود | پيش آزمون-پس آزمون | *952/1- | 001/0 |
پيش آزمون-پيگيري | *310/2- | 001/0 | |
پس آزمون-پيگيري | 447/0 | 738/0 | |
دیدن مرگ خود | پيش آزمون-پس آزمون | *679/1- | 001/0 |
پيش آزمون-پيگيري | *481/1- | 001/0 | |
پس آزمون-پيگيري | 053/0 | 899/0 | |
مرگ دیگران | پيش آزمون-پس آزمون | *184/1- | 001/0 |
پيش آزمون-پيگيري | *197/1- | 001/0 | |
پس آزمون-پيگيري | 039/0 | 888/0 | |
دیدن مرگ دیگران | پيش آزمون-پس آزمون | *612/1- | 001/0 |
پيش آزمون-پيگيري | *398/1- | 001/0 | |
پس آزمون-پيگيري | 065/0 | 685/0 |
به منظور مشخص نمودن اينکه ابعاد اضطراب مرگ در کدام مرحله با هم تفاوت معناداري دارند از آزمون تعقيبي بنفروني استفاده شد که به مقايسه دو به دو ميانگينها پرداخته شده است. جدول شماره 8 نشان ميدهد که دو روش مداخله (پذیرش و تعهد درمانی و درمان تنظیم هیجان) بر ابعاد اضطراب مرگ در هر دو مرحله پس آزمون و پيگيري تأثير معناداري داشته اند. همان گونه که نتایج جدول شماره 8 نشان می‌دهد «تفاوت میانگین پیش آزمون با پس آزمون» و «تفاوت میانگین پیش آزمون با پیگیری» بیشتر از «تفاوت میانگین پس آزمون و پیگیری» است که اين نشان دهنده آن است که دو روش مداخله بر ابعاد اضطراب مرگ در مرحله پس آزمون تأثیر داشته اند و تداوم اين تأثیر در مرحله پيگيري را در برداشته است.
بحث و نتیجه گیری
این تحقیق با هدف مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با درمان تنظیم هیجان بر اضطراب مرگ و سبک‌های مقابله افراد دارای سابقه خودجرحی جوانان دارای سابقه خودجرحی در شهر قم انجام شد. نخستین یافته پژوهش نشان داد که در مرحله پس آزمون و پیگیری درمان تنظیم هیجان بر بهبود نمره اضطراب مرگ و ابعاد آن در افراد گروه آزمایش موثر بوده است. کریمی افشار و همکاران (1397) که همسو با پژوهش حاضر می‌باشد.
در تبیین اثربخشی درمان پذیرش و تعهد بر اضطراب مرگ و سبک مقابله باید گفت درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با تأکید بر آگاهی لحظه به لحظه نسبت به هیجانات (ذهن آگاهی) و پذیرش بی قید و شرط ذهن، با تأثیرگذاری بر ابعاد اضطراب مرگ متضمن بهبود اضطراب مرگ است، چرا که منجر میشود افراد بتوانند از عواقب رفتارهای مخاطره آمیز خود مطلع شده و آگاهانه تر تصمیم بگیرند. به عبارتی دیگر افراد می توانند با ذهن آگاهی بر اهداف و افکارشان متمرکز شده، اصول و قواعد خود را یکپارچه کنند و شیوه‌های متناقض پاسخ گویی را کنار بگذارند. از آن جایی که جوانان دچار تحریفات شناختی و تصمیم گیری‌ها و افکار ناکارآمد بیشتری هستند، فعال شدن این افکار نه تنها باعث تمرکز فرد بر روی خود، ناارزنده سازی و تجربه هیجانات متعدد و در نتیجه کاهش انرژی میشود. و فرد می آموزد که در موقعیت‌های خطرآمیز کمی هم ترس و اضطراب مرگ داشته باشد که همین اضطراب مرگ وی را از دست زدن به رفتارهای بسیار مخاطره آمیز باز می‌دارد.
یافته دیگر پژوهش نشان داد که درمان تنظیم هیجان در مرحله پس آزمون و پیگیری بر نمرات سبک مقابله ای و اضطراب مرگ افراد گروه آزمایش موثر بوده است. همسو با یافته حاضر مبنی بر اثربخشی درمان تنظیم هیجان بر متغیر سبک های مقابله ای و ابعاد آن برخی مطالعات مانند زاهدیان و همکاران (1394) و شاملی و همکاران (1397) نشان داده اند که آموزش یا درمان به روش تنظیم هیجان بر کاهش سبک مقابله مسئله مدار ( که منجر به تشدید رفتارهای مخاطره آمیز در جوانان میگردد) اثربخشی داشته است.
در تبیین این یافته باید گفت که درمان مبتنی بر تنظیم هیجان یک درمان دارای ساختار است و مبتنی بر تکنیک‌های تجربی و براساس فلسفه اصالت هیجانی قرار دارد. فرض زیربنایی در رویکردهای درمانی هیجان مدار به طور کلی این است که هیجان یک عامل اساسی و تعیین کننده در تنظیم رفتارهای فردی و پردازش اطلاعات است که موجب میشود افراد خودشان را با دیگران هماهنگ کنند. بنابراین هیجانات بایستی مورد توجه و پذیرش قرار بگیرند تا معنای آنها مشخص شده و بتواند به بهزیستی و سازگاری افراد کمک کند. به علت ویژگی انعطاف پذیری روانی، هیجانات مثبت می تواند افزایش یافته و هیجانات منفی کاهش یابد. در عمل افزایش احساسات مثبت توانسته است حل مساله، علاقه اجتماعی و عملکرد در موقعیت‌های بین فردی را بهبود دهد. وجود یک خلق مثبت پایدار، زمینه انعطاف پذیری روانی و تغییرات درمانی را ایجاد می‌کند و می تواند ظرفیت تحمل در برابر استرس و آشوب‌های دوران نوجوانی را افزایش دهد. موقعیت و چالش‌های جدید با وجود فشارها و استرس‌های همراه هراس آور نیستند و نیازی به اجتناب از آنها نیست. بلکه با رویارو شدن با این موقعیت‌ها می توانند آرامشی مناسب کسب کنند. این مهم با کمک به فرایند حل مساله درصدد فراهم کردن دیدگاهی بازتر و انعطاف پذیرتر برای فرد برمی آید تا بتواند تصمیمیات مناسب تری اتخاذ کند.
این مطالعه نیز با محدودیت‌هایی مواجه بود. نخستین محدودیت مطالعه حاضر مربوط میشود به ابزار گردآوری داده‌ها به دلیل اینکه از نوع پرسشنامه ای بود امکان تحریف و یا سوگیری در پاسخ دهی وجود داشته است. محدودیت دیگر این مطالعه مربوط به انتخاب نمونه از یک جنسیت و با دامنه سنی 15 الی 20 ساله بود که این امر امکان تعمیم نتایج به دیگر افراد جامعه را کاهش می‌دهد و در این مطالعه از روش در دسترس استفاده شد که این امر به دلیل نبود شرایط یکسان جهت شرکت افراد در مطالعه توان تعمیم نتایج را کاهش می‌دهد. پیشنهاد می گردد در مطالعات آتی در کنار پرسشنامه از روشهای مصاحبه نیز در گردآوری داده‌ها استفاده گردد و در مطالعات بعدی از هر دو جنس به انتخاب نمونه پرداخته شود. پیشنهاد میشود در مطالعات بعدی دوره پیگیری طولانی تری به منظور نتیجه گیری بهتر در خصوص میزان اثربخشی این روشهای مداخلاتی درنظر گرفته شود و در مطالعات بعدی از نمونه گیری به شیوه تصادفی استفاده گردد.
منابع
منابع فارسی
اسماعیلی، الهه و نادري، فرح (1387) رابطه اضطراب مرگ و اندیشه پردازی خودکشی با احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، یافته های نو در روان شناسی (روان شناسی اجتماعی)، دوره دوم، شماره هشتم
ایزدی، مهنوش.، و رسولی، آراس. (1398). اثربخشی درمان پذیرش و تعهد بر بهبود افسردگی و کیفیت خواب زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان. مجله پژوهش در پرستاری ایران. 14(1):28-21.
آقابابائی، ناصر؛ سهرابی، فرامرز؛ اسکندری، حسین؛ برجعلی، احمد و فرخی، نورعلی. (1395). تدوین مدل علّی بهزیستی ذهنی بر پایه جهت‌گیری دینی با واسطه‌گری امیدواری، اضطراب مرگ و معنای زندگی. پژوهشنامه روانشناسی اسلامی، (2)و 60-32
تابع بردبار، فریبا؛ اسماعیلی، معصومه و اسدی، راضیه (1398). پیش‌بینی اضطراب مرگ در سالمندان بر اساس تیپ‌های شخصیتی و سلامت روان. روانشناسی پیری، 5(3)، 249-239
جلیلی، اکبر.، حجازی، مسعود.، انتصار فومنی، غلامحسین.، و مروتی، ذکراله. (1397). رابطه فراشناخت و عملکرد تحصیلی با میانجی گری حل مسأله. فصلنامه سلامت روان کودک. 5(1):94-83.
خزائی، حبیب اله.، و زکی ای، علی. (1398). اثربخشی درمان پذیرش و تعهد بر مشکلات تنظیم هیجان و کیفیت خواب در بیماران مبتلا به بی خواب مزمن. مجله علوم پزشکی مازندران. 29(178):63-52.
رحیمی، ا.؛ آبیارذ، همام؛ ذاکری لنگرودی، آ. و زمانی، ن.( 1395). مقایسه سلامت عمومی، سلامت روان و راهبردهای مقابله ای در بیماران دیابتی نوع 1و 2 با بیماران مبتلا به مولتیپالسکلروزیس، مجله پژوهش سلامت، دوره 2 ،شماره 1
زاهدیان، سمانه، کافی، سیدموسی، خسروجاوید، مهناز (1394) اثربخشی تنظیم هیجانی بر سبک های مقابله ای دانش آموزان دختر ابتدایی، فصلنامه سلامت روان کودک، دوره دوم، شماره اول
سادوک، بنیامین جیمز.، سادوک، ویرجینیا آلکوت.، و روئیز، پدرو. (1398). خلاصه روان پزشکی کاپلان و سادوک (علوم رفتاری/ روان پزشکی). جلد سوم. ترجمه فرزین رضاعی. تهران: نشر دانژه.
سید محمدی ، یحیی (1392) روانشناسی شخصیت( چاپ 26).. تهران: رشد
سیدطبایی، رضا؛ رحمتی نژاد، پروین؛ محمدي، داوود؛ اعتماد، عقیل(1396). نقش سبک هاي مقابله اي و تنظیم شناختی هیجان در میزان بهزیستی روانشناختی بیماران مبتلا به سرطان. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین ، سال بیست و یکم، شماره2،ص 41- 49
شاملی، لیلا.ف داوودی، مریم.، و متقی دستنایی، شکوفه. (1398). اثربخشی درمان پذیرش و تعهد بر حافظه منطقی و حل مسأله در مبتلایان به مولتیپل اسکلروزیس. مجله روانشناختی شناختی. 7(2):62-51.
شاملی، لیلا؛ مهرابی زاده هنرمند، مهناز؛ نعامی، عبداله؛ داوودی، ایران. (1397). اثربخشی درمان تنظیم هیجان بر سبک تنظیم هیجان و شدت علایم وسواس در زنان وسواسی. مجله روان شناسی و روان پزشکی بالینی ایران. 24(4):369-356
شکری، امید؛ مرادی، علیرضا؛ فرزاد، ولی اله؛ سنگری، علی اکبر؛ غنایی، زیبا؛ رضایی، اکبر(1388). نقش صفات شخصیت و سبک های مقابله، در سلامت روان دانشجویان: ارائه مدل های علی. تازه های روانشناختی، سال 7، شماره 1
شکوهی یکتا، محسن.، و زمانی، نیره. (1391). کاربرد آموزش حل مسأله بین فردی در کاهش رفتارهای مشکل ساز دانش آموزان دیرآموز. مجله روش‌ها و مدل‌های روان شناختی. 2(8):71-55.
کاکابرایی، کیوان؛ افروز، غلامعلی؛ هومن، حیدرعلی و مرادي،علیرضا(.1390). بررسی و مقایسه بهزیستی ذهنی، سبک هاي مقابله اي و حمایت اجتماعی ادراك شده والدین کودکان استثنایی و عادي. فصلنامه علمی - پژوهشی در سلامت روانشناختی، دوره پنجم ، شماره سوم و چهارم ،1390
کریمی افشار، عشرت، شعبانیان، گلناز، سعیدتالشی، لیلا (1397) بررسی تاثیر مداخله تنظیم هیجان گروهی بر تاب آوری و اضطراب مرگ زنان مبتلا به سرطان پستان، نشریه: روانشناسی سلامت، دوره هفتم، شماره اول
کولب، برایان.، و ویشاو، یانک. (1398). مبانی نوروسایکولوژی انسان. جلد اول. ترجمه احمد علی پور و غلامرضا چلبیانلو. تهران: نشر ارجمند.
لئو، آویگیل؛ مک کی، میتو. (1398). درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد برای زوج ه: راهنمای بالینگران برای به کارگیری ذهن آگاهی، ارزشها و آگاهی از طرح واره برای بازسازی روابط. ترجمه حسین شاره، مرضیه جهاندیده، آصفه اردکانی، نازگل کرباسی و سمانه عطایی. تهران: انتشارات دانژه
معتمدي، غلامحسین (1386) انسان و مرگ: درآمدی بر مرگ‌شناسی، تهران : نشر مرکز
وصالی، هاله؛ لاچینی، عزیز، افشانی، رضا و محدودی زمان، مرتضی (1399). رابطه‌ی سبک‌های دفاعی و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان با اضطراب مرگ در سالمندان. اندیشه و رفتار در روان شناسی بالینی، 15(55)، 26-17
هاریس، راس. (1398). درمان پذیرش و تعهد به زبان ساده (الفبای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد). ترجمه انوشه امین زاده. تهران: انتشارات ارجمند
هاشمی رزینی، هادی؛ باحشمت جویباری، شهاب و رامشینی، مریم (۱۳۹۶). بررسی ارتباط راهبردهای مقابله و منبع کنترل با اضطراب مرگ در سالمندان. سالمند: مجله سالمندی ایران، ۱۲ (۲) :۲۴۱-۲۳۲
منابع لاتین
Ahmadi Marvili, Nahid, Mirza Hosseini, Hassan, Monirpour, Nader (2020), Predictive model of self-harming behaviors and suicidal ideation based on attachment styles and personality organization in adolescent students: The mediating role of cognitive strategies of emotional regulation, applied psychological research
Cassale AD, Sorice S, Padovano A, Simmaco M, Ferracuti S, Lamis DA, et al. (2019). Psychopharmacological Treatment of Obsessive-Compulsive Disorder (OCD). Curr Neuropharmacol. 17(8): 710–736.
Chai Y, Luo H, Wong GH, Tang JY, Lam TC, Wong IC, Yip PS. Risk of self-harm after the diagNOSIs of psychiatric disorders in Hong Kong, 2000–10: a nested case-control study. The Lancet Psychiatry. 2020 Feb 1;7(2):135-47
Chen, C. (2016). The role of resilience and coping styles in subjective well-being among Chinese university students. The Asia-Pacific Education Researcher, 25(3), 377-387
Davis S, Levis CA. Re: The Ottawa Self-Injury Inventory Version 3.1: Suggestions for Revision to the Addictive Features Section. Int J Ment Health Addict 2017; doi: 10.1007/s11469-017-9831-2. (in Press).
Geortsen, A. (2020). Unemployment, Joblessness, Psychological Well-Being and Self Esteem: Theory and Evidence. Journal of Socio-Economics, 26, 133-158.
Gupta AK, Mongia M, Garg AK. (2017). A descriptive study of behavioral problems in schoolgoing children. Ind Psychiatry J. 26(1):91-94.
Hassani, Jalaluddin, Ayvaz, Solmaz (2018), Responses of Iran's criminal policy system against fictitious crimes; Case study of self-harm and fake accidents, Sixth National Conference on Medicine and Judiciary
Horta, M., & Yup, M. C. (2006). Death anxiety resilience; a mixed
methods investigation. Psychiatric Quarterly, 88(3), 635-651
Ismailian, Nasrin, Dehghani, Mohsen, Moradi, Alireza (2019), Attention bias and working memory in people with symptoms of borderline personality disorder with and without a history of self-injury, Cognitive science news
Izakian, Sara, Mirzaeian, Bahram, Hosseini, Seyed Hamzeh (2020), Prevalence of self-injury without suicide in Iranian adolescents and young people, clinical excellence
Khanjani, Sajjad, Osri Bardeh Zard, Yousef, Mousavi Asl, Ismail ,The RelationSHIp between Non-Suicidal Behavioral Behaviors and Mental Pain in Soldiers of Military Environments: The Mediating Role of Self-Compassion, Journal of Military Medicine, (2020), 5(3), 71-90
Liu N, Zhang F, Wei C, Jia Y, Shang Z, Sun L, et al. (2020). Prevalence and predictors of PTSS during COVID-19 outbreak in China hardest-hit areas: Gender differences matter. Psych Res. 2020; 287:112921. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.112921
Liu, S., Yang, L., Zhang, C., Xiang, Y.T., Liu, Z., Hu, S., & Zhang, B., (2020). Online mental health services in China during the COVID-19 outbreak. Lancet Psychiatry 7, e17–e18
Lynn Mulvey K, Boswell C, Zheng J. (2017). Causes and Consequences of Social Exclusion and Peer Rejection Among Children and Adolescents. Rep Emot Behav Disord Youth. 17(3):71-75.
Mani, I. Gorman G (2001). Fears, phobias, and rituals: Panic, anxiety, and their disorders. New York Oxford University Press
Menzies, R. E., Zuccala, M., Sharpe, L., & Dar-Nimrod, I. (2018). The effects of psychosocial interventions on death anxiety:a meta-analysis and systematic review of randomised controlled trials.Journal of Anxiety Disorders,59,64–73
Mohammadi, Siavash, Sadeghi, Omid, Fiqh Hassan, Hamad (2019), Factors affecting self-harm (suicide and self-harm) among soldiers and strategies to deal with it, the first national conference on research and development in management and resistance economics
Mozaffari, Nazir, Bagherian, Fatemeh, Zadeh Mohammadi, Ali (2021), Prevalence and functions of self-harming behaviors in adolescents in Sanandaj, Journal of Psychology and Psychiatry
Özdin,S.; & Özdin,S. (2020). Levels and predictors of anxiety, depression and health anxiety during COVID-19 pandemic in Turkish society:Theimportance of gender. Int. J. Soc. Psychiatry(2020), 8,doi:10.1177/0020764020927051
Prenticea, C., Zeidanb, S., & Wang, X.(2020). Personality, trait EI and coping with COVID 19 measures. International Journal of Disaster Risk Reduction 51 (2020) 101789
Puolakanho A, Lappalainen R, Lappalainen P, Muotka JS, Hirvonen R, Eklund KM, et al. (2019). Reducing Stress and Enhancing Academic Buoyancy among Adolescents Using a Brief Web-based Program Based on Acceptance and Commitment Therapy: A Randomized Controlled Trial. J Youth Adolesc. 48(2): 287–305
Rice, j. (2009). The relationship between humor and death anxiety. Department of Psychology, copy- right. 2009; Missouri Western State University
Richards, A. L., & Specker, B. L. (2020). Exploring Relationships of Eating and Physical Activity Behaviors With Sleep Behaviors Among Adult Weight Loss Participants. Topics in Clinical Nutrition, 35(1), 50-61.
Comparing the effectiveness of acceptance and commitment-based therapy with emotion regulation therapy on death anxiety and coping styles of people with a history of self-harm
Abstract
Purpose: The aim of this study was to compare the effectiveness of acceptance and commitment therapy with emotion regulation therapy on death anxiety and coping styles of people with a history of self-harm.
Methods: The research was semi-experimental with a pre-test-post-test design with a control group and a three-month follow-up. The statistical population of this research included all people with a history of self-injury in Qom city in 1401 who referred to Andisheh Sabz treatment center. 60 patients were selected by available sampling method and assigned to three equal groups of 20 people by randomization (lottery). The instrument of data collection was Cult Lester's death anxiety questionnaire, the questionnaire of coping styles with stressful situations. For data analysis, SPSS version 25 software was used with descriptive statistics methods, statistical assumptions and analysis of variance with repeated measurements and Benferroni test.
Results: The results showed that death anxiety and its dimensions improved significantly in the experimental groups compared to the control group, and this improvement remained stable in the follow-up phase.
Conclusion: Also, the results showed that the coping styles in the experimental groups have significant differences compared to the control group.
Key words: acceptance and commitment therapy, emotion regulation therapy, death anxiety, coping styles, self-injury
[1] . Chai
[2] 1. Özdin
[3] .Prentice, Zeidan, & Wang
[4] . Liu, Yang, Zhang, Xiang, Liu, Hu, & Zhang
[5] . Acceptance and commitment therapy
[6] . Puolakanho, Lappalainen, Muotka, Hirvonen & Eklund