بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت تشکل‌های آب بران شبکه آبیاری دشت قزوین

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

ایرج رشوند ¹ , مهدی میردامادی ² , فرهاد لشگرآرا ³

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد توسعه روستایی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
2 - دانشیار دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
3 - دانشیار دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1397/08/22 تاریخ پذیرش : 1397/08/22 تاریخ انتشار : 1397/08/01

کلید واژه: شبکه آبیاری, تشکل آب بران, نمایندگان کشاورزان, دشت قزوین,

چکیده مقاله :

در عصر حاضر مسئله آب به یکی از بحران‌های اساسی جهان تبدیل‌شده و بیش‌ازپیش نقش کلیدی خود را در ایجاد زندگی بهتر برای جهانیان به اثبات رسانیده است. هدف این پژوهش، بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت تشکل‌های آب بران شبکه آبیاری دشت قزوین بود. جامعه آماری پژوهش 160 نفر از اعضای تشکل آب بران (کشاورزان) دشت قزوین بودند که با روش نمونه‌گیری از نوع تصادفی ساده و با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه آماری تعداد 90 بهره‌بردار تعیین شد. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه استاندارد می‌باشد که روایی آن توسط کارشناسان موضوعی مورد تأیید گرفت و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ برای قسمت‌های مختلف پرسشنامه بالاتر از 72/. =α به دست آمد. نتایج تحلیل همبستگی گویای رابطه مثبت و معنی‌دار بین سطح تحصیلات و میزان مالکیت اراضی با میزان موفقیت تشکل آب بران است. از طرفی، بین سابقه عضویت افراد در تشکل آب بران و ارزیابی آن‌ها از میزان موفقیت تشکل آب بران ارتباط منفی و معنی‌داری در سطح اطمینان 99 درصد وجود داشته است. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی نیز نشان‌دهنده این موضوع است که ویژگی‌های اجتماعی و مدیریتی قادرند 54 درصد تغییرات میزان موفقیت تشکل آب بران را پیش‌بینی نمایند.

چکیده انگلیسی:

Nowadays, the water issue become one of the major crises in the world and has proven its key role in making life better for the world. The purpose of this study was to investigate the factors affecting the success of watersheds in Qazvin plain irrigation network. The statistical population of this study was 160 members of the hydropower organization (farmers) of Qazvin plain. A simple random sampling method was used and the Cochran formula was used to determine the statistical sample size of 90 utilization. The data gathering tool was a standard questionnaire which its validity was confirmed by experts and its reliability was determined by Cronbach's alpha coefficient for different parts of the questionnaire aboveα =./72 obtained. The results of correlation analysis show that there is a positive and significant relationship between educational level variables and land ownership with the success rate of water supply system. On the other hand, there is a negative and significant relationship between the history of membership in the water supply organization and their assessment of the success rate of the water supply organization at a 99% confidence level. The results of a multiple regression analysis indicated that the variables of social and managerial characteristics can predict 54 percent of the variability in the success rate of the water supply organization

منابع و مأخذ:

افضلی ابرقویی، م.، و امینی، ا. (1388). ارزیابی موفقیت تعاونی آب بران منطقه جرقویه اصفهان و عوامل مؤثر بر آن. اولین همایش ملی رویکردهای نوین مشارکت مردمی در مطالعه، ساخت، بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری و زهکشی، شیراز.

اخوان، ف.، حسینی، م.، و چیذری، م. (1391). بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اعضای تعاونی آب بران در مدیریت منابع آب کشاورزی استان قزوین. نشریه تعاون و کشاورزی، سال 23، دوره جدید، شماره 11.

تاهباز صالحی، ن.، کوپاهی، م.، و نظری، م. (1389). بررسی عملکرد مدیریت مشارکتی آبیاری در ایران "مطالعه موردی تعاونی آب بران تجن. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی) علوم و صنایع کشاورزی)، جلد24، شماره 2، صفحات 216- 205.

حیدری ساربان، و. (1391). بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت تعاونی‌های تولید روستایی (مطالعه موردی: شهرستان پارس‌آباد). فصلنامه علمی - پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال 4، شماره 2، صفحات 165-151.

حیدریان، ا. (1391). ارزیابی انتقال مدیریت آبیاری و تعیین شاخص‌های کلیدی. فصلنامه مدیریت آب و آبیاری، دوره2، شماره1، صفحات 90- 81.

حیاتی، د.، و نجفی قرقانی، ز. (1394). واکاوی دریای آزاده مؤثر بر دیدگاه اعضای اتحادیه تشکل‌های آب بران درباره توسعه، مسئولیت‌های تشکل (موردمطالعه: حوزه پایاب سد درودزن فارس). فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 64، شماره 1، صفحات 155.

شاهرودی، ع.، و چیذری، م. (1387). تحلیل حیطه‌های رفتاری کشاورزان استان خراسان رضوی در زمینه مدیریت بهینه آب کشاورزی: مقایسه مشارکت‌کنندگان و غیر مشارکت‌کنندگان در تعاونی آب بران. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 4، شماره 2، صفحات 100-81.

شیخ حسینی، م.، کاکا حاجی، ع.، و سینایی، ا. (1385). زمینه‌ها و چالش‌های قانونی در انتقال مدیریت شبکه‌های آبیاری به تشکل‌های آب بران (مطالعه موردی: شبکه آبیاری دشت قزوین). کارگاه فنی مدیریت، بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری و زهکشی، 14 دی‌ماه 1385.

عیدی، س.، سعیدی، ح.، و حسینی نیا، غ. (1391). سنجش عوامل مؤثر بر میزان موفقیت تعاونی‌های برتر در شهرستان‌های استان چهارمحال بختیاری. فصلنامه علمی پژوهشی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 2، شماره 7، صفحات 39-51.

قاسمی، ع. (1381). نظام نوین بهره‌برداری شبکه آبیاری دشت قزوین و نقش و جایگاه تشکل‌های آب بران در آن. یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی. یازدهمین سمینار کمیته ملی آبیاری و زهکشی.

کرمی، ش.، و آگهی، ح. (1389). عوامل مؤثر بر موفقیت تعاونی­ها: مطالعه موردی تعاونی‌های تولیدی محصولات خارج از فصل در استان کرمانشاه. فصلنامه روستا و توسعه، سال 13، شماره 2، صفحات 31-60.

گودرزی، س.، فمی، ح.، موحد محمدی، ح.، و جلال زاده، م. (1388). بررسی عوامل فردی و حرفه­ای تأثیرگذار بر ادراک کشاورزان شهرستان کرج نسبت به مشکلات مدیریت آب کشاورزی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی(، جلد23، شماره2، صفحات 62-55.

نجفی، ن.، خسروی پور، ب.، غنیان، م.، برادران، م.، و دحیماوی، ع. (1392). شناسایی عوامل بازدارنده موفقیت تشکل­های آب­بران از دیدگاه بهره­برداران حوزه­های کرخه شمالی و جنوبی استان خوزستان. پژوهش­های روستایی، سال 4، شماره 1، صفحات 165-188.

هاشمی نیا، م. (1383). مدیریت آب کشاورزی، نشر: دانشگاه فردوسی مشهد، 1383.

Hassabou, A. H. M., &  El-Gafy, I. K. (2007). Assessment indicators for water users’ associations in Egypt. E-WAter, Official publication of the European water association (EWA),2:1-14.

Mirzaei, A., Mirdamadi, S. M., Feali. S. and Bandarian, N.) 2009(. Measurement components of social capital and its relationship with farmer’s attitude toward participation in water user cooperatives (case study: Golestan province). First Conference on new approaches of people participation in operation and maintenance of irrigation.

Omid, M. H., Akbari, M., Zarafshani, K., Eskandari, G. H., & Fami, H. S. (2011). Factors influencing the success of water user associations in Iran: a case of Moqan, Tajan, and Varamin. Journal of Agricultural Science and Technology, 14 (1): 27-36.

Reddy, V. R., & Reddy, P. P. (2002). Water institutions: Is formalisation the answer. Indian Journal of Agricultural Economics, 57(3): 519-534.